Rituele offers van de Azteken: verloop en betekenis

In het wereldbeeld van de Azteken stond de nooit eindigende levenscyclus centraal. Dit kan je zien aan hun kalenders, hun feesten en hun offers van mensenbloed om het heelal geordend te houden. Voor dit doel werd het hart van de stad het rituele centrum van de dood. Hoe verliepen de rituelen? Wie werd er geofferd? Welke goden waren belangrijk voor de Azteken? Waarom deed men aan zelfverminking?

Mensenoffers

De Azteken geloofden dat de dood bedoeld was om leven voort te brengen. Vandaar dat men vaak mensen ging offeren. Veel geofferde mensen waren krijgsgevangenen. In feite was een van de belangrijkste doelen van de oorlog de gevangenneming van mensen om ze te offeren. Als een Azteek een van zijn vijanden gevangen nam zei hij: ‘ Ziehier mijn welbeminde zoon’, waarop de krijgsgevangene placht te antwoorden: ‘Ziehier mijn vereerde vader’. Hoewel ze allebei wisten dat de krijgsgevangene zou sterven wanneer zijn hart uit zijn lichaam werd gerukt, waren er toch al banden van sympathie en kameraadschap. Voor de Azteken was de offerdood geen vorm van wreedheid, maar veeleer een vorm van vernieuwing.

Het verloop van het ritueel

Voorbereidingen

Voordat de slachtoffers naar de eeuwigheid werden gestuurd, baadde men ze en kregen ze bij sommige gelegenheden speciale kostuums aangetrokken. Ze leerden liederen zingen en dansen. Ze werden aan de voet van de piramide in rijen opgesteld tot de priester hen in stoet de trap opleidde. Deze trap was reeds rood gekleurd van het bloed van vorige slachtoffers.

Het offer werd gedirigeerd door de priesters

Boven werden ze opgewacht door vijf priesters in ceremoniële klederdracht. Het gezicht en de handen van de priesters waren zwart geschilderd en hun voorhoofd was bedekt met papieren schijven in diverse kleuren zodat ze er uitzagen als demonen. Eén priester droeg een vuurstenen mes en een andere hield een slangvormige houten halsband vast. Eerst werden de slachtoffers gedwongen om te dansen waarna ze door de priesters werden vastgegrepen en op het altaar gedrukt. De priester met de houten halsband deed deze om de keel van het slachtoffer en de hogepriester met het mes reet zijn borst open en rukte het hart uit het lichaam. Daarna werd het warme en nog kloppende hart getoond aan de zon. De zonnegod dronk de warmte en damp van het orgaan op. Daarna werd het hart in een gewijd vat geplaatst als een offerande aan de goden.

Na het offer?

Het bloed van de slachtoffers werd gebruikt om de muren, heiligdommen en beelden van de Grote Tempel te besmeren. Ook de afbeeldingen van de goden werden gevoed met bloed. Nadat het hart verwijderd was, werd het levenloze lichaam van de trap gegooid, vlak langs degene die op weg waren om hetzelfde lot te ondergaan. Het is dan ook niet verwonderlijk dat heel wat van de krijgsgevangenen flauw vielen van angst of probeerden te vluchten. Aan de voet van de piramide werden de lijken gevild en de schedel op de tzompantli geplaatst. Het stoffelijke overschot werd daarna opgegeten door de oorspronkelijke eigenaar van de krijgsgevangene.

Ook vrouwen en kinderen dienden als offer

Regelmatig offerde men ook vrouwen en kinderen. Vrouwen werden dan uitgedost met gouden bellen en waren met felle kleuren beschilderd. Ze dansten en zongen de hele nacht voordat ze hun dood tegemoet gingen. Kinderen werden als ideale slachtoffers gezien omdat ze puur en onschuldig waren. Zo stonden kinderen dichter bij de goden. Kinderen werden aan de regengod Tlaloc geofferd door ze in het Texcocomeer te gooien. Hun tranen werden voor een goed teken aanzien. Hoe meer ze huilden, hoe meer het zou gaan regenen.

Dodencultuur van de Azteken

De Azteken waren geobsedeerd door de dood. Ze hadden dan ook een cultuur die gebaseerd was op onzekerheden en zorgen. De Azteken geloofden dan het heelal na iedere cyclus van 52 jaar aan zijn eind kon komen. De zon was instabiel en kwam misschien niet meer op. Ze geloofden dat de goden bloed nodig hadden om hun werk verder te zetten. Het offeren van harten was niet zomaar een ritueel maar voor hen een bittere noodzaak. Als ze met de mensenoffers stopten, zou het heelal ophouden te bestaan. Uiteraard moet men de bedenking maken dat de leiders van de Azteken ook zo de controle konden behouden op de maatschappij. De rituelen intimideerden de mensen en beangstigden hen. Ook werd er een beloningssysteem gekoppeld aan het offeren van krijgsgevangenen of slaven die werden aangeboden.

Zelfverminking en verwonding

Een andere bloedige praktijk was het ritueel van zelfverminking of zelfverwonding. De Azteken deden dit om aan het benodigde bloed te komen om hemel en aarde in beweging te houden. Ze sneden zich met doornen, aangescherpte werktuigen of visgraten en lieten het bloed stromen of druppelen op stukjes papier die vervolgens werden verbrand. Ze sneden zich in hun tong, geslachtsdelen of hun benen om aan het ‘kostbare water’ te komen.

De goden van de Azteken

Bij de Azteken had je meerdere goden. Er was echter wel een oppergod die de bron en oorsprong van alles was. Hij heette Ometeotl of Heer van de Dualiteiten en was zowel mannelijk als vrouwelijk. Daarnaast had je kleinere goden. Zo had je een god van de mais, god van de bloemen, een god van de schemering en een god van de geboorte. Andere belangrijke goden waren Tlaloc, god van de regen, water en vruchtbaarheid van het land en Huiyzilopochtli, zonne- en oorlogsgod. Beide hadden tempels op de Grote Piramide. En natuurlijk had je nog Quetzalcoatl, de Gevederde Slang.

Priesters boezemden angst in

De priesters die deze goden vereerden en offers brachten, woonden in speciale instituten en onthielden zich van contact met vrouwen. Ze droegen zwarte gewaden en kappen. Op hun mantels waren schedels en menselijke beenderen geborduurd. Hun vingernagels waren heel lang en het tot op hun middel vallend haar zat vol klonters mensenbloed. Hun armen, tong, benen en intiemere delen waren doorboord en vol littekens door de praktijk van zelfverminking. Ze moeten de bevolking veel ontzag en angst ingeboezemd hebben. Maar ze werden ook geëerd als goede en wijze mannen die de patronen van de nachtelijke hemel konden lezen. Die priesters konden eveneens dromen en visioenen interpreteren. Zij beheerden de tempels en hadden toezicht op de gronden die de tempels toebehoorden.

Lees verder

• Opkomst van Azteken: mythe versus werkelijkheid
• Het dagelijks leven van de Azteken: tempels, opvoeding, eten
• De kunst van de Azteken: soorten en symboliek