USS Indianapolis: laatste slagschip dat verging in WOII

In 2016 ging de film 'USS Indianapolis' in première. In deze film werden niet alleen de laatste weken van deze zware kruiser in de Tweede Wereldoorlog verteld, maar ook de laatste, zeer geheime missie en de onvoorstelbare gebeurtenis dat dit schip drie volle dagen onopgemerkt vermist is geweest. Het verhaal van de overlevenden maakte het geheel alleen maar gruwelijker en de nasleep verbijsterender. Nog steeds is dit boek niet gesloten; het wrak van dit schip is immers nog steeds niet gevonden.

• Geheime missie
• Aanval op de USS Indianapolis
• Overleven op zee
• Open vragen
• Kapitein McVay als zondebok
• In ere hersteld
• Zoeken naar de USS Indianapolis

Geheime missie

Tijdens de aanval op Okinawa eind maart 1945 incasseerde de USS Indianapolis een voltreffer van een Japans vliegtuig. De bom doorboorde diverse dekken alvorens tot ontploffing te komen. Wonderbaarlijk genoeg kon de Indianapolis zwaar beschadigd terugkeren naar haar haven.

Na gerepareerd en gereviseerd te zijn ontving de USS Indianapolis de opdracht om in het geheim verrijkt uranium te vervoeren naar het eiland Tinian. Dit materiaal zou daar in de atoombom 'Little Boy' worden verwerkt om later boven de plaats Hiroshima te worden gebruikt. Op 16 juli 1945 vertrok de USS Indianapolis uit Amerika om 19 juli Pearl Harbour te passeren. Op topsnelheid stoomde ze op naar Tinian. Opmerkelijk voor een zeer geheime missie werd de USS Indianapolis niet geëscorteerd door andere schepen. Op 26 juli kwam het schip aan bij Tinian en leverde haar lading af. De geheime missie was zonder problemen volbracht.

De USS Indianapolis stoomde op naar het eiland Guam om daar bemanningsleden voor wie hun dienst erop zat te ruilen voor nieuwe manschappen. Hierna voer ze op 28 juli uit richting het eiland Leyte om daar haar verse bemanning te trainen alvorens op te stomen naar het eiland Okinawa en weer deel te gaan nemen aan de strijd.

Aanval op de USS Indianapolis

In de nacht van 30 juli 1945, om 14 minuten over 12, werd de zware kruiser USS Indianapolis onverwachts en vol in de flank aan stuurboord geraakt. Twee Japanse torpedo's sloegen met verwoestend geweld in. De bemanning had slechts tijd om maar een paar reddingsboten uit te zetten. Binnen 12 minuten zonk het schip met nog draaiende schroeven en ongeveer 300 bemanningsleden zonder een goed noodsignaal te hebben verstuurd. Wat restte aan het wateroppervlak waren wrakstukken en de ongeveer 900 wanhopige overlevende bemanningsleden die op redding wachtten.

Overleven op zee

Maar hulp bleef uit. Er kwam geen schip om de mannen drijvend in de zee of zittend op wrakstukken uit het water te halen. Ook vloog er geen enkel vliegtuig over om hen te spotten. Niemand kwam.

Ondanks dat de USS Indianapolis, één van Amerika's zware slagschepen, was gezonken, wilde dit niet zeggen dat de overlevenden buiten gevaar waren. Zeer zeker niet. Vers drinkwater en eten waren eerste overlevingsbehoeften, maar deze waren slechts zeer weinig aanwezig. Het hing sterk af van wat men nog al drijvend vond. Ook de blootstelling aan de hete zon deed veel kwaad, om nog maar te zwijgen van het zoute zeewater. Het zout zorgde ervoor dat de matrozen die in het water lagen uitdroogden. Maar het meest grimmige gevaar kwam nog van de haaienpopulatie die in dit gebied de dienst uitmaakte. Deze jagers van de zee kwamen als aasgieren af op de ramp. Al gauw vielen ze de weerloze zeelui aan om als voedsel te dienen. In slechts een paar dagen werden de 900 drenkelingen gedecimeerd tot een aantal van rond de 300.

