Bovenkruiers, veel voorkomende Nederlandse windmolens

Bovenkruiers, veel voorkomende Nederlandse windmolens Nederland staat bij buitenlanders onder meer bekend om zijn windmolens. Over het hele land verspreid staan er windmolens maar er zijn enkele gebieden vooral bekend om hun molens. In het verleden dienden windmolens een belangrijk doel zoals in veel gevallen het malen van graan. Hoewel er voor die tijd al enkele modellen molens bestonden werd in het begin van de zestiende eeuw een daarna zeer veel toegepast model uitgevonden namelijk de bovenkruier.

Draaibare kap uitgevonden door Jan Adriaanszoon Leeghwater

In plaats van een draaibare molen op een zware constructie, zoals de zogenaamde standerdmolen, verscheen een vaststaand model met alleen een draaibare kap. De uitvinder van de windmolen met draaibare kap was Jan Adriaanszoon Leeghwater. Dit type molen wordt bovenkruier genoemd. Alleen de kap hoeft daarbij gedraaid te worden om de wieken loodrecht in de wind te plaatsen. Het in de wind plaatsen heet kruien.

Molengang met molens in serie

Als bovenkruiers worden (of werden) gebruikt voor het droogmalen van polders worden die ook poldermolens genoemd. Deze hadden meestal geen stenen maar een houten onderbouw en vormden vaak een molengang die uit drie of vier molens bestond.

Bovenkruiers draaien door een kruiwerk

Een bovenkruier is een zeer technische uitvinding. Veel bovenkruiers zijn achthoekig van bouw maar daarnaast komen ook bovenkruiers met ronde vorm voor. Het onderste deel is erg stabiel om diverse krachten op te kunnen vangen. Vaak is het onderste deel van bakstenen opgetrokken maar ook houten onderstellen komen voor. Het draaigedeelte functioneert over een zwaar uitgevoerd kruiwerk met rollenwagens en kruirollen.

Wieken in de wind

Aan het bovengedeelte bevinden zich lange rechthoekige wieken die door de wind draaiend worden gehouden. Door de draaiende wieken kan een systeem in werking worden gezet waarmee bijvoorbeeld graan kan worden gemalen. Andere functies van de windmolen zijn het pompen van water of zagen van hout. De meeste windmolens werden voorheen gebruikt om graansoorten te malen.

Stellingmolen hoge windvanger

Een stellingmolen, ook wel galerijmolen genoemd, is een bovenkruier die door een verlengd onderstel fors de hoogte in is gebouwd. Daardoor kunnen de wieken niet vanaf de grond worden bereikt. Dit type heeft een stelling of galerij rondom de verhoogde onderkant van waaruit de wieken bediend kunnen worden. Vandaar de naam stellingmolen of galerijmolen. Dit model molen werd vooral gebouwd waar de wind geen vrij spel had op de wieken omdat bijvoorbeeld andere bouw (stedenbouw) in de weg stond.

Walmolen alternatief voor extra onderbouw

Een andere manier, dan met een verlengd onderstuk, om een grotere hoogte te bereiken is om de molen op een wal te plaatsen. Dit type molen heet een walmolen. Soms heeft die wal een onderdoorgang. Varianten op deze molen zijn de bergmolen of beltmolen waarbij de molen, in plaats van op een wal, op een heuveltje of belt is gebouwd.

Gebieden bekend vanwege hun windmolens

Kinderdijk

Vroeger werden de negentien molens van de Kinderdijk gebruikt om het water vanuit de polder naar de rivier te pompen. De Kinderdijkmolens zijn opgenomen in de UNESCO werelderfgoedlijst.

Schiedam

Slechts vijf exemplaren van de oorspronkelijk twintig zijn in Schiedam bewaard gebleven. Maar die vijf zijn de hoogste van de wereld. De allerhoogste molens van dit type zijn De Nolet met 43 meter kaphoogte en De Noord met een kaphoogte van 33,5 meter. Een windturbine die in de buurt is gelegen is visueel zo ontworpen dat hij enigszins past bij de oorspronkelijke windmolens. Die turbine is gebouwd in 2006.

Zaanse Schans

De Zaanse Schans biedt een verzameling van historische windmolens en gebouwen die een goede indruk geven van voorgaande jaren. De Zaanse Schans is een van de populairste toeristische attracties van Noord-Holland.

Amsterdam

Er bestaan nog acht windmolens in Amsterdam. De meest bekende molens zijn de Molen van Sloten die werd gebruikt voor het droogpompen van de polder en molen De Gooyer.
© 2013 - 2024 Rickandie, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
De molens op Goeree-OverflakkeeDe molens op Goeree-OverflakkeeDenk je aan Holland, dan denk je aan tulpen, kaas en natuurlijk aan de vele molens. Op het Zuid-Hollandse eiland Goeree-…
Een molen: wat is dat?Een molen: wat is dat?In Nederland staan veel molens, maar wat is een molen, is het een gebouw met een fraai uiterlijk? Of schuilt er meer ach…
Windturbines als energiewinningMeestal wordt er met windturbines de grotere windmolen bedoeld, die men tegenwoordig overal in het land ziet staan. Maar…
Turbineziekte door windmolensTurbineziekte door windmolensTurbineziekte of het windturbine syndroom (WTS) wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van windmolens. De ziekte komt he…

Het rijk van de FrankenHet rijk van de FrankenDe Franken waren een volk dat door de jaren heen vele oorlogen voerde. Ze breidden hun gebied uit tot een groot en macht…
De beschavingen van de Olmeken en de ChávinDe beschavingen van de Olmeken en de ChávinRond 1200 voor Christus ontwikkelden zich tegelijkertijd twee grote beschavingen. Dit waren die van de Olmeken en van de…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Kapa65, Pixabay
  • Wikipedia
  • Geschiedenisvanzuidholland.nl
Rickandie (1.164 artikelen)
Laatste update: 02-04-2016
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Geschiedenis
Bronnen en referenties: 3
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.