Vastenavend in Bergen op Zoom

In het zuiden van Nederland, en dan met name in Limburg en Noord-Brabant, viert men jaarlijks het carnavalsfeest. Oorspronkelijk is dit een katholiek feest, dat de vastenperiode inluidt. Deze vangt aan op Aswoensdag, traditiegetrouw 40 dagen vóór Pasen. In Bergen op Zoom heet dit feest 'Vastenavend', en kent vele verschillen met de carnavalsfeesten zoals deze in andere steden worden gevierd.

Carnaval

Zoals genoemd is het carnavalsfeest een van oorsprong katholiek feest. In Nederland wordt carnaval met name in het zuiden gevierd. Echter vinden er ook jaarlijkse feesten plaats in het oostelijk deel van Gelderland en in delen van de provincie Zeeland.

Omdat er binnen de verschillende regio's veel onderscheid is in hoe het feest vormgegeven wordt, voert het binnen dit artikel te ver om van iedere plaats zijn eigen gebruiken op te stellen. Wel kan er globaal een onderscheid gemaakt worden tussen het Rijnlands Carnaval en het Bourgondisch Carnaval.

Rijnlands Carnaval

Het Rijnlands Carnaval ziet men het meest terug in Limburg en oost Brabant. De oorsprong van dit feest bevindt zich dan ook in Keulen (Duitsland). Het Rijnlands Carnaval is van origine gebaseerd om het carnavalsfeest in Venetië, en werd in Duitsland ingevoerd bij wijze van protest tegen het protestantse Pruisen dat het gebied rondom Keulen annexeerde.

Kenmerkend voor het Rijnlands Carnaval zijn uitgebreide en thematische kostuums, die vierders zelf hebben gemaakt of aangeschaft. Tijdens het carnavalsfeest zijn er per stad soms meerdere carnavalsstichtingen die evenementen organiseren.

Bourgondisch Carnaval

Het Bourgondisch Carnaval wordt met name gevierd in het overige deel van Noord Brabant. In van oudsher katholieke delen van Zeeland vindt men deze vorm van carnaval terug. De oorsprong van deze vorm van carnaval was met name een groot eetfestijn waarin men elkaar gekostumeerd bespotte.

Kenmerkend voor het Bourgondisch Carnaval zijn de vaak oude kleding waarin men zich verkleedt. Zoals oude boerekielen, zaddoeken en gordijnen. Veel, maar niet alle, Bourgondische carnavals hebben een officieel motto. Dit motte verandert ieder jaar en is opgesteld in plaatselijk dialect. In de optocht kunnen mensen zich dan naar het motto optuigen en een prijs winnen. In vrijwel alle steden die volgens deze traditie dit feest vieren worden alle evenementen georganiseerd door één organisatie.

Bergen op Zoom: Krabbegat

Zoals gebruikelijk bij het Bourgondisch Carnaval verandert tijdens het carnavalsfeest Bergen op Zoom van naam: 't Krabbegat. Deze naam verwijst naar Meekrap, een plant die vroeger gebruikt werd voor de rode kleurstof en in Bergen op Zoom veel geoogst werd. Bergenaren heten vervolgens 'Krabben'.

Muziek

In tegenstelling tot andere steden in Noord Brabant worden er in Bergen op Zoom géén liederen uit andere steden gespeeld. De muziek die wel gespeeld wordt zijn liederen van vorige jaren. De muziek wordt gespeeld door een zogenoemde 'Dweilband', welke in die hoedanigheid ook in andere steden teruggevonden kan worden. Zij bevatten enkele blaasinstrumenten en percussie-instrumenten. Tezamen trekken zij al spelend door de binnenstad.

Dialect

Tijdens de vastenavend spreekt men voornamelijk het plaatselijk dialect: Bergs. Het Motto, de carnavalslieden en publieke toespraken zijn allen in dit dialect.

Kleding

Onderscheidend in vergelijking met andere steden in Noord Brabant is de klederdracht. Deze omvat uitsluitend oude kledij. Wanneer men toch verkleed gaat als bijvoorbeeld Superman of een Prinses, zal deze vreemd aangekeken worden, omdat dit verre van gebruikelijk is. De traditie oude kleding te dragen komt van na de Tweede Wereldoorlog. Destijds had men sterk de behoefte het oude volksfeest te vieren, maar bij een gebrek aan traditionele carnavalskleding droeg men oude jassen en vitrages.

Personages

Gebruikelijk binnen het carnavalsfeest worden er verschillende personages opgevoerd, die veelal gebaseerd zijn op lokale folklore. In Bergen op Zoom zijn dit de Prins, diens knullige assistent de Nar, hoofd politiezaken Steketee, D'n Gróótste Boer en heks Wana. Laatstgenoemde is een figuur uit een lokaal verhaal, De Heks van Reimerswaal.