Redding vanuit de lucht
Bij toeval stuitte een PV1-Ventura vliegtuig tijdens een routine patrouillevlucht bijna drie dagen later op de overlevenden. Op 2 augustus om 10:25 uur vloog dit toestel over de drenkelingen heen. De piloten merkten hen op en ondernemen al gauw actie. Ze informeerden hun basis, riepen marine eenheden in de buurt op om naar de locatie op te stomen en dropten het reddingsvlot wat ze mee hadden. Hierbij zat ook een radio. Veel meer konden de piloten niet doen. De PV1 was immers een met radar uitgevoerde lichte bommenwerper. In ieder geval werd er nu een grootscheepse reddingsoperatie op touw gezet waarbij er uiteindelijk tot 8 augustus werd gezocht naar overlevenden.
Het volgende vliegtuig dat op het toneel verscheen was een PBY Catalina. Dit watervliegtuig had de oproep gehoord en wierp al snel reddingsboten af om de drenkelingen te redden. De piloot zag echter al snel in dat afgezonderde drenkelingen door haaien werden bedreigd. Zijn orders negerend landde de piloot op het water en pikte deze drenkelingen op. Hierdoor kwam de vliegtuigbemanning er snel achter dat het om de bemanning van de USS Indianapolis ging. Dit werd doorgegeven aan het hoofdkwartier. De piloot kwam er hierdoor ook achter dat de bemanning al enkele dagen in het water lag. Meer drenkelingen pikte hij op. Al snel was het vliegtuig vol, maar dat weerhield de piloot niet nog meer drenkelingen op te pikken. Met parachutetouw bond hij ze op de vleugels vast. De matrozen moesten het zeewater uit. Hierdoor werden al 56 bemanningsleden van de USS Indianapolis gered.

De redding nabij

Al snel kwam de USS Cecil J. Doyle ter plaatse. Deze torpedobootjager arriveerde pas 's nachts op de onheilsplek en moest heel voorzichtig naar het watervliegtuig varen. Uiteindelijk stopte het schip om te voorkomen dat het drenkelingen verwondde of overvoer. De geredde zeelui werden van het watervliegtuig gehaald en de kapitein zette met gevaar voor het eigen schip het grootste zoeklicht aan. Het was immers nog oorlog. Dit was een baken voor opstomende hulp, maar was ook voor veel drenkelingen het eerste signaal dat hulp was gearriveerd. Uiteindelijk draafden nog zes andere geallieerde schepen op om te assisteren bij deze grootscheepse reddingsactie. Het watervliegtuig werd uiteindelijk vernietigd. De actie van de piloot om schipbreukelingen op de vleugels te binden had grote schade aan het toestel opgeleverd. Uiteindelijk werden er in totaal 321 mensen uit de zee gered, waarvan er kort na de redding nog een paar van zijn overleden.

Het nieuws bekend
Ondanks dat de ondergang van de USS Indianapolis al 2 augustus bekend was, wachtte de marine met bekendmaking hiervan. De overwinning op Japan lag voor het grijpen. En 6 augustus zou de eerste atoombom worden ingezet. De kans dat Japan zich vervolgens onvoorwaardelijk zou overgeven was groot. Waarom nu het nieuws van het icoon van de strijd in de Pacific naar buiten brengen, wat demoraliserend kan werken? En dus wachtte de bevelhebbers.

Maar Japan gaf zich niet over. Er moest een oorlogsverklaring van de Sovjetunie op 8 augustus en zelfs een tweede atoombom op 9 augustus aan te pas komen. Op 14 augustus, een uur voor middernacht, gaf Japan zich over. Deze werd op 15 augustus getekend. Op deze dag, twee weken na zijn ondergang, werd het nieuws van de USS Indianapolis, bekend gemaakt. In het feestgedruis van de overwinning, viel hierdoor het laatste en grootste verlies van de Amerikaanse marine in de Tweede Wereldoorlog vrijwel in het niet.

