Olivier van Noort: de wereld rond als ontdekkingsreiziger

Olivier van Noort: ontdekkingsreiziger, scheepskapitein, herbergier, ondernemer, investeerder, wereldreiziger, schrijver en garnizoenscommandant. Een veelzijdig man zoals je die tegenwoordig zou verwachten in onze snelle tijd. Maar ook in voorgaande eeuwen bestonden deze mensen. En voor Olivier van Noort moet men teruggaan naar het prilste begin waar de basis werd gelegd van de Nederlandse Gouden Eeuw, tijdens de Tachtigjarige Oorlog met de Spaanse overheersers.

• De route naar Indië
• Olivier van Noort
• Op expeditie
• In veilige haven

De route naar Indië

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog van de Nederlanden tegen de Spaanse overheersing waren alle bekende zeeroutes naar Indië in handen van de vijand. Hierdoor moesten er nieuwe routes worden gevonden wilde men kunnen handelen. O.a. Willem Barentsz trachtte hierom via het noorden bovenlangs te gaan tussen de Noordpool en Rusland door, maar dit faalde jammerlijk. Het Suezkanaal bestond in die tijd nog niet, dus een route door de Middellandse Zee was een doodlopende weg. En de route om Kaap de Goede Hoop was in stevige handen van de Spanjaarden en de Portugezen. Er was nog maar één mogelijkheid: via het westen om de Nieuwe Wereld, het huidige Zuid-Amerika, heen!

Olivier van Noort

Net als veel mannen in die tijd koos Olivier van Noort uiteindelijk voor het ruime sop na een aantal jaar herbergier te zijn geweest.
Olivier van Noort, geboren omstreeks 1558, was niet alleen herbergier, hij bezat de herberg ook. In Rotterdam. Hier werd natuurlijk door teruggekeerde zeelieden veel verteld over het verre Indië, het avontuur en de mogelijke rijkdommen. Hier werd ook het idee geboren om zelf op avontuur te gaan, handel te drijven en als het even kon en passant wat Spaanse doelen voor de Republiek op de korrel te nemen.

Durfinvesteerder

Olivier was een ondernemer en durfde in deze expeditie zelf te investeren. Dit deed hij uiteraard niet alleen en ook andere investeerders deden mee: geld werd gegeven om schepen te bouwen, de Staten-Generaal en de Staten van Holland werden aangeschreven om in de bewapening te voorzien, geweren, kanonnen en buskruit voor onderweg, maar ook om geen belasting te hoeven betalen over de te importeren goederen.

Op expeditie

Uiteindelijk vertrok in 1597 de expeditie met vier schepen voor de gewaagde oversteek naar het westen, de Nieuwe Wereld tegemoet, met als opdracht om via die kant een doorgang naar het lucratieve Indië te vinden. Van een leien dak begon de reis niet. Om diverse redenen deserteerden er zeven mannen nog voor de kleine vloot het Kanaal onder Engeland uit was. Hierna vervolgde men de route langs de westkust van Afrika tot aan Gabon. Hier sloeg men voor het laatst voor de oversteek van de Atlantische Oceaan vers water in en vonden er nog wat schermutselingen plaats tussen Olivier van Noort en zijn mannen en de Portugezen. Ook die waren ons toentertijd niet vriendelijke gezind.

Tegen het eind van het jaar 1598 begon de kleine vloot aan de oversteek van de oceaan. Een tocht die zo’n twee maanden zou duren en hen begin maart 1599 in Rio de Janeiro zou doen aanbelanden. De stad was in die tijd in handen van de Portugezen en ook nu weer volgde al snel een vechtpartij, waarbij de vloot van Olivier van Noort zich snel uit de voeten moest maken, zonder dat er nieuw en vers proviand kon worden ingeslagen. De daaropvolgende storm dreef de vier schepen verder noordwaarts tot aan het eiland Santa Clara. Hier kon wel vers voedsel gevonden worden, waarbij het fruit heel belangrijk was om de dreiging van scheurbuik af te wenden. Het schip de Eendracht moest echter opgegeven worden, daar het door de storm niet langer zeewaardig meer was.

Zuid-Amerika gerond

Na deze welkome, korte rustperiode voer de expeditie weer uit om 20 september te arriveren in Puerto Deseado in het zuiden van Argentinië. Hier had men de tijd om de nodige reparatiewerkzaamheden aan de schepen te verrichten en opnieuw verse voorraden in te slaan. Nadat dit alles was gedaan voer de groep weer uit om, ondanks het slechte weer, 4 november aan te komen bij de Straat van Magellaan. Toch duurde het nog tot eind februari 1600 voordat de vloot de straat volledig doorgevaren was tot aan de Stille Oceaan. Met nog slechts twee schepen voer Olivier van Noort richting het noorden tot ter hoogte van Lima, de hoofdstad van Peru. Het contact met één van hun schepen waren ze verloren en tussendoor moest er ook nog diverse malen slag worden geleverd met Spaanse schepen.

In september 1600 had het restant van de vloot de Stille Oceaan grotendeels overgestoken en kwam aan bij de Marianen-archipel. Hierna zette men koers richting de Filipijnen. Echter, hier waren diverse verblijfplaatsen van de Spanjaarden die reeds hadden gehoord van de Hollanders die eraan kwamen. Zo snel mogelijk maakten de Spanjaarden twee schepen gereed om het gevecht aan te kunnen gaan en de Hollandse indringers te kunnen weren. Eind 1600 vonden de Spanjaarden hun doel en vielen aan. Maar daar waar ze één schip van Oliviers vloot konden kelderen, verloren ze zelf ook een schip.

In veilige haven

Op het laatste schip voer Olivier naar Borneo en Bantan. In deze maanden januari en februari nam hij de tijd om zijn laatste schip te herstellen van de strijd, zijn mannen te laten rusten en nieuwe voorraden in te slaan. Tevens kocht hij handelswaar en specerijen in die hij vervolgens in Holland weer kon verkopen. Halverwege februari 1601 zetten Olivier en zijn sterk uitgedunde bemanning koers naar Kaap de Goede Hoop, welke 3 mei werd gerond. Hoe Olivier en zijn mannen uit handen zijn gebleven van de Spanjaarden en de Portugezen wordt niet verteld. Uiteindelijk kwam Olivier van Noort in augustus 1601, bijna drie jaar na zijn vertrek, terug in Rotterdam.

In hetzelfde jaar publiceerde Olivier zijn verslag in een boek waarin hij zijn reisavontuur om de wereld beschreef. Uiteindelijk is Olivier van Noort nog van ongeveer 1620 tot 1626 garnizoenscommandant te Schoonhoven geweest, waar hij een jaar later, in 1627, overleed. Hij werd begraven in de Grote of Bartholomeuskerk te Schoonhoven waar nog steeds een gedenksteen te vinden is.