Freisler, berucht nazi-rechter en het Volksgerichtshof

Freisler, berucht nazi-rechter en het Volksgerichtshof In een dictatuur is rechtspraak vaak een nepvertoning. Het was in het Derde Rijk niet anders. Het 'Volksgerichtshof' had uiterlijk alles van een gewone rechtbank. Maar dat was slechts schijn. De uitkomst lag meestal al op voorhand vast en beklaagden waren al ter dood veroordeeld voor ze de rechtszaal binnengingen. De grootste clown van deze poppenkast zat vooraan in een rode toga: Roland Freisler, een bullebak van de bovenste plank die er een duivels genoegen in schiep om de beklaagden te beledigen, vernederen of uit te schelden. Wie voor Freisler verscheen maakte zich geen illusies. Negentig procent van zijn processen eindigden met een doodvonnis.

Het Volksgerichtshof

Een speciale rechtbank

Het Volksgerichtshof ('Volksrechtbank') in Berlijn was een speciaal hof dat op bevel van Hitler in 1934 was opgericht om politieke misdrijven en processen over landverraad en hoogverraad te behandelen. De Führer benoemde de rechters. Uiteraard kwamen alleen betrouwbare nationaalsocialisten hiervoor in aanmerking.

Een juridische klucht

Het doel van dit gerechtshof was om snelle veroordelingen en voorgekookte vonnissen uit te spreken. De procedures waren dan ook een klucht. Afdoende en uitvoerige bewijsvoering was niet nodig. De beschuldigden kregen vaak pas de dag voor het proces inzage in de aanklacht en konden niet eens hun verdediger kiezen. Alleen advocaten die lid waren van de nazistische advocatenbond konden optreden. Ook hadden beklaagden geen enkele mogelijkheid om tegen een uitspraak van het hof in beroep te gaan.

Doodvonnissen

In de beginjaren van het Volksgerichtshof lag het aantal doodvonnissen nog vrij laag. Maar vanaf het begin van de Tweede Wereldoorlog steeg het aantal veroordelingen razendsnel. Tegen het einde van WO II waren meer dan vijfduizend doodvonnissen uitgesproken.

Een nieuwe voorzitter

De meeste ter dood veroordelingen werden in de periode 1942-1945 uitgesproken. In augustus 1942 was Roland Freisler door Adolf Hitler aangesteld tot voorzitter van het Volksgerichtshof. Hij volgde daarmee de vorige voorzitter Otto Georg Thierack op, die voortaan de nieuwe Rijksminister voor Justitie werd. Freisler was een van de beruchtste topfiguren van het Derde Rijk.

Levensloop van Roland Freisler

Jeugd

Hij werd geboren in 1893 in Celle en diende tijdens de Eerste Wereldoorlog als luitenant aan het oostfront. Hij belandde een tijdje in Russisch krijgsgevangenschap, leerde Russisch en werd communist. In 1920 keerde hij terug naar Duitsland en behaalde twee jaar later zijn diploma als jurist.

Aansluiting bij de NSDAP

In 1925 liet Freisler zijn communistische sympathieën achterwege en sloot zich aan bij de NSDAP. Hij verdedigde regelmatig met succes nazi's. In de jaren dertig werd hij staatssecretaris van het Ministerie van Justitie. In die functie nam Freisler ook deel aan de Wannseeconferentie op 20 januari 1942 waar hij samen met nazi-kopstukken als Reinhard Heydrich en Adolf Eichmann de 'Endlösung' van het Jodenvraagstuk uitwerkte. Op die vergadering besloot men om alle Joden naar concentratiekampen in het oosten te deporteren.

Freisler (midden) opent de zitting / Bron: German Federal Archives, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Freisler (midden) opent de zitting / Bron: German Federal Archives, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Een bullebak in een rode toga

Doodvonnissen

Sinds zijn aanstelling nam het aantal doodvonnissen drastisch toe. Men hoefde niet eens veel te mispeuteren om ter dood veroordeeld te worden. Nieuws van buitenlandse media verspreiden, een scheve opmerking over de Führer, zeggen dat er te weinig eten was, beweren dat Russische tanks beter waren dan Duitse of gewoon twijfelen aan de Duitse overwinning was voldoende. Zo veroordeelde het Volksgerichtshof in 1943 een man die na een bombardement op Hamburg had verkondigd dat de Duitse vliegtuigen niet hoog genoeg kwamen om aanvallen van de vijand af te slaan.

Razende Roland

Het optreden van Freisler was zo berucht dat er hele documentaires aan gewijd zijn. Zijn bijnaam 'Razende Roland' had hij niet gestolen. Aangeklaagden werden met boosaardige stem toegeschreeuwd, vernederd en uitgemaakt voor alles wat hij maar kon bedenken.

Freisler was een boosaardige gek die overduidelijk genoot van de macht over leven en dood van de beklaagden. Vaak had de rechtszaal meer weg van een theater: vlammende dialogen, huilende beklaagden en veel drama waren er aan de orde van de dag.

