Dada, succes en ondergang

Begin 1916 kwam op initiatief van Hugo Ball, een avant-garde gezelschap genaamd Cabaret Voltaire bijeen in Zurich. Het waren roerige tijden, de Eerste Wereldoorlog was in volle gang en verscheidene mensen gingen zich afzetten tegen de wetmatigheden. Zij waren een groep jonge kunstenaars die elkaar wilden inspireren door optredens, die veelal uit de hand liepen. Bijvoorbeeld wanneer op 14 maart een Franse avond wordt georganiseerd wordt ook een stuk van Alfred Jarry uit Ubu Roi voorgelezen. Deze voordracht wordt de start voor het experimentele werk van de kunstenaars. Er worden eigenaardige en fantastische shows opgevoerd die soms ontaarden in gevechten met het publiek die er niets van begrijpt. Uiteindelijk besluit men om een tijdschrift op te richten met de naam Dada. Hiermee is in feite het Dadaïsme geboren.

Bekende leden waren:

  • Hugo Ball
  • Jean Arp
  • Tristan Tzara

Waar komt de naam Dada vandaan?

Er zijn meerdere mogelijke ontstaansgeschiedenissen van de naam Dada. Een daarvan is dat een aantal van de leden van het Cabaret Voltaire het uit een Frans woordenboek hebben geprikt. Het betekent dan ook wel ‘ Stokpaardje’ . Een andere mogelijkheid zou zijn dat Tristan Tsara (Roemeens) met een mes een woordenboek doorstak en daarbij de woorden Dada uitsprak (Da betekent Ja in het Roemeens).

Wat houdt Dadaïsme precies in?

Uittreksel uit: Hans (Jean) ARP "Meer en meer verwijderd van de esthetica"
"Dada was erop uit het irrationele bedrog van de mens te vernietigen en de natuurlijke en irrationele orde terug te winnen. Dada wilde de logische onzin van de mens van vandaag vervangen door het onlogische sans-sens (zonder zin). Om die reden sloegen wij uit alle macht op de grote trom van Dada en verkondigden we de lof van het onverstand. Dada gaf de Venus van Milo een lavement en stond Laokoon en z'n zonen toe om zich na duizenden jaren te bevrijden uit de worsteling met de goede worst Python. Filosofieen hebben voor Dada minder waarde dan een oude versleten tandenborstel en Dada slijt ze aan de grote wereldleiders. Dada klaagt de duivelse listen van het officiele woordenboek van de wijsheid aan. Dada is voor het zinloze, wat niet onzinnig wil zeggen. Dada is zinloos, net als de natuur.

Dadaisme ontstond tegen de achtergrond van de Eerste Wereldoorlog. De Dadaïsten waren vel tegenstander van de oorlog en wilden de onzin ervan doen weerspiegelen in de kunst. Ze draaiden alles om en stelden zichzelf en anderen de vraag: ‘Wat is kunst?’ Daarmee wilden ze dus in feite ook de oude kunst belachelijk maken. Dit deden ze door gewone fabrieksgemaakte objecten (ready-mades) kunstvoorwerpen te noemen. Bovendien was het de bedoeling het publiek zoveel mogelijk te shockeren en deden ze aan publieke belediging (wat dus een van de oorzaken was dat er nog wel eens een gevecht ontstond in het cafe waar het Cabaret Voltaire optrad).

Waar kun je een Dadaïst aan herkennen?

  • Een Dadaïst wil voor alles actief zijn
  • Hij wil de tijd een spiegel voorhouden
  • Zijn kunst moet zo laag mogelijk bij de grond zijn en hij probeert het publiek erin te betrekken.

Marcel Duchamp

Een belangrijke voorloper van het Dadaïsme was de Franse Marcel Duchamp. Iedereen heeft, misschien ongemerkt, wel eens een kunstwerk van hem gezien. Want wie kent nou niet de Mona Lisa met snor? Of het fietswiel op het krukje? Marcel Duchamp begon met de voor die tijd alledaagse kunst maar keerde al gauw zijn rug hier naar toe. Hij werd de eerste kunstenaar die gebruik maakte van de Ready-Mades (fabrieksgemaakte producten) en benoemde deze tot kunst. Het fietswiel op het krukje is hier een goed voorbeeld van. Marcel Duchamp behoort tot de grondleggers van de hedendaagse kunst.

De Mona Lisa met snor is wel een van de belangrijkste voorbeelden te noemen van het bespotten van de oude kunst. Naast dat hij een snor op de Mona Lisa schilderde, schreef hij de letters L.H.O.O.Q. erbij. Deze letters zijn de fonetische schrijfwijze van ‘ Elle a chaud au cul’ wat letterlijk vertaalt betekent dat zij heet aan de kont is oftewel zij is opgewonden.
Bij de Mona Lisa met snor maakt hij wederom gebruik van een Ready Made (in dit geval een bestaand schilderij).

