Design van Alessi

Design van ALESSI Wie kent ze niet, de ontwerpen van Alessi? Altijd weer vallen ze op door de bijzondere vormgeving en de fraaie, felle kleuren. Dit maakt nieuwsgierig, wat is er de oorsprong van en wat is de achterliggende filosofie? Het familiebedrijf Alessi, dat zijn oorsprong heeft in de Stronavallei, een smalle bergvallei in de buurt van het Lago d'Orta in de Italiaanse Alpen, vlakbij Zwitserland, is een goed voorbeeld van een 'designfabriek'. In 1921 ging het bedrijf van start onder leiding van Giovanni Alessi, die tot dan als draaier in de metaalindustrie had gewerkt. Hij kon een stuk grond kopen in Omegna en begon hier met de vervaardiging van huishoudelijke artikelen. Vanaf die begintijd heeft Alessi duizenden verschillende producten gemaakt, er staan momenteel zo'n 2000 voorwerpen in hun catalogi. Alessi heeft altijd handwerk gemaakt, zij het met behulp van machines.

De jaren '20 van de 20e eeuw

Alessi begon met het vervaardigen van huishoudelijke artikelen en tafelgerei van messing, koper en nieuwzilver. Deze materialen waren in deze tijd gebruikelijk voor huishoudelijke artikelen. Later werden ook verchroomde, vernikkelde en verzilverde voorwerpen gemaakt, dit was te danken aan de nieuwe galvanisatiemethode voor verchromen, die samen met het vernikkelen en verzilveren tot de moderne technieken behoorde. Hierdoor werden de producten duurzamer en van betere kwaliteit.

Het eerste handelsmerk was FAO: Fratelli Alessi Omagna. Tot 1925 werd er op bestelling gewerkt, toen de eerste catalogus werd gedrukt. Dit was het begin van de directe verkoop aan de klanten. In 1928 verhuisde het bedrijf naar Crusinallo.

Fe jaren '30

De meeste producten uit deze tijd zijn ontworpen door Carlo, de oudste zoon van Giovanni, die een opleiding tot industrieel ontwerper had gevolgd. Door deze ontwerpen kreeg Alessi een duidelijke eigen stijl. In de jaren '50 werd Carlo algemeen directeur en stopte volledig met het ontwerpen. In de jaren '30 werd voor het eerst naar andere landen geëxporteerd en werd er geëxperimenteerd met staal.

De jaren '40

Tijdens de oorlog vervaardigde Alessi voornamelijk insignes voor uniformen en onderdelen voor vliegtuigmotoren, terwijl de productie van huishoudelijke artikelen bijna geheel stil kwam te liggen. Dit werd voornamelijk veroorzaakt door de schaarste aan grondstoffen. Uit 1949 dateert dit koffie- en theeservies van roestvrij staal, een materiaal waarvan men grote verwachtingen had. Ettore, de jongste zoon van Giovanni, kwam in 1945 in het bedrijf. Onder zijn leiding ontwikkelde Alessi de technische kennis waarmee het bedrijf wereldberoemd is geworden. Het aantal landen waarnaar werd geëxporteerd, breidde zich langzamerhand uit naar ongeveer 70. In 1947 ontstond het handelsmerk Alfra (Alessi Fratelli) met de adelaar, dat tot 1967 in gebruik bleef.

De jaren '50

In deze periode werd roestvrij staal steeds meer de vervanger voor eerder gebruikte materialen. De productie van verchroomde en verzilverde koperen voorwerpen werd stopgezet. Het bedrijf kreeg steeds meer een industriële structuur en vanaf 1955 begon Ettore Alessi, ontwerpers van buitenaf aan te trekken: Carlo Mazzeri, Luigi Massoni en Anselmo Vitale. In samenwerking met hen is een enorme serie gebruiksvoorwerpen voor hotels ontworpen. Het bekendste daarvan was de set bestaande uit een koffiekan, een theekan, een melkkan en een suikerpot, die vanaf 1956 werd ontworpen. Deze set is het meest verkocht in de hele geschiedenis van het bedrijf. Ook uit de jaren '50 is de serie fruitmanden van staaldraad, een regelrechte bestseller!

In 1957 werden de 'shaker', de kan voor ijsblokjes en de ijstang uit programma 4 uitgekozen voor de elfdeTriennale van Milaan. Voor de eerste keer werden producten van Alessi op een tentoonstelling van industriële ontwerpen getoond.

De jaren ‘60

De fabriek in Crusinallo werd uitgebreid volgens een ontwerp van Carlo Mazzeri. In deze periode was Alessi steeds vaker aanwezig op allerlei Europese tentoonstellingen. Het bedrijf nam een reclamebureau in de arm en in 1968 werden de eerste televisiespots uitgezonden waarin het handelsmerk Ceselleria Alessi werd gebruikt

De jaren '70

Alberto, de oudste zoon van Carlo, begon aan een opleiding binnen het bedrijf, hij werd halverwege de jaren '80 algemeen directeur. Onder zijn leiding werd gewerkt aan werkelijk kunstzinnige producten die van goede kwaliteit waren, maar toch betaalbaar bleven voor het grote publiek.

