Maanden en dagen van de week: wat is de oorsprong ervan

Maanden en dagen van de week: wat is de oorsprong ervan Elke dag van de week en elke maand heeft een naam gekregen. Maar wat is nu de oorsprong van deze namen, waar komen ze vandaan en wat betekenen ze? Sommige maanden zijn van Romeinse keizers en andere van goden. Ook in de dagen van de week zijn hemellichamen en goden gebruikt om ze een naam te geven. Sommige dagen hebben zelfs twee verschillende betekenissen door hun Romaanse/Italiaanse achtergrond als wel hun Germaanse achtergrond. Ook hebben de maanden bijnamen gekregen. Dit naar aanleiding van de natuur en de daarbij horende werkzaamheden van de boeren.

Inhoudsopgave


Oorsprong van de dagen van de week

De dagen van de maand zijn vernoemd naar hemellichamen, Romaanse en Germaanse goden. Het leuke is dat de meeste dagen in beide culturen toch de zelfde god of godin hebben gebruikt alleen met hun eigen namen. Alleen de zaterdag en zondag hebben in het Germaans en Romaans een andere betekenis.

Bron: Myriams Fotos, PixabayBron: Myriams Fotos, Pixabay
Zondag
Germaans
In het Germaans staat de zondag voor dag van de zon.

Romaans
Het Romaanse/Italiaanse woord voor zondag is 'domenica'. Domenica betekent 'dag des Heren'. Dus eigenlijk de dag van God.

Maandag

Germaans
De naam maandag zegt het al; dag van de maan. Het draait hier dan ook om het hemellichaam de maan.

Romaans
Het Romaanse/Italiaanse woord voor maandag is 'lunedi', dat ook weer dag van de maan betekent.

Dinsdag

Germaans
In het Germaans is de dinsdag vernoemd naar de god Tiwaz. Tiwaz was de god van de oorlog. De dag van Tiwaz werd 'tysdagr' genoemd. Dinsdag is daarmee een verbastering van het Noordse tysdagr. Maar ook is dinsdag vernoemd naar de god Thingsus. Thingsus was de god van de volksvergaderingen.

Romaans
Het Romaanse/Italiaanse woord voor dinsdag is 'martedi'. Martedi is vernoemd naar de Romaanse god Mars. Net zoals Tiwaz is ook Mars de god van de oorlog.

Woensdag

Germaans
In het Germaans is de woensdag vernoemd naar de god Wodan. Wodan is de oppergod van de Germanen en dus de belangrijkste van alle goden.

Romaans
Het Romaanse/Italiaanse woord voor woensdag is 'mercoledi'. Mercoledi is vernoemd naar de Romaanse god Mercurius. Mercurius was de god van de handel en de winst.

Bron: Oimheidi, PixabayBron: Oimheidi, Pixabay
Donderdag
Germaans
In het Germaans is de donderdag vernoemd naar de god Donar. Donar is dezelfde god als de bekendere Noorse variant Thor. Donar is de god van de donder.

Romaans
Het Romaanse/Italiaanse woord voor donderdag is 'giovedi'. Giovedi is weer afgeleid van het Latijnse lovis dies. Lovis dies is vertaald naar het Nederlands 'dag van Jupiter'. Giovedi is vernoemd naar de god Jupiter. Net zoals Donar is ook Jupiter de god van de donder. Maar tegelijk is Jupiter ook de oppergod en de god van de hemel.

Vrijdag

Germaans
In het Germaans is de vrijdag vernoemd naar de vrouwelijke god Freia. Freia was de godin van de liefde en de vrouw van Wodan.

Romaans
Het Romaanse/Italiaanse woord voor vrijdag is 'venerdi'. Venerdi is vernoemd naar de vrouwelijke godin Venus. Venus is net zoals Freia de godin van de liefde.

Zaterdag

Germaans
In het Germaans is de zaterdag vernoemd naar de god Saturnus. Saturnus was de god van de onderwereld en de god van de landbouw en het uitgezaaide graan.

Romaans
Het Romaanse/Italiaanse woord voor zaterdag is 'sabato'. Sabato is vernoemd naar het Hebreeuwse woord sabbat. De sabbat is de zevende dag van de Joden en de rustdag. Het christendom is bij de Romeinen begonnen en zij hebben de naam sabbat overgenomen van de Joden.

Oorsprong van de maanden van het jaar

In tegenstelling tot de dagen zijn de maanden alleen overgenomen van de Romeinen. Daarom ook dat veel maanden vernoemd zijn naar Romeinse keizers. De eerste kalenders van de Romeinen telden maar tien maanden waarvan december de laatste was. De twee wintermaanden bleven naamloos. Pas in de zevende eeuw kregen die twee maanden de namen januari en februari. Pas in 153 voor Christus werd januari de eerste maand. Voor die tijd was de eerste maand dus maart.