Marcel Duchamp ging nog een stapje verder. In 1917 poogde hij een herentoilet te laten tonen op een juryloze expositie te New York. Het werk werd weliswaar geweigerd, maar bracht wel een signaal over naar de verschillende kunstenaars. ‘Wat is kunst?’

Kurt Schwitters

Een bekende Dadaist was Kurt Schwitters. Hij schreef naar aanleiding van het horen van het ‘ fmsbwtazdu’ van Hausman het Ursonate. Deze Ursonate was een abstract geluidsgedicht welke was gemaakt met grote concentratie en logica. Het volledige gedicht bestaat uit 4 delen en duurt ongeveer 40 minuten. In ieder deel komen eigen motieven naar voren. Het originele document waar het gedicht op was geschreven was een tijdje verdwenen, maar is volgens niet verifieerbare bron weer gevonden bij in Nederland. Kurt Schwitters heeft naar het schijnt veel tijd in Nederland doorgebracht vanwege het vele gehoor dat hij hier wel kreeg en niet in andere landen voor zijn werk.

Een passage uit Ursonate:

Ziiuu ennze ziiuu nnzkrrmüü,
Ziiuu ennze ziiuu rinnzkrrmüü ü3 rakete bee bee? rakete bee zee. ü3a desarrollo: Fümms bö wö tää zää Uu,
Uu zee tee wee bee fümms. ü1 rakete rinnzekete
rakete rinnzekete (B)
rakete rinnzekete
rakete rinnzekete
rakete rinnzekete
rakete rinnzekete
Beeeee
bö ü3+
3a fö


Het Berlijnse Dadaisme

Het Berlijnse Dadaïsme was in tegenstelling tot het Dadaïsme van Zurich meer politiek getint. Dit zag je terug in de werken van de kunstenaars. Veelal werden politiek leiders of prominente figuren op de hak genomen. In Berlijn werd voor het eerst gewerkt met de foto collage. Hierbij kun je denken aan Hitler die in de spiegel kijkt en ziet dat hij in de spiegel gewurgd wordt door een skelet, of Goering met een hakbijl als ‘ de Slager’ .

Het Dadaïsme ging ten onder aan het eigen succes. Omdat ze zoveel invloed kregen ontstonden er splitsingen binnen de stroming en ging de stroming uiteindelijk over in andere stromingen zoals bijvoorbeeld het Surrealisme. Ook veranderde de stroming in een kunstvorm: Dada werd Dadaïsme, iets wat de Dadaïsten verafschuwden en dit betekende dus hun einde.
Dadaïsme werd de inspiratiebron voor talrijke kunstenaars.

Gevolgen voor de 20e eeuwse kunst

Het kunstbegrip is enorm uitgebreid:
  • Alles kan kunst zijn, niet alleen objecten, maar ook alle processen en gebeurtenissen.
  • Niet de eigenschappen van het object bepalen in de 20e eeuw of iets al dan niet kunst is, maar de context waarin het geplaatst is.
  • De vrijheid van de kunstenaar is uitgebreid:
    • Alles kan worden aangewend, niet alleen alle materialen, maar ook alle technieken, media etcetera waardoor mixed media en intermedia kunst ontstaan.
    • - Kunst kan allerlei functies toegewezen krijgen: bijvoorbeeld expressieve of juist omgekeerd (Blanc art), maar ook kritische ,commerciële of kunst over kunst (metakunst).
© 2007 - 2024 Jeanpaul88, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Schilders 20e eeuw: Marcel Duchamp, gangmaker van dadaSchilders 20e eeuw: Marcel Duchamp, gangmaker van dadaDada of het dadaïsme was een provocerende kunststroming. Bestaande waarden en normen werden afgezworen. De dadaïsten wen…
Expressionisme, Dadaïsme en VitalismeHier vindt u een werkstuk over het Expressionisme, waar ook het dadaïsme en vitalisme beschreven worden.
Surrealisme; antwoord op het paradigma van het interbellumSurrealisme; antwoord op het paradigma van het interbellumAls tegenbod tegen de burgerlijkheid en de stramme denkbeelden die de wereld in de oorlog hadden geworpen, ontstond in 1…
Moderne schilderkunst twintigste eeuw 1918-1940Moderne schilderkunst twintigste eeuw 1918-1940Kunststromingen die tijdens of kort naar de Eerste Wereldoorlog ontstonden streefden niet alleen naar vernieuwing in de…

Joodse humor / Joodse moppen - de witz (o.a. Sam en Moos)Joodse humor / Joodse moppen - de witz (o.a. Sam en Moos)Volgens My Jewish Learning begon "Joodse humor met de Joodse moeder Sara, die lachte toen een engel haar instrueerde dat…
Literatuur - Verhaal & PersonageLiteratuur - Verhaal & PersonageVerhaal Personage - Literatuur Weetjes. Wie waren Daedalus en Icarus? Wat gebeurde er met het Lelijke Eendje in het spro…
Bronnen en referenties
  • ‘Der Dadaïst is der freieste Mensch der Erde’ (Huelsenbeck)
Jeanpaul88 (13 artikelen)
Gepubliceerd: 22-09-2007
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.