Open vragen

Toen bekend werd dat het om de USS Indianapolis ging, rezen er vragen. Hoe kon deze zware kruiser niet vermist zijn? Deze kruiser die zich als een belangrijke pion in de oorlogshandelingen in de Stille Oceaan had ontwikkeld?

De bewegingen van de vlooteenheden werden uiteraard wel bijgehouden. Echter, daar er in de Tweede Wereldoorlog nog geen volgsystemen waren om precies bij te blijven, deed men dit met schattingen. Deze werden daarna bevestigd met rapportages en berichten van mensen die in de betreffende havens waren. Zij berichtten dit vervolgens terug aan het hoofdkwartier. Het vreemde wat gebeurde was, dat bij de bestemming van de USS Indianapolis, de haven van Leyte, geen bericht kwam dat de USS Indianapolis gearriveerd was, maar dat wel het naam van het bord werd gehaald als zijnde gearriveerd. Het schip moest immers 31 juli arriveren en aangenomen werd dat dit was gebeurd. De officier die hier over ging deed geen onderzoek en lichtte ook zijn leidinggevenden niet in. Hierdoor bleef het onopgemerkt dat de Indianapolis nog niet zijn bestemming had bereikt.

Interpretaties noodsignaal

Het noodsignaal dat de USS Indianapolis uitzond werd door drie verschillende radiostations ontvangen. Het noodsignaal was alleen niet volledig genoeg geweest om te bepalen dat het om een noodsignaal ging en van wie het afkwam. Hierdoor kwam het dat men dacht dat het om een Japanse misleiding ging om Amerikaanse schepen in een val te lokken. Er werd vervolgens geen actie op het signaal genomen.

Kapitein McVay als zondebok

De kapitein van de USS Indianapolis, Charles B. McVay III, overleefde de tragedie op zee. Na gered te zijn werd hij gehoord over wat er nu gebeurd was en op basis hiervan werd hij zelfs voor de krijgsraad, de militaire rechtbank, gedaagd. De onderzoekers hadden namelijk een verwijtbare fout bij de kapitein gevonden. Hij voer met zijn schip in een rechte lijn en zigzagde niet. Het zigzaggen naar eigen inzicht behoorde tot zijn orders. Dit zorgde ervoor dat de schepen geen stabiel doelwit konden vormen voor op de loer liggende onderzeeërs. Daar tevens het zicht slecht was konden de verschillende uitkijkposten op het schip eventuele periscopen niet ontdekken. De aanvullende aanklacht werd dan ook het nodeloos in gevaar brengen van het eigen schip en diens bemanning.

De rechtszaak die in november 1945 volgde was een vreemde. De kapitein werd zoals eerder genoemd beschuldigd van onzorgvuldigheid. Getuigen verklaarden echter dat het zicht slecht was en zigzaggen weinig zin had. Tevens had de kapitein verzocht om de begeleiding van een torpedobootjager. Dit verzoek werd afgewezen. Er werd hem zelfs aangegeven dat de route veilig was. Maar de belangrijkste getuige was wel de kapitein van de Japanse onderzeeër I-58. Deze duikboot had als wapen een nieuw soort torpedo waardoor het zigzaggen door schepen geen bescherming meer bood. Maar ondanks alle tegenwerpingen werd kapitein McVay toch veroordeeld. Het zou hem de rest van zijn leven achtervolgen tot uiteindelijk zijn zelfmoord in 1968.

In ere hersteld

Rond 1992 werden geheime dossiers vanuit de Tweede Wereldoorlog vrijgegeven. Ook het dossier van de laatste gebeurtenissen van de USS Indianapolis. In dit dossier werden zeer controversiële feiten gevonden.

Verzoek afgewezen

Zo was het afgewezen verzoek om een begeleidingsschip door kapitein McVay heel vreemd. Er was namelijk geen enkel groot gevechtsschip dat niet begeleid werd door een torpedobootjager. Deze waren immers uitgerust met opsporingsapparatuur voor onderzeeërs. De USS Indianapolis werd zonder deze apparatuur en begeleiding op pad gestuurd.

