Die Weisse Rose, een Duitse verzetsbeweging

Tijdens de Tweede Wereldoorlog verzetten tienduizenden Duitsers zich tegen het nationaal socialisme. Een deel van hen was lid van een verzetsgroep. Anderen handelden alleen en probeerden bijvoorbeeld Joden te redden. Een groep studenten en hoogleraren vormde samen de verzetsgroep Die Weisse Rose. Zij verzetten zich tegen het bewind in hun land door het verspreiden van pamfletten.

Ontstaan Weisse Rose

Die Weisse Rose was in 1938 ontstaan als vriendengroep met een gezamenlijke interesse voor kunst, muziek en literatuur. De naam is waarschijnlijk afgeleid van de roman La rosa Bianca van B. Traven. In 1942 werd Die Weisse Rose een verzetsbeweging onder leiding van de student medicijnen Hans Scholl. Samen met zijn zus Sophie, de studenten Alexander Schmorell, Christoph Probst en Willi Graf en de hoogleraar Kurt Huber vormde hij de kern van de groep.

Hans en Sophie verzetten zich niet van meet af aan tegen het nationaal socialisme. In eerste instantie hadden zij bewondering voor Hitler en werd Hans lid van de Hitler-Jugend en Sophie van de Bund Deutscher Mädel, de vrouwelijke pendant. Dat was zeer tegen de zin van hun vader die het gevaar van het nationaal socialisme al vroeg inzag. Hans en Sophie veranderden van mening toen ze zagen hoe gewelddadig en racistisch de leer van Hitler was. Hans maakte daarnaast ook kennis met de Duitse misdaden aan het Oostfront, toen hij als medisch student daar gewonden moest verzorgen.

De pamfletten

Het tweetal besloot verzet te plegen, passief verzet door het schrijven van pamfletten en het bekladden van overheidsgebouwen met teksten als ‘Nieder mit Hitler’ en ‘Hitler Massamörder’. Hans en Alexander schreven de eerste vijf pamfletten en professor Huber de zesde. In een atelier achter een leegstaand huis maakten enkele studenten kopieёn van de pamfletten met een stencilmachine. De eerste vier verschenen in een oplage van 100 stuks, maar van de vijfde werden al 6.000-9.000 exemplaren gedrukt.

Studenten verspreidden de vlugschriften in grote steden in Zuid-Duitsland en Oostenrijk. Zij stapten ’s avonds met een koffer vol pamfletten in de trein en kwamen midden in de nacht aan. Het was riskant werk, omdat de Gestapo de bagage voortdurend controleerde. De pamfletten gingen vergezeld van een oproep aan de lezers om ze over te typen met zoveel mogelijk doorslagen en die kopieёn door te geven.

De acties veroorzaakten veel onrust in Duitsland, tot in regeringskringen toe. Op steeds meer plaatsen doken vlugschriften op, omdat een vriend van Hans Scholl een verzetsgroep oprichtte in Berlijn om de vlugschriften te kopiëren en door te geven, en een vriendin van Hans met kopieёn naar Hamburg ging en die op verschillende plekken neerlegde. Zo konden steeds meer mensen kennis nemen van de ideeёn van de Weisse Rose.

Inhoud pamfletten

Het was een moedige, en ook zeer gevaarlijke, daad van deze veelal jonge mensen om zich zo te verzetten tegen het Duitse systeem. De taal die ze gebruikten loog er niet om. Het eerste pamflet, dat in juni 1942 verscheen, begint met de veelzeggende woorden: ‘Niets is een cultuurvolk onwaardiger dan zich zonder tegenstand te laten regeren door een onverantwoordelijke en aan duistere instincten gehoorzamende heerserkliek’. Het vlugschrift bevat een oproep tot verzet en strijd tegen de ‘gesel der mensheid, tegen het fascisme’.

Jodenvervolging

In het tweede pamflet stellen de schrijvers het Duitse volk ervan op de hoogte dat er sinds september 1939 al 300.000 Joden zijn omgebracht in concentratiekampen, een misdaad die niet eerder in de geschiedenis is voorgekomen. Zij vragen zich af waarom het Duitse volk zich zo ‘apathisch’ gedraagt tegenover ‘deze afschuwelijke, mensonwaardige misdaden’. Vrijwel niemand maakt zich er druk over. Het volk is schuldig, vinden de schrijvers, want door hun houding kan de regering zijn gang gaan. Zij roepen de Duitsers op dit ‘afschuwelijkste van alle wangedrochten van een regering’ weg te vagen.

