Hernán Cortés (1485-1547): ontdekkingsreiziger

Hernán Cortés was een Spaanse conquistador (soldaat en ontdekkingsreiziger) die het Aztekenrijk in Centraal Amerika veroverde. Hernán (of Hernando) Cortés werd in 1485 in Medellín, Spanje, geboren. Hij studeerde aanvankelijk rechten maar verliet de universiteit om zijn fortuin in de Amerika's te maken. Hij voerde een gewelddadige en bloedige strijd tegen de Azteken waarvan er duizenden omkwamen door Spaanse wapens.

Verovering Aztekenrijk

Hernán Cortés is een van de bekendste Spaanse conquistadores. Als 18-jarige kwam hij al naar Hispaniola, een eiland in de Caribische zee. In 1511 vergezelde hij Diego Velázquez de Cuéllar, die een expeditie begon om Cuba te veroveren. Cortés wist Velazquez over te halen hem tot bevelhebber van een expeditie naar Mexico te benoemen. Het gerucht ging dat daar vele rijkdommen te halen vielen. Velázquez besloot zijn benoeming in te trekken omdat hij de motieven van Cortés wantrouwde maar deze negeerde hem. Eenmaal in Mexico aangekomen stichtte Cortés de stad Veracruz. Hij sloot een verbond met volken die onderworpen waren aan de Azteken. Uiteindelijk bereikte hij toen de hoofdstad van het Azteekse rijk, Tenochtitlán.

Ontvangst als een god

Cortés werd door de Azteken gezien als een god (Quetzalcoatl) omdat hij uit het oosten kwam en een blanke huid had. Daarom werd Cortés in eerste instantie vriendelijk ontvangen en kreeg hij veel kostbare cadeaus van de koning (Moctezuma II). Een andere verklaring hiervoor is dat deze koning Cortés zo vriendelijk ontving om zijn zwakke plekken te ontdekken en zo controle over hem te krijgen. Cortés werd steeds nerveuzer van deze vriendelijke koning en nam hem ten slotte gevangen. Hij nam de regering over en regeerde vanaf dat moment uit naam van koning Moctezua II.

Bloedige strijd

Velázquez was woedend. Hij stuurde een leger onder leiding van Panfilo de Narvaez om Cortés gevangen te nemen. Toen Cortés Tenochtitlán verliet om Narvaez te bevechten brak er een opstand uit in de Azteekse hoofdstad. Tijdens zijn afwezigheid ging één van de mannen van Cortés, Pedro de Alvarado, vreselijk tekeer bij een ware slachting in de hoofdtempel van Tenochtitlán. Toen Cortés Narvaez had verslagen en terugkeerde naar de hoofdstad moest hij de orde herstellen. De koning werd gedood door een steen van zijn eigen volk, zo gaat het verhaal. Er waren echter ook geruchten dat de Spanjaarden de Azteekse koning hadden vermoord. De bevolking stond daardoor zo vijandig tegenover de Spaanse troepen dat Cortés de stad moest ontvluchten.

Noch triste

Hij verloor veel van zijn mannen in de 'noch triste'. Zijn hele artillerie ging ten onder. Cortés won uiteindelijk de slag bij Otombo en viel Tenochtitlán aan vanuit zee. Uiteindelijk viel de stad na een lang beleg.

Doodsoorzaken inheemse bevolking

Ondanks de bloederige strijd die er werd gevoerd in het Azteekse rijk, waren de door de Europeanen overgebrachte ziektes daar de belangrijkste doodsoorzaak; men denkt dat in 1520 een Spanjaard de pokken kreeg en dat de Azteken, die hier nog nooit mee in aanraak waren gekomen, daardoor massaal stierven.

Gebrek aan immuniteit tegen de bof en de mazelen

De Spanjaarden brachten bovendien de bof en de mazelen mee. Tegen deze ziektes hadden de Azteken geen immuniteit ontwikkeld. In 1545 en 1576 waren er twee enorme epidemieën waarbij 17 miljoen Azteken de dood vonden.

Geweld tegen de lokale bevolking

Er kwamen natuurlijk ook veel Azteken om bij de gevechten. Een voorbeeld is de veldslag bij Tabasco. De Spanjaarden werden aangevallen door een groot leger indianen maar versloegen ze uiteindelijk en doodden duizenden van hen. De Spanjaarden hadden namelijk veel betere wapens. Bovendien hadden zij ervaring opgedaan in andere oorlogen. De Azteken moesten het daarentegen hebben van hun vertrouwen in de bescherming door hun goden waardoor ze soms maar een klein leger hadden.

Grootschalig geweld door de Spanjaarden

Zo vond er op de tocht van Cortés naar Tenochtitlán een enorme slachting plaats in de plaats Cholula. De Azteken wilden de Spanjaarden in hun slaap vermoorden maar de tolk van Cortés, La Malinche, ontdekte dit plan en waarschuwde Cortés. De Spanjaarden vermoordden toen, naar verluidt, drieduizend mannen maar het tienvoudige wordt als waarschijnlijker aangemerkt. Een andere gruwelijk feit is de moord op de gouverneur, Qualpopoca. Deze verzette zich tegen de bevelen van de Spanjaarden en was trouw aan Moctezuma, de koning. Cortés liet hem naar Tenochtitlán komen en liet hem en zijn onderdanen midden op de marktplaats levend verbranden.

Lees verder

• Pedro de Alvarado, de wreedheden van een ontdekkingsreiziger