Het ontstaan van de Statenbijbel in de Nederlanden

In 1637 kwam de eerste Statenbijbel uit. Het eerste exemplaar was in prachtig paars fluweel gebonden en werd aan de Staten-Generaal overhandigd. De Bijbel sloeg in als een bom in de Nederlanden. Nu kon iedereen God in het Nederlands horen spreken. Al gauw stond de Statenbijbel in vrijwel elk gezin op de plank. Maar wat is die Statenbijbel nou precies en hoe is hij tot stand gekomen?

Bijbel voor katholieken en protestanten

De Bijbel is voor de christenen het belangrijkste boek: 'het boek der boeken'. Ook na de reformatie is dat nog het geval in de Nederlanden. Het is tenslotte voor zowel de katholieken als de protestanten het boek waarin het woord van God staat. Toch was er wat betreft de Bijbel wel verschil tussen de protestanten en de katholieken. De katholieke geestelijkheid wilde namelijk dat de Bijbel niet door gewone mensen gelezen werd. De gewone mensen moesten naar de kerk om daar de teksten en uitleggen van de Bijbel te horen. De geestelijken van de katholieke kerk waren dan een soort van tussenpersoon die tussen God en de gelovigen in stond. Een niet geheel onbelangrijk gevolg hiervan was dat de katholieke kerk op deze manier veel macht had. De protestanten wilden echter dat iedere gelovige zelf de Bijbel kon lezen. Dit was ook één van de vele redenen van de reformatie. De protestanten vonden dat de katholieke kerk te veel macht had. De protestanten vonden juist dat iedereen zelf contact met God moest kunnen maken. De kerk hoefde daarbij helemaal niet als tussenpersoon bij te functioneren.

Ontstaan van de Statenbijbel

Om zelf contact te kunnen maken met God als gelovige moet je zelf een Bijbel kunnen lezen. In de 16e eeuw waren er al wel wat Nederlandse Bijbelvertalingen beschikbaar maar taalgeleerden en theologen waren het erover eens dat daar toch nog wel de nodige fouten in stonden. Daardoor ontstond er steeds meer vraag naar een Bijbel met de oorspronkelijke teksten in zuiver Nederlands.

En toen, in 1618, werd het initiatief voor een nieuwe uitgave van de Bijbel genomen. Een Bijbel die uiteindelijk de naam Statenvertaling of Statenbijbel kreeg. In 1618 werd dit besluit genomen door de gereformeerden op hun kerkvergadering in Dordrecht. Deze gebeurtenis staat bekend als de Synode van Dordrecht. De originele Bijbelteksten in het Hebreeuws, Grieks en Aramees werden door geleerden vertaald. Dit grote project werd gefinancierd door de Staten-Generaal, het landelijke bestuur van de Nederlanden van die tijd. Vandaar ook de naam Statenbijbel.

Succes van de Statenbijbel

In 1637 rolde het eerste exemplaar van de drukpers. Een drietal vertalers overhandigde het eerste exemplaar, gebonden in prachtig paars fluweel, aan de Staten-Generaal. De Statenbijbel was een groot succes! Het maakte meteen enorme indruk op de inwoners van de Nederlanden. Nu was er een betrouwbare navolging van teksten die zorgvuldig geformuleerd waren. Nu kon men God in het Nederlands horen spreken. Het boek werd door ontzettend veel mensen gebruikt en vaak werd er zelfs dagelijks uit voorgelezen. In vrijwel alle huishoudens was wel een Statenbijbel te vinden.

Tussen 1637 en 1657 werden een paar honderdduizend exemplaren gedrukt. Bovendien bleef de Statenbijbel ruim driehonderd jaar de belangrijkste Bijbel in veel gereformeerde kerken. De Statenbijbel had daardoor ook veel invloed op de Nederlandse taal. Het gezegde ‘een lust voor het oog’ vindt bijvoorbeeld zijn oorsprong in de Statenbijbel.

Statenbijbel tegenwoordig

Nog steeds is de Statenbijbel een belangrijke vertaling. Sinds 2008 is de Statenbijbel in het geheel te lezen op het internet. Een team van 135 vrijwilligers heeft de tekst geheel overgetypt. Maar ook in de kerken zelf wordt de Statenbijbel soms nog gebruikt.

Bovendien is het belang van de Statenbijbel tegenwoordig ook nog terug te zien in de vraag naar oude Statenbijbels. Mensen die een echte oude Statenbijbel hebben kunnen daardoor het nodige geld krijgen voor hun Statenbijbel. Op diverse veilingsites worden ze voor honderden euro's verkocht.