Teksten schrijven: een boekrecensie

Teksten schrijven: een boekrecensie Recensies zijn kritische beschouwingen van een boek, een expositie, een toneelvoorstelling, een film enzovoorts. Wellicht moet u tijdens uw studie of binnen uw werk een recensie schrijven. Beschreven worden de drie onderdelen van een boekrecensie. Welke criteria gebruikt een recensent om boeken te beoordelen? Hoe deelt hij zijn recensie in? Hoe trekt hij de aandacht van de lezer? Hoe sluit hij zijn recensie af? Het zijn vragen die iedere schrijver van (boek)recensies moet kunnen beantwoorden.

De recensie

Een recensie over een kunstuiting is een kritische beschouwing over een nieuw boek, film, expositie, muziek- en toneeluitvoering. Recensies verschijnen vooral in dag- en weekbladen en in tijdschriften over literatuur of kunst. De recensies hebben verschillende functies:
  • Het zijn nieuwsberichten. Ze stellen de lezer, kijker of luisteraar op de hoogte van de titel, maker, prijs en inhoud van een nieuw boek, een nieuwe film, enzovoorts.
  • Een recensie bevat een (kritische) beoordeling, die de lezer, kijker of luisteraar (beter) in staat moet stellen om een keuze te maken uit het doorgaans grote aanbod.

De invloed van recensies is groot. Werken waarover recensenten een negatief oordeel vellen, liggen doorgaans slecht in de markt. Werken die niet gerecenseerd worden trekken ook minder lezers, kijkers of luisteraars. Bovendien spelen recensies een (niet onbelangrijke) rol bij het toekennen van subsidies of prijzen aan kunstenaars en bij het aanschafbeleid van bibliotheken.

De onderdelen van een boekrecensie

In het navolgende beperk ik mij tot de boekrecensie, die doorgaans uit drie onderdelen bestaat.

Beschrijving

Een boekrecensie moet een aantal gegevens bevatten over het te bespreken boek. Wat is de titel? Wie is de schrijver? Wie is de uitgever? Wanneer is het boek verschenen? Vaak worden ook detailgegevens als prijs en aantal bladzijden vermeld. Al deze gegevens worden in een apart kadertje boven de eigenlijke recensie vermeld.

In het beschrijvende deel van de recensie moet de recensent duidelijk maken wat de inhoud van het boek is. Dat hoeft geen uitvoerige samenvatting van het boek te zijn. Hij kan zich beperken tot bepaalde onderdelen van de inhoud, of tot een beknopte schets van het geheel. Bovendien kan de recensent relevante achtergrondinformatie verstrekken, zoals over de ontstaansgeschiedenis van het boek of over de plaats van het boek binnen het oeuvre van de schrijver.

Interpretatie

Interpretatie is het geven van betekenis aan een deel van het werk of aan het werk als geheel. Ter illustratie twee voorbeelden van interpretaties:

Het noodweer dat plotseling losbarstte is een vooruitwijzing naar de trieste afloop van het verhaal.
Dit levensverhaal lijkt geïnspireerd te zijn door het levensverhaal van de Spaanse edelman Fernando Caruso.

Interpretaties moeten gebaseerd zijn op gedegen analyses. Overigens hoeft niet iedere recensent tot dezelfde interpretatie van een bepaald boek te komen. Literaire teksten zijn vaak meerduidig. Dat maakt interpretatieverschillen mogelijk en acceptabel.

Evaluatie

Evaluaties (oordelen) kunnen nogal verschillen. Wat de ene recensent een saai boek vindt, wordt door een andere recensent uitvoerig geprezen. Soms worden er felle discussies gevoerd door lezers en recensenten, of soms ook door recensenten onderling, over het in een recensie gegeven oordeel. Enkele voorbeelden van evaluatieve zinnen:

Onderwerp en intrige van Cohens roman De Spaanse dokter zijn indringend genoeg.
Het levensverhaal van de Spaanse dokter stelt enigszins teleur, want psychologische diepgang ontbreekt.