Januari

Januari is vernoemd naar de Romaanse god Janus. Janus is de god van het begin en van de overgang van oud en nieuw. Voordat januari de eerste maand van het jaar werd was het de elfde maand. Het was het einde van de winterse zonnewende en in januari zou die opnieuw gaan beginnen.

Een andere naam voor januari is ook wel louwmaand. Deze naam is afkomstig van het woord looimaand. Januari is namelijk de maand dat de meeste dieren die worden geslacht ook gelooid worden.

Februari

In tijden van keizer Pompilius kreeg het jaar twaalf maanden. De eerste maand was maart en februari werd de laatste maand van het jaar. De naam februari staat voor het Latijnse woord purgare, wat in het Nederlands reinigen betekent. In de laatste maand van het jaar vierden de Romeinen het reinigingsfeest waarbij ze offers brachten aan de goden. Ook betekent het woord 'februaar' schuldverzoening. In de laatste maand van het jaar moesten ook alle schulden worden afbetaald voordat het nieuwe jaar van start ging.

Een bijnaam voor de maand februari is de sprokkelmaand. In tegenstelling tot de naam heeft sprokkelmaand niks te maken met het sprokkelen van hout. Het woord sprokkelen is een verbastering van sprokkelen wat springen betekent. Februari is een schrikkelmaand en verspringt eens in de vier jaar van de 28 februari naar de 29 februari, in plaats van naar 1 maart.

Maart

Net zoals in het Romaans de dinsdag, is maart vernoemd naar de oorlogsgod Mars. Het vermoeden bestaat dat maart zo genoemd is omdat tijdens de winter de oorlogen stil kwamen te liggen. In maart trad de dooi in waardoor de oorlogen weer verder konden gaan waar ze voor de winter waren gebleven. Oorspronkelijk was de god Mars ook de god van de gewassen. Na de winter begon ook alles weer te groeien en bloeien. Dus twee mogelijke redenen waarom de maand maart vernoemd is naar Mars. De bijnaam van maart is de lentemaand.

April

Waar de naam april precies vandaan komt is niet bekend. Er zijn meerdere mogelijkheden. Het Latijnse woord voor april is 'aprilis'. Dit woord kan herleid worden naar de Griekse godin Aphrodite. Een andere mogelijkheid is dat het vernoemd is naar het woord 'aprire'. Dit betekent dan weer openen. Dat zou dan weer te herleiden zijn aan de tijd dat de natuur zich opent en alles tot bloei komt. Nog een andere mogelijkheid is dat het vernoemd is naar de god Apollo. Aperta was namelijk zijn bijnaam. Maar ook de term mensis aprilis, wat zonrijke maand betekent, kan een reden zijn geweest om deze maand april te noemen. Doordat alles in april weer begint te groeien wordt deze maand ook wel de grasmaand genoemd.

Bron: Benni99, PixabayBron: Benni99, Pixabay
Mei
De maand mei zou vernoemd zijn naar de godin Maia. Zij zou de moeder zijn van Mercurius en was de godin van de groei. Er wordt ook wel gezegd dat Maia een Griekse godin was en zou mei ook wel vernoemd zijn naar de Romaanse vruchtbaarheidsgodin Bona Dea. Ter ere van haar werd in mei een feest gevierd. Maar een andere gedachte is dat mei afkomstig is van Majus (god van de wasdom). De naam is dan weer verwant aan de namen Mactus en Magnus wat weer groots en heerlijk betekent. In april mag dan alles beginnen te groeien, maar in mei begint alles te bloeien. Daarom is mei ook wel de bloeimaand

Juni

Juni is vernoemd naar de beschermgodin van de vrouw, Juno. Juno was de vrouw van Jupiter. Naast beschermgodin van de vrouw was ze ook de godin van het huwelijk en de geboorte. Doordat in juni de zomerzonnewende plaatsvindt, wordt juni ook wel de zomermaand genoemd.

Juli

Juli is vernoemd naar keizer Julius Caesar. Hij vond zichzelf zo belangrijk dat hij een maand naar zichzelf heeft genoemd. Officieel heette juli 'quintillis' wat vijfde betekent. Aangezien maart in die tijd de eerste maand was, klopte het dus dat juli de vijfde maand van het jaar was. Pas in het jaar 44 voor Christus kreeg juli zijn huidige naam. Juli wordt ook wel de hooimaand genoemd. Karel de Grote heeft deze naam aan juli gegeven.