Een beroemde uitspraak van Freisler deed hij toen een beklaagde om een wetboek vroeg, waarop Freisler schreeuwde: 'Ik heb hier geen wetboek nodig meneer, IK ben hier de wet'. Beraadslaging in de raadkamer leidde hij niet zelden in met de woorden 'die kop moet eraf'.

Negentig procent van de (schijn)processen van Freisler eindigden met een ter dood veroordeling. De zeldzame keren dat iemand werd vrijgesproken werd de beklaagde na afloop vaak meteen terug opgepakt en afgevoerd naar een concentratiekamp.

Het proces tegen de Weisse Rose

Studentenprotest

Naarmate de Tweede Wereldoorlog vorderde en het steeds duidelijker werd dat Hitler het land langzaam maar zeker naar de verdoemenis hielp nam ook het protest en het verzet van de Duitse bevolking tegen het nazi-regime toe. 'Die Weisse Rose' was een initiatief van een groep studenten van de Universiteit van München in 1942. Aanvankelijk deelden ze onschuldige pamfletten uit. Na een tijdje werd de toon harder en werd er openlijk kritiek op de nazi's geleverd. Zo werd na de rampzalige slag bij Stalingrad waar meer dan driehonderdduizend Duitsers het leven lieten een pamflet verspreid waarin de Führer werd bedankt voor de vele zinloze doden.

Het duurde niet lang voor de Gestapo de pamfletten onder ogen kreeg. In het begin liet het regime begaan, maar toen de verzetsbeweging oversloeg naar andere studentensteden in Duitsland en verspreidde wat er werkelijk met de Joden gebeurde in de kampen was voor de Gestapo de maat vol. Het ging zo ver dat Heinrich Himmler besloot om zich in 1943 persoonlijk met de zaak en het opsporen van de verantwoordelijken te bemoeien. Uiteindelijk werden de studenten Hans en Sophie Scholl en Christoph Probst gearresteerd.

Proces voor het Volksgerichtshof

Op 22 februari 1943 verschenen de drie studenten gewond voor het Volksgerichtshof. Ze waren eerst al een paar dagen afgeranseld door de Gestapo die kost wat kost bijkomende namen van groepsleden wou bekomen. Na een korte schijnvertoning sprak Freisler dreunend de drie doodvonnissen uit. Hans Scholl, Sophie Scholl en Christoph Probst werden veroordeeld tot de guillotine en nog dezelfde dag onthoofd.

Bron: Heinscher, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Bron: Heinscher, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Het proces tegen de samenzweerders van het complot op Hitler

Mislukte staatsgreep

In 1944 beraamden enkele militairen onder de codenaam 'Walküre' een geheim complot met als doel een staatsgreep te plegen en Hitler te vermoorden. Kolonel Von Stauffenberg had de leiding van de operatie. Aanvankelijk had Von Stauffenberg Hitler gesteund maar in de loop der jaren begon hij de Führer te radicaal te vinden. Toen hij bovendien ontdekte wat er met de Joden in de kampen gebeurde vond hij dat Hitler Duitsland ten gronde aan het richten was.

Tijdens een militaire bespreking in een bunker op 20 juli 1944 liet Von Stauffenberg een bom achter. De aanslag mislukte doordat een officier bij toeval de bom verplaatste nadat Von Stauffenberg die had achtergelaten.

Gevolgen

De samenzweerders werden opgepakt en Von Stauffenberg werd samen met enkele anderen in alle haast geëxecuteerd. Andere samenzweerders werden later opgepakt en moesten voor het Volksgerichtshof verschijnen. De Führer had er persoonlijk op aangedrongen dat Freisler het proces zou leiden. Freisler liet de beklaagden belachelijk maken door hun stropdassen en bretels te laten wegnemen en de verdachten een te grote broek te laten aantrekken. Zo moesten ze hun broek de hele tijd met de handen ophouden om te vermijden dat ze afzakte.

In het proces tegen Graf Schwerin von Schwanenfeld, een fervent tegenstander van het nazi-regime die eveneens werd aangehouden voor betrokkenheid bij het complot op Hitler, onderbrak Freisler de beklaagde voortdurend.


Freisler: "Waar beschuldigt u het nationaal-socialisme van?"
Graf Schwerin (zacht-: "Ik dacht aan de vele moorden."
Freisler: (met brullende en boosaardige stem) "Moorden?"
Graf Schwerin: "In binnen- en buitenland."
Freisler: "U bent een vuile schoft! Bezwijkt u niet onder uw laagheid? Ja of nee?"
Graf Schwerin: "Meneer de president!"
Freisler: "Ja of nee, ik wil een duidelijk antwoord!"
Graf Schwerin: "Nee."
Freisler: "U kunt ook niet meer bezwijken want u bent niet meer dan een hoopje ellende dat geen enkel respect meer voor zich zelf heeft!"


Het einde van Freisler

Tijdens een Amerikaanse luchtaanval op Berlijn in februari 1945 kwam Freisler om het leven toen een zuil van het instortende gebouw op hem terechtkwam, al zijn er historici die hieraan twijfelen

Zo verdween een van de boosaardigste figuren van het Derde Rijk samen met wat er van het nazi-regime nog overbleef voorgoed onder het puin.

