Concentratiekampen: de tien beruchtste kampen van de nazi's

Concentratiekampen: de tien beruchtste kampen van de nazi's Reeds kort na de machtsovername in 1933 begonnen de nazi's met de oprichting van concentratiekampen. Tot het einde van de oorlog zouden maar liefst vijftienduizend kampen worden gebouwd. De meeste hiervan waren werkkampen, maar in de laatste jaren van de Tweede Wereldoorlog bouwden de nazi’s ook vernietigingskampen zoals Auschwitz waar miljoenen mensen de dood vonden. Deze ergste kampen lagen ver weg in het oosten van Polen. Door de omvang van het aantal doden en gruwel van de misdaden die er plaatsvonden zijn de namen van een aantal van deze kampen in het collectieve geheugen gegrift. Welke dodelijke tol eisten de beruchtste kampen van het nazi-regime?

Concentratiekampen in het Derde Rijk

Werkkampen

Het grootste deel van de kampen in het Derde Rijk waren werkkampen. Politieke tegenstanders, communisten of andere ‘ongewensten’ werden hier opgesloten. Ze moesten er dwangarbeid verrichten. Naarmate de oorlog vorderde kwamen velen er om van ziekte, honger of uitputting.

Vernietigingskampen

Vanaf 1941 begon men ook met de bouw van vernietigingskampen, allen gelegen in het huidige Polen, ver weg van Duitsland en de publieke opinie.

Beruchte werkkampen

Bergen-Belsen (geschat aantal doden: 100.000)

Bergen-Belsen werd in 1943 een concentratiekamp voor gevangenen die te ziek waren om in andere kampen te werken. Eén van de beroemdste slachtoffers was Anne Frank, die hier in maart 1945 aan tyfus overleed, een paar weken voor de bevrijding van het kamp.

Toen Britse soldaten in 1945 het kamp bevrijdden waren ze geschokt. De aanblik van het kamp tartte alle verbeelding. Overal in het kamp lagen lijken en wie nog niet van honger was omgekomen was zo mager dat alle ribben zichtbaar waren.

Dachau (geschat aantal doden: 25.000)

Dachau was het eerste concentratiekamp van de nazi’s. Al in 1933 kwamen hier de politieke tegenstanders van het regime terecht. Ook communisten, sociaaldemocraten en katholieke geestelijken werden hier opgesloten. In Dachau bevond zich eveneens een opleidingscentrum waar kampbewakers werden getraind. Toen het kamp bevrijd werd op 29 april 1945 waren naar schatting vijfentwintig duizend mensen omgekomen door ziekte en ontbering.

Toegangspoort Buchenwald / Bron: Dirkvorderstrasse, Flickr (CC BY-2.0)Toegangspoort Buchenwald / Bron: Dirkvorderstrasse, Flickr (CC BY-2.0)
Buchenwald (geschat aantal doden: 50.000)
Buchenwald was één van de grootste nazi-concentratiekampen. Er zaten gemiddeld zo’n honderdduizend gevangenen. Dagelijks moesten ze dwangarbeid verrichten in werkplaatsen, fabrieken en steengroeves. Ook medische experimenten op gevangenen, waarbij ze opzettelijk met tyfus en andere ziekten werden besmet, waren hier schering en inslag.

De kampleiding was bovendien uiterst wreed en boosaardig. De echtgenote van kampcommandant Karl Koch, Ilse Koch, stond bekend als ‘de heks van Buchenwald’ en beging talloze wreedheden.

Ravensbrück (geschat aantal doden: 92.000)

Het kamp Ravensbrück lag op vijfentachtig kilometer ten noorden van Berlijn. Het was een kamp voor vrouwen, die hier dwangarbeid moesten verrichten voor het regime of voor grote bedrijven als Siemens. Wie te zwak was om te werken werd om het leven gebracht of gebruikt voor medische experimenten. Dit gebeurde soms ter plaatse met de kogel, andere keren werden de vrouwen doorgestuurd naar de vernietigingskampen Majdanek of Auschwitz.

De weinigen die het overleefden getuigden na de oorlog over de martelingen en wrede behandelingen die men er moest ondergaan. Uren in de kou staan, zware stenen voortslepen tot men erbij neerviel of zweepslagen waren er aan de orde van de dag. Veel van de kampbewakers, uitsluitend vrouwen, staan nog steeds bekend als de wreedste vrouwen in het Derde Rijk.