Vanaf 1971 werd het nieuwe logo 'ALESSI' gebruikt. Bekend uit de jaren '70 was Programma 8, aan de ontwikkeling daarvan werd 5 jaar gewerkt met Franco Sargiani en Eija Helander als ontwerpers. Het basisprincipe van deze serie was dat alle voorwerpen uit vierkante of rechthoekige vormen samengesteld werden, iets dat zeer moeilijk uit te voeren is in roestvrij staal. In 1975 kwam Michele, de jongere broer van Alberto, bij het bedrijf, hij hield zich vooral bezig met de organisatie en financiën. Ook in deze tijd kwam de eerste Europese reclamecampagne op gang en in 1978 startte de samenwerking met ontwerper Richard Sapper. Vanaf 1979 werd Alessandro Mendini algemeen directeur.

De jaren '80

In deze periode werden koffie- en theeserviezen ontworpen door een groep internationale architecten (programma 6). Ook werd de nieuwe handelsnaam Officina Alessi in gebruik genomen. De Alessi-producten zouden voortaan in twee groepen uiteen vallen: "Alessi' voor de grootschalige productieseries van algemene voorwerpen van staal, en 'Officina Alessi' voor voorwerpen van verschillende materialen die soms in beperkte oplagen geproduceerd werden.

In 1980 kwam Alessio, de zoon van Carlo, bij het bedrijf en begon de samenwerking met Achille Castiglioni. In 1984 kwam Stefano, de oudste zoon van Ettore, bij het bedrijf en hij ging samenwerken met Michael Graves, die zich met de grootschalige productie bezighield. In 1986 begon de samenwerking met Philippe Starck, waarvan de eerste producten in 1990 verschenen. In 1987 begon de grote diversificatie van typologieën en materialen; de eerste horloge-catalogus kwam uit, gevolgd door de serie houten voorwerpen (1988) onder de naam Twergi, de eerste catalogus van kleine meubels (1989) en de eerste catalogus van keramiek onder de naam Tendentse (1990).

De jaren '90

In januari 1990 werd de Centro Studi Alessi in Milaan geopend. Deze studio heeft als doel het ontwikkelen van bijdragen aan de theorieën over design en thematische objecten evenals het coördineren en stimuleren van het werk van jonge ontwerpers.

In de loop der jaren hebben vele ontwerpers voor Alessi gewerkt, een aantal daarvan zijn al genoemd, maar er zijn er nog diverse die een vermelding verdienen. Een voorbeeld daarvan is Ettore Sottsass, die in 1972 naar Crusinallo kwam. Hij stond bekend als de "goeroe" van het radicale design. Zijn eerste ontwerpen waren dienbladen met brede randen, maar al snel ging hij zich bezig houden met de vormgeving van olie- en azijnstelletjes. Deze serie 5070 ontwierp hij samen met zijn assistent, de Fin Ulla Salovaara, in 1978. Dit is een van de beste en succesvolste ontwerpen geweest, dat doorlopend goed verkocht is en wordt. Ettore Sottsass is de ontwerper van wie de meeste ontwerpen in de catalogus staan. Het is zijn wens om ooit voor Alessi een complete collectie gebruiksvoorwerpen voor de tafel en de keuken te ontwerpen, net zoals Josef Hoffmann dat voor de Wiener Werkstätte heeft gedaan.

Ettore Sottsass was degene die Richard Sapper biji Alessi heeft aanbevolen. Hij was verantwoordelijk voor het ontwerpen van het eerste keukenapparaat van Alessi, het espresso-apparaat 9090, in 1979. Dit espresso-apparaat staat tentoongesteld in het MoMa in New York. Ook van zijn hand is de fluitketel met de melodieuze, messing fluit waarin twee stemfluitjes zitten, de "e" en de "h". Deze worden normaliter gebruikt voor het stemmen van muziekinstrumenten; zij worden exclusief voor Alessi geproduceerd door een handwerker uit het Zwarte Woud.

Achille Castiglione's samenwerking met Alessi begon met het ontwerp voor de twee tentoonstellingen in het Design Forum in Linz (1980) en het International Design Centre in Berlijn (1981). Castiglione was een legendarische figuur voor het Italiaanse design. Hij maakte als eerste een ontwerp voor een bestekserie, het 'Dry'-bestek (1981-'84) dat zeer succesvol werd.

Uit 1979 stamt Alessandro Mendini's idee om aan architecten een klassieke design opgave toe te vertrouwen, het thee- en koffieservies (Tea & Coffee Piazza). Ieder exemplaar werd 99 keer geproduceerd en de 11 zilveren serviezen (Programma 6) werden in 1983 tentoongesteld in de kerk San Carpoforo in Milaan.

Er zijn nog een aantal ontwerpers bij Alessi werkzaam, die niet vergeten mogen worden: Aldo Rossi, Michael Graves, Philippe Starck, Enzo Mari, Stefano Giovannoni, Guido Venturini. Tot slot moet natuurlijk de familie King-Kong aan bod komen, ontworpen door Stefano Giovannoni en Guido Venturini, twee Florentijnse architecten. De kleine mannetjes van King Kong verschenen bij allerlei verschillende voorwerpen, waarvan er een aantal op de afbeelding te zien zijn.