De opstand van de Georgiërs, een vergeten drama

Als de bevrijding nadert, op 6 april 1945, komen de Georgiërs die op Texel zijn gelegerd om de kust te verdedigen in opstand en doden de meeste Duitsers in hun bataljon. De Duitsers zetten direct de tegenaanval in en drijven hen naar het noorden van het eiland. Daar houden de Georgiërs stand tot 22 april. Dan moeten zij zich overgeven.

Georgische bezetting van Texel

Een groep Georgiërs is vanaf 1943 in Zandvoort belast met de kustverdediging. De mannen behoren tot de zogenaamde Osttruppen, samen met Armeniërs, Turkmenen, Wolga-Tataren en Noord-Kaukasiërs. Twee vijfde deel van de Osttruppen bestaat uit vrijwilligers, die de kant van de Duitsers hebben gekozen. De rest is ex-krijgsgevangene en heeft dienst genomen bij de vijand om te ontkomen aan een verblijf in een concentratiekamp.

In Zandvoort leggen de Georgiërs contact met de illegale CPN. Ze willen graag deelnemen aan verzetsactiviteiten om hun imago te verbeteren. Daar komt niets van terecht, omdat zij in februari 1945 naar Texel worden overgeplaatst. Twee maanden later besluiten de Duitsers om 300 Georgiërs in te zetten in de strijd tegen de Canadezen. Degenen die op het eiland achterblijven, weten dat de militairen naar de bevrijders zullen overlopen en zij vrezen dat het er voor hen niet best zal uitzien bij de bevrijding, omdat zij deel uitmaken van het Duitse leger.

Opstand op het eiland

De achterblijvers - 800 in getal - besluiten daarom om in opstand te komen. In de nacht van 5 op 6 april 1945 doden zij bijna 400 Duitsers die deel uitmaken van hun bataljon. Een enkeling slaagt erin te vluchten en de Duitse bezetting elders op het eiland te alarmeren. Die laat versterkingen aanvoeren vanaf het vasteland. De opstandelingen hangen intussen affiches op in Den Burg, waarin zij de mannelijke bevolking oproepen samen met hen tegen de bezetter te strijden. Ongeveer 200 mannen geven daaraan gehoor.

Als de Duitsers versterkingen aan land hebben gebracht, moeten de Georgiërs zich naar het noorden terugtrekken. De Duitsers heroveren Den Burg en Oudeschild en daarbij komen naast militairen ook tientallen inwoners om het leven. De opstandelingen trekken zich terug in de Eierlandse polder. Omdat de Duitsers steeds verder oprukken, besluiten vier opstandelingen in de nacht van 8 op 9 april in een reddingsboot over te steken naar Engeland om de Nederlandse regering om hulp te vragen.

Beraad in Londen

De regering in Londen is al op de hoogte van de aanval van ‘de Mongolen’ op het Duitse garnizoen. Kapitein De Graaf van Bureau Bijzondere opdrachten maakt een plan om militairen af te werpen en Duitse kustbatterijen bij Den Helder en op Vlieland te bombarderen. Prins Bernhard is daartegen. Hij wil niet het risico lopen dat er militairen omkomen in de strijd van een groep Oost- Europeanen die in eerste instantie de zijde van de Duitsers gekozen hebben. Ook is Bernhard bang dat de Duitsers wraak zullen nemen en vernielingen aanrichten in het westen van Nederland.

En dus vechten de Georgiërs verder zonder steun van de geallieerden. De Duitsers bestoken vanaf de Ruigendijk het Eierland en vliegveld De Vlijt. Veel boerderijen worden door het geschut geraakt en vliegen in brand. De inwoners van Cocksdorp slaan op de vlucht. Als de vijand De Koog heeft veroverd, trekken de Georgiërs zich terug bij het vliegveld. Op 12 april proberen de Duitsers het vliegveld te veroveren, maar zij slagen daar niet in en moeten zich terugtrekken.

Einde van de strijd

Een dag later hervatten zij de beschietingen en dat leidt ertoe dat de Georgiërs zich moeten terugtrekken in de duinen rond de vuurtoren. Daar gaat de strijd door tot 22 april. Langer kunnen de opstandelingen niet stand houden tegen de Duitse overmacht en zij geven zich over. Er zijn slechts 59 Georgiërs over. De rest is gesneuveld of ontsnapt. De Duitsers laten hen hun eigen graf graven en schieten hen daarna dood. Ook doden zij de Georgiërs die achter zijn gebleven in het fort bij Beverwijk. Deze mannen hadden met de opstand niets te maken.

Na het beëindigen van de strijd starten de Duitsers een zoektocht naar de Georgiërs die zich verborgen houden op het eiland. Vier dagen achtereen zoeken zij het eiland af, in twee lange linies, en daarbij schieten zij op iedereen waarvan ze menen dat het een Georgiër is. Zij ontvangen hulp van verschillende Texelaars die schuilplaatsen van opstandelingen aan hen doorgeven. Zo meldt een boer dat hij een paar militairen slapend in een greppel heeft aangetroffen. Zij worden direct doodgeschoten. Er zijn echter ook eilandbewoners die met gevaar voor hun eigen leven Georgische militairen verbergen.

Verliezen

Door de drijfjacht komen verschillende Georgiërs om, maar omdat zij vanuit hinderlagen de Duitsers bestoken, sneuvelen er ook Duitse militairen. De strijd op het eiland kost uiteindelijk aan 572 opstandelingen en 117 burgers het leven. De verliezen aan Duitse zijde zijn niet bekend. Volgens de Canadezen zijn er 2347 Duitsers gedood; de Duitsers zelf houden het op 420.

Als op 20 mei de Canadese militairen aankomen op Texel repatriëren zij de 228 Georgische soldaten die de strijd hebben overleefd. Zij geven hun verklaringen mee van de Binnenlandse Strijdkrachten, de CPN en van henzelf om te voorkomen dat de Russen hen straffen voor hun overgang naar het Duitse leger. De eilanders blijven achter met hun afgebrande boerderijen, kapot geschoten huizen en stranden die bezaaid liggen met bommen.