Lees verder

© 2015 - 2024 Karldelauw, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Rechtspraak: Welke mogelijkheden zijn er?Er zijn in Nederland drie soorten gerechten die tot de rechterlijke macht behoren. Dat zijn de rechtbanken, de gerechtsh…
Het hoger beroep in NederlandHet hoger beroep in NederlandEen hoofdregel in ons rechtssysteem is dat als we het niet eens zijn met een uitspraak van de rechter in eerste aanleg,…
Wat is wraking in de rechtspraak?Wat is wraking in de rechtspraak?Wat is wraking in de rechtspraak? En hoe werkt dat principe. Wraking werd bekend toen Geert Wilders in 2010 voor een aan…
De echtscheidingsprocedure, hoe gaat dat?De echtscheidingsprocedure, hoe gaat dat?Je wilt scheiden maar hoe gaat dat? De echtscheidingsprocedure begint met het opstellen van een verzoekschrift. Dit doe…

Het Romeins leger: ontstaan, structuur en uitrustingHet Romeins leger: ontstaan, structuur en uitrustingHet Romeinse leger was de hoeksteen van het Romeinse Rijk. Dankzij ene goeie organisatie kon men vaak technisch superieu…
De Kelten: van geloof en verering tot heiligdommen en godenDe Kelten: van geloof en verering tot heiligdommen en godenDe religie van de Kelten is nog steeds slecht gekend. Met enkel archeologische overblijfselen is het moeilijk hun spirit…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Das Bundesarchiv, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • http://www.knack.be/nieuws/boeken/angstwekkende-biografie-over-hitlers-guillotine-roland-freisler/article-normal-260813.html
  • http://www.historylearningsite.co.uk/roland_freisler.htm
  • ‘Hitler’s Henchmen: Roland Freisler’ Reportage Discovery Channel https://www.youtube.com/watch?v=YVHtiW4iVi0
  • http://nl.wikipedia.org/wiki/Roland_Freisler
  • Afbeelding bron 1: German Federal Archives, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 2: Heinscher, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Reactie

Jules Vismale, 13-09-2015
Roland Freisler, het Volksgerichtshof, onrechtvaardige rechters en gruwelijke showprocessen waren niet typisch een uitvinding van Nazi-Duitsland of Adolf Hitler. Tijdens de Franse Revolutie was er in de nieuwe Republiek van Frankrijk een soortgelijke rechtbank actief, het Revolutionary Tribunal, met een beruchte openbare aanklager die even wreed was als Freisler en dat was Antoine-Quentin Fouquier-Tinville. Hij was ooit eens een rechtenstudent en een luitenant-generaal bij de geheim royalistische politie. Dit grimmige heerschap had een aantal zeer opmerkelijke overeenkomsten met zijn "opvolger" waarvan ik er enkele hieronder benoem.
Fouquier-Tinville veroordeelde, trouw, anti-corrupt en wreed als hij was, ook 90% van zijn slachtoffers in afschuwelijke showprocessen ter dood en zelfs niet alleen maar royalisten, politieke tegenstanders, misdadigers etc. daar je in die tijd je doodvonnis al tekende als je bijvoorbeeld geheime codeberichten schreef, de republiek zwaar beledigde, spullen daarvan vernielde, in dienstplicht jezelf opzettelijk verwondde of het koningschap verheerlijkte! En net als Freisler deinsde Fouquier-Tinville er totaal niet voor terug om zijn slachtoffers net zo goed te vernederen en uit te kafferen, stond hij hen zelden een advocaat toe, hij liet zelfs kroongetuigen die tegen zijn prooien getuigden hierna alsnog op hun beurt veroordelen en ruimde in zijn laatste voorzitterschap talloze Jakobijnse leiders uit de weg terwijl zij hem ironisch genoeg aan de macht hielpen! Als bewijs liet hij altijd onbedoeld de smeek-, afscheids- en omkopingsbrieven van de veroordeelden in zijn dossiers achter en toen bleek later dat Fouquier-Tinville evenveel mensen als Freisler ter dood had veroordeeld, ongeveer 2600 slachtoffers!
Toch ging Fouquier-Tinville na de val van Maximilien Robespierre, zijn baas, evengoed ten onder maar net als zijn slachtoffers onder de guillotine! Als zowel hij en Freisler in hetzelfde tijdperk zouden leven hadden ze vast een NOG veel beruchter moordenaarsrechter-duo gevormd! Reactie infoteur, 11-10-2015
Beste Jules,
bedankt voor je reactie op dit artikel. Wat je schrijft klopt volledig: schijnrechtbanken en nepprocessen zijn van alle tijden en een terugkerende constante in de geschiedenis. De Franse Revolutie vormde daar zeker geen uitzondering op.

Karldelauw (153 artikelen)
Laatste update: 19-09-2016
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Geschiedenis
Bronnen en referenties: 7
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.