Namen van de Romeinen

De meeste Romeinen hadden drie namen. Maar wat betekenden deze namen? Waarom staat Gaius Julius Caesar bekend als Caesar en niet als Gaius of Julius? Wat is een praenomen precies en wat is een cognomen? Kortom alles wat u wilde weten over Romeinse namen maar nooit durfde te vragen.

Eerste naam

Tijdens de late Republiek bestond een typische Romeinse naam uit drie onderdelen. Ten eerste de Praenomen, je zou kunnen zeggen de "roepnaam". In het geval van Gaius Julius Caesar is dit Gaius en in het geval van Marcus Tullius Cicero, Marcus. De Romeinen hadden niet zoveel eerste namen en als deze werden opgeschreven werden zij meestal afgekort. M. stond voor Marcus, L. voor Lucius enzovoorts.

Familienaam

Ten tweede de nomen gentilicium, oftewel de familienaam. Zoals Tullius voor M. Tullius Cicero. Vrouwen hadden slechts één naam en dat was de vrouwelijke versie van de familienaam. De dochter van Cicero heette bijvoorbeeld Tullia en de dochter van (Julius) Caesar, Julia. Dit betekende dat alle vrouwen in de zelfde familie ook dezelfde naam hadden. Zij werden meestal door bijnamen uit elkaar gehouden. Zoals de Jongere of de Derde. Julius Caesar had bijvoorbeeld twee zussen die Julia Maior (de oudere) en Julia Minor (de jongere) heetten. De familienaam was uiteraard erfelijk.

Bijnaam

Tenslotte was er dan het cognomen . Het cognomen is een soort achternaam, waarschijnlijk ooit ontstaan als een bijnaam die erfelijk is geworden om de verschillende families beter uit elkaar te houden. Zo waren er rond het jaar 87 v. Chr. maar liefst drie consuls die de naam Lucius Cornelius hadden (Lucius Cornelius Sulla, Lucius Cornelius Cinna en Lucius Cornelius Merula), zonder het cognomen was het ondoenlijk om deze uit elkaar te houden. Het cognomen is dan ook de naam geworden waaronder de meeste Romeinen ons bekent zijn geworden. Dat het cognomen uit bijnamen is ontstaan blijkt wel uit het feit dat het meestal sloeg op een karaktertrek of lichamelijke eigenschap. Cicero betekende bijvoorbeeld kikkererwt (mogelijk had één van zijn voorvaderen een wrat in de vorm van een erwt). Caesar betekende waarschijnlijk de harige.

Nieuwe Burgers

Als iemand een Romeins burger werd, bijvoorbeeld door te worden vrijgelaten als slaaf dan nam hij/zij ook een Romeinse naam aan. Normaal gesproken de eerste en familienaam van de voormalige meester of van degene die geholpen had bij het verkrijgen van het burgerschap (na de Republiek van de Keizers). De slaaf Tiro van Marcus Tullius Cicero nam na zijn vrijlating de naam Marcus Tullius Tiro aan.

Agnomen

Een Romein kon nog een vierde naam verkrijgen, het agnomen dit sloeg meestal op iets dat de drager ervan in zijn leven gedaan had, en was dus niet erfelijk. Africanus betekende bijvoorbeeld veroveraar van Afrika.