Imperium Americanum en Rome: de ondergang

Geschiedenis is er om lessen uit te trekken. Rome is nog steeds een ideaalbeeld voor veel politieke leiders. Hitler spiegelde er zijn Dritte Reich aan, maar moest zijn droom al na een paar jaar opgeven. Gaan de Verenigde Staten dezelfde weg op? Of zijn er nog genoeg mensen die het logische gevolg van de politieke situatie goed genoeg inschatten om een andere koers te varen? En zo die er zijn, zijn ze er nog toe in staat? De grootste natie die de afgelopen 100 jaar de wereld domineerde, staat op een kritiek omslagpunt. "Als je de top van de berg wil verlaten, kan je alleen maar naar beneden"

Militaire expansie

Rome

Rome bereikte zijn grootste omvang onder Trajanus in 117 n.Chr. Zijn opvolger Hadrianus is echter bekender, mede om zijn beroemde muur in Schotland. De bouw van deze muur is op zich niet de grootste prestatie van Hadrianus, maar markeert een heel belangrijk punt in de geschiedenis van Rome. Het was vanaf deze tijd dat de dagen van Rome als invasiemacht geteld waren. Na Hadrianus zou het Romeinse Rijk verdere expansie opgeven en heel langzaam in het defensief gedrongen worden.
Dit proces zou nog eeuwen in beslag nemen, maar was in die jaren onherroepelijk ingezet.

De Verenigde Staten

Net zoals Rome toen zijn de VS op dit moment de grootste invasiemacht in de wereld. In 2013 ging het nog de strijd aan met (of in) Syrië en Libië. Het houdt, ondanks de beloofde terugtrekking van troepen door Obama, Irak en Afghanistan nog steeds bezet. De plannen voor een geleidelijke overname van Soedan zijn al in werking getreden; plannen voor een overname van Iran en Libanon werden reeds in 2001 opgesteld. Er is nog wat marge, maar stilaan begint het Amerikaanse imperium tegen de grenzen te liggen van de paar overgebleven "Rijken": China, Rusland, India en Brazilië. Er kan veel gezegd worden van president Putin, maar het is dankzij zijn veto dat de VS Syrië nog niet regelrecht zijn binnengevallen. Het zijn vooral China, Rusland en India waar de VS nog serieus moet mee rekening houden in haar expansiepolitiek. De weerstand van Putin staat niet alleen. Stemmen van argwaan, kritiek en protest klinken wereldwijd steeds luider. Hoe meer de VS tegen de muren blijft duwen, hoe meer de weerstand zal toenemen. Hoe meer vijanden de VS creëert, werkelijk bestaande of zelf uitgevonden, hoe meer vijanden er inderdaad nog zullen opstaan, zowel binnen als buiten haar grenzen.

Militaire expansie, economische implosie

Oorlog voegt geen waarde toe. Oorlog creëert geen welvaart. Oorlog is wel een middel voor enkelen om zich persoonlijk te verrijken, maar een groter aantal draagt daarvoor de kosten. Op "nationaal" niveau geldt dat voor de bevolking van een overwonnen land, maar ook de eigen bevolking. Elke oorlog heeft aan beide zijden alleen maar een accute verarming tot gevolg.

Rome

Met haar grootste omvang bereikte Rome ook haar grootste probleem. Het moest de grenzen door steeds meer troepen bewaken. Meer troepen veroorzaakten steeds meer kosten en niet alleen financieel. Elke soldaat was een paar handen minder om voedsel te produceren. Het ontzaglijke leger moest wel blijven betaald krijgen. De belastingdruk voor diegenen die nog wel werkten werd hoger. Steeds meer boeren verloren hun land aan de steeds kleiner wordende groep landbezitters. De enige financiële zekerheid die onteigende boeren konden vinden, was in het leger. De neerwaartse spiraal die in het Westromeinse Rijk rond 400 n.Chr. reeds de bodem zou aftasten, was al in de dagen van Hadrianus ingezet.

De Verenigde Staten

De Verenigde Staten hebben al een tijdje geen economische macht meer. Het land is al jaren failliet. De enige sector waar het nog produceert is de militaire industrie. De spitstechnologie, waarin het sinds de Tweede Wereldoorlog de absolute leider was, is uitbesteed aan lage-loonlanden als China en India. Het handelstekort van de VS is enorm gestegen. De enige manier waarop de VS haar troepen nog kan onderhouden is door ongelimiteerd geld bij te drukken. Daardoor smelt het vertrouwen in de "munt" van de Amerikaanse overheid als sneeuw in de zon, zowel in binnen- als buitenland.

Strijd om de troon

Meer dan zeshonderd jaar lang was Rome een democratische republiek. Geen enkele democratie in de wereldgeschiedenis heeft het zo lang uitgehouden. Hoe het komt is geen onderwerp van dit artikel, maar in elke democratie bleek de macht uiteindelijk weer terecht te komen bij een heel kleine groep, of een enkel individu (We gaan hier ook voorbij aan het feit dat de Romeinse democratie zeer beperkt was). De strijd om het leiderschap heeft Rome enorm veel gekost, meer dan wat het aan verdediging tegen buitenlandse dreigingen gekost heeft. De Romeinen hebben in veldslagen tussen troonpretendenten van de tweede tot vierde eeuw meer levens verloren dan in veldslagen tegen de Germaanse of Slavische invallers. In de Verenigde Staten gaan natuurlijk geen veldslagen gepaard met de strijd om de troon, maar het legt toch een zware kost op de al zo benarde economische situatie van het land. Daarnaast verdeelt het de Amerikaanse burgers elke keer weer in twee grote kampen, zodat een waarachtige leider met visie simpelweg geen beleid kan voeren. Dat geldt trouwens in elk land met een politieke partijen-systeem. De all-in kost van George Bush's inauguratiefeestje in 2005 wordt geraamd op 158 miljoen dollar. Het feestje van Obama ligt met een schatting van 150 miljoen dollar nek aan nek. Meer dan 300 miljoen dollar om twee feestjes te geven, in volle economische crisis. Zelfs de meest decadente keizer die Rome ooit had gekend, Caligula, had zich dit niet kunnen dromen. Het zegt wel iets over de prioriteiten van de Amerikaanse "keizers".

Keuzes

Het is nog niet te laat voor de VS om een andere koers te gaan varen. Maar resolute keuzes in het belang van de bevolking brengen levensbedreigende gevaren mee. Twee visionaire leiders in Rome, Tiberius Grachus en Julius Caesar, hebben geprobeerd een rechtvaardig en constructief beleid te voeren. Grachus werd door de grootgrondbezitters vermoord nadat hij een landhervorming wou doorvoeren. Caesar werd vermoord nadat hij de munt onder toezicht van de democratische instellingen wou brengen. Een paar Amerikaanse presidenten hebben hetzelfde willen doen. Andrew Jackson overleefde met veel geluk de aanslag op zijn leven. Lincoln en Kennedy stierven allebei kort nadat ze overheidsgeld hadden laten drukken. Rome heeft uit de geschiedenis van haar rolmodellen Athene en Sparta niet genoeg lessen getrokken en die geschiedenis in grote mate herhaald, zij het op grotere schaal. Zal die schaalgrootte het enige verschil blijken tussen Amerika en Rome? Misschien zullen we het nog tijdens onze generatie te weten komen.