Gevaar onderweg

Kapitein McVay kreeg voor vertrek niet te horen dat op zijn route een paar dagen eerder een torpedobootjager, de USS Underhill, op 24 juli was getorpedeerd.

Bericht niet begrepen

Vlak nadat de USS Indianapolis was getorpedeerd werd er door de Japanse duikboot I-58 een gecodeerd bericht verstuurd waarin werd vermeld dat het een Amerikaans slagschip had vernietigd. De verkeerde scheepsklasse werd aangeduid waardoor de Amerikaanse inlichtingendienst niet wist om welk schip het ging. De Japanse code was reeds gekraakt, maar met het bericht werd niets gedaan.

Ooggetuige

Ondanks tegenwerpingen van de marine gaf een overlevende getuige in 1999 nog aan dat er wel degelijk een noodsignaal goed was verstuurd. Slecht enkele minuten voor het zinken had deze marconist de meters op de juiste manier zien uitslaan.

Geheim

Als laatste was de miscommunicatie, verwarring en gebrek aan actie binnen de marine de uiteindelijke reden dat het zo lang duurde voordat de USS Indianapolis werd gemist. Alles hing samen met een topgeheime operatie, genaamd ULTRA, waarbij absoluut niet mocht uitlekken dat Amerika de Japanse geheime code had gekraakt.

Eerherstel

Diverse stukken informatie mistten ten tijde van de rechtszaak ik 1946. Deze nieuwe informatie en door het onderzoek van een scholier in 1996 werd de zaak over de ondergang en nasleep van de USS Indianapolis opnieuw geopend. Uiteindelijk werd kapitein Charles J. McVay in 2000 door het congres gevrijwaard van schuld ten aanzien van het verlies van de USS Indianapolis. Dit werd door de ondertekening van president Bill Clinton bekrachtigd. In 2001 werd de enige kapitein vanuit de Tweede Wereldoorlog die veroordeeld is geweest voor het laten zinken van zijn schip postuum gerehabiliteerd.

Zoeken naar de USS Indianapolis

De laatste rustplaats van de USS Indianapolis bleef lang onbekend. Men wist dat het in de Filipijnse Zee moest zijn. In juli en augustus van 2001 is een expeditie op zoek gegaan. Vier oud-opvarenden van het schip gingen mee, echter niets werd gevonden. Ook werd tijdens een expeditie in 2005 niets noemenswaardig gevonden.

In mei 2015 dook nieuwe informatie op. Ongeveer elf tot twaalf uur voor de aanval passeerde het troepentransportschip USS LST-779 de Indianapolis. De tijd en plaats van dit passeren is opgenomen in het logboek van de USS LST-779. Van hieruit kon men bij benadering gaan berekenen waar de USS Indianapolis uiteindelijk is aangevallen en gezonken. In de zomer van 2017 stond een nieuwe expeditie gepland. Ondanks deze nieuwe informatie was de verwachting dat het lastig zoeken bleef. Er werd vermoed dat de USS Indianapolis ongeveer 4800 meter diep lag, op de zijkant van een berg diep onder water. Hierdoor moest de hoek van de sonar precies goed moeten staan om het schip te zien liggen. Met die opdracht ging een groep onderzoekers onder leiding van Microsoft mede-oprichter Paul Allen op missie.

Na lang wachten en zoeken kwam in augustus 2017 het verlossende antwoord. De nieuwe informatie welke gevonden was in mei 2015, bleek bijzonder waardevol te zijn. Na 72 jaar verdwenen te zijn naar een plek ver onder het wateroppervlak, werd de laatste rustplaats van de zware slagkruiser USS Indianapolis gevonden op een diepte van bijna 5500 meter. Voor de laatste 22 overlevenden van deze scheepsramp die anno 2017 nog leven, is dit de langverwachte afsluiting van dit boek.

Lees verder

• USS Indianapolis: Een slagschip van formaat