Auschwitz-Birkenau / Bron: Greger.ravik, Flickr (CC BY-2.0)Auschwitz-Birkenau / Bron: Greger.ravik, Flickr (CC BY-2.0)

Het beruchtste kamp: Auschwitz

Vele historici beschouwen deze lugubere plek als het ergste nazi-concentratiekamp en terecht. Niet alleen het aantal mensen dat hier de dood vond is schokkend hoog, maar ook de manier waarop. Circa 1.100.000 doden waarvan de meesten werden vergast in gaskamers die tot negenduizend mensen per dag konden doden. Daarbovenop werden nog zeker honderdduizend Russen, Polen en zigeuners in dit kamp vermoord.

Auschwitz was tegelijk ook een werkkamp waar Duitse bedrijven gebruik konden maken van gratis werkkrachten. Eén van de kampbewaaksters, Maria Mandel, zorgde voor een orkest dat vrolijke muziek speelde terwijl de lange rijen Joden aanschoven aan de gaskamers. Een ander lid van de kampleiding was de beruchte nazi-arts dokter Mengele, die hier experimenten op mensen uitoefende die alle verbeelding tartten.

De beroemde toegangspoort / Bron: Waldomiguez, PixabayDe beroemde toegangspoort / Bron: Waldomiguez, Pixabay
Auschwitz bestond eigenlijk uit verschillende kampen. Het eerste en oorspronkelijke kamp, Auschwitz I, bestond uit grote barakken uit baksteen en was vooral een werkkamp. Na een bezoek van Heinrich Himmler aan het kamp kreeg de kampcommandant Rudolf Höss de opdracht om drie kilometer verderop, in Birkenau, een tweede kamp te bouwen. Dit kamp, Auschwitz II-Birkenau, dat in 1942 klaar was, zou het zo beruchte vernietigingskamp worden waar zeker een miljoen mensen werden vergast.

Andere vernietigingskampen

Helaas was Auschwitz niet het enige vernietigingskamp. Ook andere kampen eisten hun tol en maakten een groot aantal slachtoffers.

Treblinka (geschat aantal doden: 870.000)

Treblinka stond onder nazi’s bekend als het ‘modelkamp’. De spoorlijnen, gaskamers en ovens waren zo efficiënt mogelijk geplaatst opdat men er tot tweeduizend mensen per uur kon doden. Vanaf de aankomst van de gevangenen per trein tot en met het verbranden van de lijken verliep alles volgens een strak, nauwgezet schema. Vooral Poolse Joden en zigeuners belandden in Treblinka, maar zelfs Griekse Joden werden helemaal naar Treblinka gevoerd.

Chelmno (geschat aantal doden: 320.000)

Chelmno werd in november 1941 als eerste vernietigingskamp opgericht. Er waren nog geen gaskamers en de SS gebruikte daarom vrachtwagens met luchtdichte laadruimtes. De slachtoffers werden eerst naar een oud kasteel gebracht waar ze hun bezittingen moesten afgeven en zich uitkleden. Daarna werden ze met een honderdtal opgesloten in de laadruimte van een vrachtwagen. Vervolgens sloot men een slang aan die van de uitlaat naar de laadruimte liep. De slachtoffers stikten na een tiental minuten.

Majdanek (geschat aantal doden: 360.000)

Majdanek ontstond als een werkkamp voor Russische soldaten maar werd in 1943 ook uitgebouwd tot een vernietigingskamp voor Joden. Ze werden vergast met Zyklon B (blauwzuur). Het Rode Leger bevrijdde het kamp in 1944.

Belzec (geschat aantal doden: 600.000)

Belzec was een klein kamp met ongeveer tweehonderd bewakers en een paar barakken. Belzec werd in 1942 als eerste kamp aangewezen voor de uitroeiing van de Poolse Joden. Meteen na aankomst moesten de gevangenen zich uitkleden en een betonnen gebouw binnengaan, waarna uitlaatgas van een tank naar binnen werd geblazen. Hoewel Belzec maar een half jaar in bedrijf was vonden hier maar liefst circa zeshonderdduizend onschuldige mensen de dood. Weinig is geweten over de praktijken in dit kamp omdat maar twee overlevenden van dit kamp bekend zijn.