Sabotage

In het derde pamflet manen Hans en Alexander de lezers aan zich te verzeten, omdat er anders in het land niets overblijft dan een ‘gemechaniseerd staatsapparaat beheerst door misdadigers en dronkenlappen’. Zij geven een paar voorbeelden: lezers kunnen sabotage plegen in de bewapeningsindustrie, in laboratoria, op de universiteiten en bij de media. Zij kunnen wegblijven van partijbijeenkomsten en besluiten geen geld meer te geven aan straatcollectes, bestemd voor de overheid. Het zijn vormen van passief verzet, net als het schrijven van de vlugschriften.

Het vierde vlugschrift bevat een nieuwe oproep tot lijdelijk verzet, hoewel de schrijvers weten dat er meer nodig is om het nationaal socialisme te bestrijden. De Duitse regering moet met militaire middelen ten val gebracht worden. En er is hoop dat dit gebeurt, want, zo staat in het vijfde pamflet, de Amerikaanse invasie is op handen en de Duitse legers moeten zich terugtrekken uit Rusland.

Vooruitblik

Het vlugschrift bevat een nieuwe oproep om de leiders niet langer blindelings te volgen en te breken met het nationaal socialistische ‘Untermenschtum’. De schrijvers blikken al vooruit naar een toekomst waarin, na de Duitse nederlaag, samengewerkt zal worden tussen de Europese landen en elk centralistisch machtsstreven in de kiem zal worden gesmoord.

Arrestatie

Het zesde vlugschrift verscheen in februari 1943. Op 18 februari 1943 vertrokken Hans en Sophie met een koffer vol kopieёn van dit laatste geschrift naar de universiteit in München, waar zij studeerden. Voor de colleges begonnen, wilden zij op verschillende plekken in het universiteitsgebouw pamfletten neerleggen. De huismeester zag het echter. Hij liet direct alle deuren sluiten en waarschuwde de Gestapo. Die bracht het tweetal naar de gevangenis. Zij arresteerden ook Christoph Probst, omdat Hans het concept van het zevende pamflet bij zich had en dat was door hem geschreven.

Dagen en nachten achtereen werden de drie studenten verhoord. Ze gedroegen zich zeer dapper en namen alle schuld op zich. De overige gevangenen, bewakers en zelfs de Gestapo-medewerkers waren onder de indruk van de moed die zij vertoonden en hun bereidheid te sterven voor de vrijheid. Op de tweede dag van het proces was hun al duidelijk dat zij ter dood veroordeeld zouden worden. De rechters wilden een voorbeeld stellen en de onrust die de acties met zich meegebracht hadden, beteugelen.

Doodstraf

De doodstraf zou diezelfde dag, 22 februari 1943, worden voltrokken. Hans, Sophie en Christoph schreven afscheidsbrieven en Christoph vroeg de gevangenisaalmoezenier of hij gedoopt kon worden. Het gevangenispersoneel, onder de indruk van het proces, gaf de ouders van Hans en Sophie toestemming om afscheid van hun kinderen te nemen en bracht de drie terdoodveroordeelden daarna samen voor een laatste gesprek. Dat was streng verboden, maar zij hadden dit voor hen over. ‘Ik wist niet dat sterven zo gemakkelijk kon zijn’, zei Christoph. ‘Over een paar minuten zien wij elkaar weer terug in de eeuwigheid’. Daarna werden zij weggevoerd en lieten het leven onder de valbijl. Hans was 24 jaar, Sophie 21 en Christoph 23.

Nieuwe processen

Niet veel later sprak het gerechtshof in München opnieuw drie doodvonnissen uit, tegen professor Kurt Huber, Alexander Schmorell en Willi Graf. Kurt en Alexander werden op 13 juli terechtgesteld en Willi op 12 oktober. In het jaar dat volgde pakte de Gestapo nog verschillende leden van de Weisse Rose op. Afhankelijk van hun aandeel in het verzetswerk kregen zij een vrijheidsstraf of de doodstraf. Toen de geallieerden naderden, zaten nog verschillende leden van de verzetsgroep gevangen. Zij herkregen hun vrijheid in mei 1945.