1 november - een speciale datum in de geschiedenis

1 november is in veel landen vooral de datum van het katholieke feest Allerheiligen. Wat is de oorsprong van deze feest- en gedenkdag? Wat zijn andere belangrijke gebeurtenissen die in de loop der geschiedenis op 1 december hebben plaatsgevonden? Welke beroemdheden zijn er op 1 november geboren of gestorven en welke rampen zijn er op die datum gebeurd?

Allerheiligen

Allerheiligen is een feestdag ter nagedachtenis aan alle martelaren en heiligen van de katholieke kerk. Sinds 837 wordt dit feest jaarlijks op 1 november gevierd. (In de Oosterse kerk vindt dit feest overigens op 13 mei plaats.) De datum van 1 november werd indertijd vastgesteld door de toenmalige Paus Greorius IV.

Heidense oorsprong

Waarom werd voor die datum in het najaar gekozen? Waarschijnlijk was het de bedoeling dat Allerheiligen als feest op die manier het heidense, Keltische feest Samhain, dat rond die datum werd gevierd, zou vervangen. Dat is natuurlijk een succesvolle tactiek die in de geschiedenis der godsdiensten vaak is toegepast. De machthebbers van een nieuwe godsdienst waren wijs genoeg om niet een oude 'heidense' feestdag helemaal af te pakken van het volk, ze gaven het feest een nieuwe naam en een niet-heidense inhoud. In diverse katholieke landen is Allerheiligen in de 21e eeuw nog steeds een nationale feestdag, bijvoorbeeld in België, Italië, Frankrijk en Spanje.

In Nederland is Allerheiligen (zelfs in veel katholieke streken) duidelijk een minder groot feest. Vaak wordt het in Nederland niet op 1 november gevierd, maar in het weekend na 1 november. Toch zijn er wel enkele grote evenementen in Nederland die ontstaan zijn als vieringen van Allerheiligen. Eén van de bekendste is de Adrillen jaarmarkt in Winschoten, wat oorspronkelijk de Allerheiligen jaarmarkt was.

Het ontstaan van Halloween

Overigens is in de Angelsaksische wereld uit een combinatie van 'Allerheiligenavond' en het oude Keltische 'Samhain' het Halloweenfeest ontstaan, dat op 31 oktober wordt gevierd. Het woord Halloween lijkt ook af te stammen van 'All Hallows Eve' oftewel Allerheiligenavond (de avond voor Allerheiligen).

Koppenbergcross

In het katholieke België zijn er natuurlijk veel evenementen ter ere van Allerheiligen (mede ook aangezien veel Belgen een vrije dag hebben op Allerheiligen en dus de tijd hebben om een evenement te bezoeken). Eén van die evenementen is de befaamde Koppenbegcross in Oudenaarde, die ieder jaar op 1 november wordt verreden.

Allerheiligen en Allerzielen

2 november, de dag na Allerheiligen, wordt in de katholieke wereld allerzielen gevierd. Waar Allerheiligen alleen een gedenkdag is voor de overleden heiligen, is 'Allerzielen' een dag om alle 'andere' doden te herdenken. Vaak worden 1 en 2 november in één adem genoemd, als de twee dagen van de doden.

Allerheiligenvloed

Diverse stormvloeden die begin november aan de Nederlandse kust hebben plaatsgevonden, hebben als naam de Allerheiligenvloed gekregen. Zo spreekt men van de Allerheiligenvloed van 1170, de Allerheiligenvloed van 1532, de Allerheiligenvloed van 1570, de Allerheiligenvloed van 1675 en de Allerheiligenvloed van 2006. Bij de Allerheiligenvloed van 1570 vielen maar liefst 20.000 doden.

De aardbeving van Lissabon en Voltaire

Op 1 november 1755 werd de Portugese hoofdstad Lissabon getroffen door een enorme aardbeving, gevolgd door een tsunami. De beving had een sterkte van 9 op de Schaal van Richter. Bij deze enorme ramp kwamen vele tienduizenden mensen om (sommige historici schatten het dodental op circa 100.000).

Deze aardbeving wordt beschouwd als een breekpunt in de geschiedenis van de filosofie. Door deze gruwelijke ramp zou Voltaire definitief tot het inzicht zijn gekomen dat het filosofische idee van Gottfried Leibniz, 'le meilleur des mondes possibles' ('het beste van alle mogelijk werelden') echt niet klopte en begon Voltaire filosofieën te ontwikkelen die een enorme invloed op de Westerse denkwereld zouden hebben.

Oprichting VARA

1 november is de verjaardag van de VARA. Deze omroep werd op 1 november 1925 opgericht als een socialistische radio-omroep. VARA was oorspronkelijk een afkorting van: 'Vereeniging van Arbeiders Radio Amateurs'. Op 1 januari 2014 is de VARA officieel gefuseerd met BNN.

Geboren op 1 november

1 november is onder meer de verjaardag van Hustler-uitgever Larry Flynt (geboren in 1942), Red Hot Chili Pepper-zanger Anthony Kiedis (geboren in 1962), de Elfstedentochtwinnaar Henk Angenent (geboren in 1967) en de cabaretier Jan Jaap van der Wal (geboren 1979).

Gestorven op 1 november: Ezra Pound

Op 1 november 1972 overleed in Venentië Ezra Pound. Deze Amerikaan wordt als dichter, essayist en uitgeverbeschouwd als één van de belangrijkste personen uit de 20e eeuwse modernistische beweging in de wereldliteratuur. Ezra Weston Loomis Pound was op 30 oktober 1885 geboren in Hailey.