Sobibor / Bron: Emmanuel Dyan, Flickr (CC BY-2.0)Sobibor / Bron: Emmanuel Dyan, Flickr (CC BY-2.0)
Sobibor (geschat aantal doden: 250.000)
Deze naam is vooral bekend door de opstand die hier uitbrak. Op 14 oktober 1943 sloegen de gevangenen terug. Ze kwamen in opstand en vermoordden 11 SS-bewakers en een aantal Oekraïners die voor de Duitsers werkten. Een driehonderdtal gevangenen slaagde erin te ontsnappen maar velen kwamen om in het mijnenveld rond het kamp. Toch overleefden een aantal van hen. Onmiddellijk na de opstand werd het kamp door de nazi's volledig afgebroken en werden bomen geplant om de locatie van het voormalige kamp te verbergen en alle sporen uit te wissen.

Totaal aantal slachtoffers van de nazi-kampen

Wanneer we de concentratiekampen rangschikken op basis van het aantal slachtoffers staat Auschwitz-Birkenau op één, maar ook Treblinka en Belzec eisten een onthutsende dodentol.

Het totaal aantal doden is huiveringwekkend maar slechts een ruwe schatting en ligt dus mogelijk nog hoger. Het gaat bovendien alleen om de slachtoffers uit tien kampen. Het Derde Rijk kende een netwerk van tientallen concentratiekampen.

KampType kampGeschat aantal slachtoffers
Auschwitz-Birkenauvernietiging1.100.000
Treblinkavernietiging870.000
Belzecvernietiging600.000
Majdanekvernietiging360.000
Chelmnovernietiging320.000
Sobiborvernietiging250.000
Bergen-Belsenwerk100.000
Ravensbrückwerk92.000
Buchenwaldwerk50.000
Dachauwerk25.000
Totaal aantal slachtoffers:3.767.000

Lees verder

© 2015 - 2024 Karldelauw, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Soorten kampen in Tweede WereldoorlogDe Tweede Wereldoorlog is de grootste oorlog van de laatste 100 jaar. Door de Duitsers werden er in ons land verschillen…
Concentratiekampen in de Tweede WereldoorlogConcentratiekampen in de Tweede WereldoorlogIn Hitler Duitsland was tijdens de Tweede Wereldoorlog geen plaats voor joden, zij moesten ‘uitgeroeid’ worden. Een plan…
De oprichting van concentratiekampen in het Derde RijkDe oprichting van concentratiekampen in het Derde RijkVanaf 1933 richtten de nazi’s ruim 1600 concentratiekampen in, eerst in Duitsland en vanaf het einde van de jaren dertig…
Joodse werkkampenNamen als Sobibor en Auschwitz zijn bij vrijwel iedereen bekend als de kampen waar tijdens de Tweede Wereldoorlog meer d…

PrentbriefkaartenPrentbriefkaartenIn 1870 kwam de prentbriefkaart in de omloop en werd algauw een rage. Tot 1918 beleefde het een bloeiperiode in Europa.…
Friedrich Jeckeln, massamoordenaar aan het OostfrontFriedrich Jeckeln, massamoordenaar aan het OostfrontTijdens de Duitse bezetting van de Sovjet-Unie traden de beruchte ‘SS-Einsatzgruppen’ in werking. Deze militaire eenhede…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: RonPorter, Pixabay
  • http://www.topsecretwriters.com/2012/06/10-of-the-worst-nazi-concentration-camps/
  • Historia special, "De misdaden van de nazi's"
  • https://en.wikipedia.org/wiki/Extermination_camp
  • https://en.wikipedia.org/wiki/German_camps_in_occupied_Poland_during_World_War_II
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Bergen-Belsen
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Auschwitz_%28concentratiekamp%29
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Auschwitz_%28concentratiekamp%29
  • Afbeelding bron 1: Dirkvorderstrasse, Flickr (CC BY-2.0)
  • Afbeelding bron 2: Greger.ravik, Flickr (CC BY-2.0)
  • Afbeelding bron 3: Waldomiguez, Pixabay
  • Afbeelding bron 4: Emmanuel Dyan, Flickr (CC BY-2.0)
Karldelauw (153 artikelen)
Laatste update: 30-12-2016
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Geschiedenis
Bronnen en referenties: 12
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.