Bij het geven van een waardeoordeel hanteren recensenten een aantal criteria. Enkele van die criteria zijn:
  • Structuur. Recensenten beoordelen of het werk een eenheid is. Is de structuur overzichtelijk? Is de gekozen fragmentarische opbouw van het verhaal functioneel? Enzovoorts.
  • Esthetiek. Heeft een werk een 'mooie' opbouw, woordkeuze, zinsbouw, plot, enzovoorts?
  • Realisme. Geeft het werk een goed beeld van de werkelijkheid? Levert het nieuwe inzichten op?
  • Emotie. Stelt het werk de lezer in staat om zich te identificeren met dat wat verteld wordt?
  • Vernieuwing. Heeft het werk een vernieuwende waarde?

Een beoordeling is meestal niet gebaseerd op een criterium. Een recensent kiest doorgaans meerdere criteria om een tekst te beoordelen. Het oordeel moet gemotiveerd zijn. Recensenten moeten daarom aangeven welke criteria ze hanteren bij het beoordelen van een tekst.

De indeling van een boekrecensie

Een boekrecensie heeft, zoals eerder is vermeld, drie onderdelen: beschrijving, interpretatie en evaluatie. De recensent kan deze indeling in zijn recensie handhaven. Het is echter ook mogelijk om de verschillende onderdelen in elkaar te schuiven of te verwisselen.

De opening van een boekrecensie

Goed gekozen zinnen aan het begin van een recensie kunnen de aandacht van lezers trekken. Het is van belang om aandacht te besteden aan de 'opening' van de recensie. Lezers beslissen immers na het lezen van de eerste zinnen of ze verder zullen lezen.

Enkele mogelijke inleidingen van een boekrecensie:
  • Inhoudelijke opening, het direct prijsgeven van een deel van de inhoud van het werk
  • Pakkend citaat uit het te bespreken werk
  • Anekdotisch begin, de beschrijving van een grappig voorval
  • Evaluatief begin, het direct geven van een deel van het waardeoordeel
  • Plaatsbepalend begin, het direct situeren van het te bespreken boek binnen het oeuvre van de schrijver of binnen een bepaalde literaire stroming

Afsluiting van een boekrecensie

Een recensent wil dat zijn recensie een bepaalde indruk achterlaat bij de lezer. Dat kan hij bereiken door af te sluiten met een kernachtig waardeoordeel. Enkele voorbeelden:

Wie debuteert met dit ontroerende boek wekt grote verwachtingen voor de toekomst.
Wie meer wil weten over het leven van veenarbeiders in de negentiende eeuw, moet dit boek beslist lezen.

Lees verder

© 2015 - 2024 Pmpaul, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Kenmerken van een RecensieHet schrijven van een recensie is vereist op bijna alle middelbare scholen. Bij het vak Nederlands wordt hier vaak veel…
De recensie van Biblion, waarom belangrijk?De recensie van Biblion, waarom belangrijk?Heb je een boek uitgebracht? Dan is de kans groot dat er een recensie van je boek wordt geschreven door Biblion. Deze re…
Schrijven van een recensieSchrijven van een recensieVeel mensen vinden het lastig om een goede recensie te schrijven. Er zijn wel een aantal tips te geven die kunnen helpen…
Ook slechte boeken kunnen je helpen met schrijvenOok slechte boeken kunnen je helpen met schrijvenOm beter te leren schrijven, wordt vaak aangeraden om erg veel boeken te lezen. Als je boeken leest die goed zijn geschr…

De spelling van de werkwoorden: dt-fouten vermijdenDe spelling van de werkwoorden: dt-fouten vermijdenLeraren Nederlands merken vaak dat de spelling van de werkwoorden, ook voor leerlingen die het Nederlands als moedertaal…
Chinees leren op de middelbare schoolChinees leren op de middelbare schoolVanaf 2017 wordt Chinese taal en cultuur een examenvak op het voortgezet wetenschappelijk onderwijs (vwo). Staatssecreta…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Jill111, Pixabay
  • Renkema, J, (1989) Tekst met effect. Schrijfpracticum, OU Heerlen, ISBN 90-358-0556-9
Pmpaul (197 artikelen)
Laatste update: 21-11-2020
Rubriek: Educatie en School
Subrubriek: Taal
Bronnen en referenties: 2
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.