Bron: OpenClipart Vectors, PixabayBron: OpenClipart Vectors, Pixabay
Augustus
In het jaar 8 voor Christus kreeg augustus zijn naam. Voor die tijd heette augustus 'sextilis', wat zesde maand betekent. De naam augustus komt net zoals juli van een Romeinse kiezer. Met als grote verschil dat keizer Augustus deze maand niet toe-eigende maar aangeboden kreeg. Keizer Augustus was de eerste echte keizer van het Romeinse rijk en zijn naam staat voor de verhevene. In de zesde maand behaalde hij de meeste overwinningen. Ook werd keizer Augustus in deze maand consul en hij overleed, puur per toeval, ook nog eens in deze maand. Deze maand is ook wel de oogstmaand en is dan ook geweid aan de Romeinse god van de oogst (Ceres). In Friesland had deze maand de naam 'rispemaene'. Rispe is het Friese woord voor verzamelen. En verzamelen van gewassen op het land is oogsten.

September

In de oude Romeinse kalender was september de zevende maand waardoor het de naam 'septim' kreeg, wat zevende betekent. De maand september is ook wel de herfstmaand of fruitmaand. September heeft ook verschillende bijnamen die allemaal met de oogst te maken hebben. Maar het is vooral bekend als de herfstmaand. De maand waarin de zomer overgaat in de herfst. Ook is september wel de andere oogstmaand, want vele gewassen worden alsnog in september van het land gehaald. Denk hierbij aan druiven, haver en gerst.

Oktober

'Octo' betekent in het Latijn acht. De kalender van de Romeinen begon niet in januari. Oktober was in deze kalender de achtste maand van het jaar. Als bijnaam heeft oktober ook weer verschillende namen. Zo is het de zaaimaand voor onder andere winterkoren, maar ook de wijnmaand. In Duitsland wordt deze maand dan ook wel de maand van de wijnfeesten en bierfeesten genoemd.

November

November staat voor de negende maand van het jaar. 'Novem' is dan ook negen. De bijnaam voor november is de slachtmaand. In november werd op de meeste boerderijen vaak minimaal één varken geslacht. Andere benamingen voor deze maand hebben ook te maken met het slachten van varkens. Deze namen zijn smeermaand (varkensvet) en bloedmaand.

December

December was de laatste maand van de oude kalender en staat voor de tiende maand. 'Decea' staat dan ook voor het getal tien. December wordt ook wel de wintermaand of donkere maand genoemd; de winter begint in deze maand en het is over het algemeen vaak vroeg donker.
© 2017 - 2024 Sierd-jan, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Duitse woorden: dagen, maanden, jaargetijden in het DuitsDuitse woorden: dagen, maanden, jaargetijden in het DuitsMaandag, dinsdag, woensdag, donderdag, vrijdag... Januari, februari, maart, april, mei... Zomer, herfst, winter en herfs…
Maanden, dagen en cijfers in het FransMaanden, dagen en cijfers in het FransIk leer op school verschillende woorden in het Frans, als jullie nog niet zo goed Frans kunnen, dan wil ik jullie hierdo…
Woordenschat Duits: uitdrukken van tijdJe bent in Duitsland en je wil vragen hoe laat het is. Of men vraagt je aan de telefoon naar een datum. Of je wil weten…
De GroentekalenderDe GroentekalenderWe willen het tegenwoordig allemaal veel vaker: zo vers mogelijk eten. Alleen zijn we het niet meer zo gewend. Regelmati…

Het bijzondere planetarium van Eise Eisinga in FrieslandHet bijzondere planetarium van Eise Eisinga in FrieslandHet oudste nog werkende planetarium ter wereld staat in Friesland. Het schaalmodel van het zonnestelsel werd gebouwd op…
Moby Dick – boek van Herman Melville over de Witte WalvisMoby Dick – boek van Herman Melville over de Witte WalvisMoby Dick is het onsterfelijke verhaal van kapitein Ahab - in sommige uitgaven wordt hij Achab genoemd - die op jacht ga…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Geralt, Pixabay
  • http://utrechtseheuvelrug.punt.nl/category/view/weetjes
  • http://willemwever.kro-ncrv.nl/vraag_antwoord/de-maatschappij/waar-komen-de-namen-van-de-dagen-van-de-week-vandaan
  • http://willemwever.kro-ncrv.nl/vraag_antwoord/geschiedenis/waar-komen-alle-namen-van-de-maand-vandaan
  • http://www.buonitaliaans.nl/de-dagen-van-de-week
  • http://users.skynet.be/bk260689/KALENDERMAANDEN.htm
  • https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/namen-van-maanden
  • https://onzetaal.nl/taaladvies/dagen-van-de-week
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/April
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Mei
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Week
  • Afbeelding bron 1: Myriams Fotos, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: Oimheidi, Pixabay
  • Afbeelding bron 3: Benni99, Pixabay
  • Afbeelding bron 4: OpenClipart Vectors, Pixabay
Sierd-jan (112 artikelen)
Laatste update: 04-02-2020
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 15
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.