De geschiedenis van Afghanistan 1919-1973

Afghanistan kent een turbulente geschiedenis. De periode van 1919 tot 1973 kenmerkt zich door een toenemende modernisering van het land en door de relatie met de Sovjet-Unie die in deze fase een belangrijke rol speelt.

Onafhankelijkheid

In 1919 kwam koning Amanullah Shah aan de macht. Hij riep de onafhankelijkheid van Afghanistan uit zonder de reactive van de Engelsen af te wachten, die op dat moment nog grote macht in Afghanistan hadden. Amanullah Shah zond onmiddelijke diplomatieke afvaardigingen naar allerlei landen. Ook werd een missie naar de Sovjet-Unie gezonden, waarmee een speciale relatie tussen deze twee landen tot stand kwam. Afghanistan was het eerste land dat de Sovjet-Unie als zodanig erkende en er een diplomatieke afvaardiging naar toe stuurde. De Sovjet-Unie was het eerste land dat de onafhankelijkheid van Afghanistan erkende. De Sovjet-Unie bood de nieuwe natie haar hulp aan in haar strijd met de Engelsen.

In 1922 werd een nationale wetgeving en een regering samengesteld, ministers werden aangewezen, dit alles onder toeziend oog van Amanullah Shah. In 1923 werd een nieuwe grondwet vastgelegd waarmee de Afghaanse bevolking meer vrijheid kreeg. Amanullah Shah (1919-1929) probeerde zijn land te moderniseren. Religieuze leiders waren echter niet ingenomen met deze grondwet. Ook de Engelsen waren niet gecharmeerd van de toegenomen banden met de Sovjets, via Afghanistan druppelden de communistische ideeën ook India binnen en de Engelsen waren bang voor toenemende onrust. In 1929 werd een einde gemaakt aan het vooruitstrevende regime van Amanullah Shah en Nader Shah werd de nieuwe koning van Afghanistan. Nader Shah was conservatiever dan zijn voorganger en lag een stuk beter bij de Engelsen.

Machtsvacuum

Tijdens het regime van Nader Shah stonden de relaties met de Sovjet-Unie op een laag pitje. De hulp die de Sovjets voorheen boden, in de vorm van opleiding van piloten, technici, de aanleg van telefoonlijnen, werd stilgelegd. Alleen diplomatieke betrekkingen werden voortgezet. De situatie veranderde na de Tweede Wereldoorlog. De Engelsen trokken zich in 1947 terug uit India en Afghanistan kwam in een machtsvacuum terecht.

De Verenigde Staten

Inmiddels was koning Zahir Shah in 1933 aan de macht gekomen. Afghanistan vroeg hulp aan de Verenigde Staten om het machtsvacuum op te vullen en in elk geval hulp te geven wat betreft economische en technische zaken. In ruil hiervoor werden gunstige contracten aangeboden. Later werd ook een verzoek om wapens ingediend door Afghanistan. De Verenigde Staten zagen op dat moment de ernst van de situatie niet in. Ze voorzagen dat wapens gebruikt zouden worden in een grensconflict tussen Afghanistan en Pakistan, waarbij India de kant van Afghanistan zou kiezen. Het verzoek om wapens werd hiermee afgewezen.

Prins Daoud was inmiddels eerste minister geworden in het Afghaanse parlement. Hij probeerde op diplomatieke wijze de steun van de Verenigde Staten te verkrijgen, maar stuitte opnieuw op onbegrip. De situatie aan de grens met Pakistan was inmiddels verder opgelopen, het betrof het gebied waar de Pashtun en Baluchi stammen leefden. Prins Daoud was inmiddels dusdanig overtuigd dat wapens nodig waren, dat hij bereid was ze van elke aanbieder aan te nemen.

Invloed van de Sovjet-Unie

Chroetsjev was inmiddels aan de macht gekomen in de Sovjet-Unie en hij bekeek de situatie in Afghanistan met interesse. Het nieuwe beleid van de Sovjet-Unie was om landen in de Derde Wereld in hun invloedssfeer te betrekken en Afghanistan lag in een strategisch gebied en was bovendien een buurland. In 1955 bracht Chroetsjev een bezoek aan Afghanistan en zegde militaire hulp, financiële steun en hulp in het conflict aan de grens toe. Opnieuw kregen Afghanen de kans een opleiding in de Sovjet-Unie te volgen (en vaak ook een militaire opleiding), wegen werden aangelegd in het land, communicatie-systemen werden verbeterd, scholen werd gebouwd.

Nieuwe grondwet

Sommige Afghanen voorzagen de plannen van de Sovjets, namelijk het omvormen van Afghanistan tot een communistisch land. Ze waarschuwden koning Zahir Shah voor de mogelijke gevaren. Uiteindelijk nam die de stap om zijn neef Daoud zijn ontslag te laten aanbieden. Hij stelde, voor het eerst in de Afghaanse geschiedenis, een eerste minister aan die noch lid was van de Koninklijke familie, noch tot de adel van het land behoorde. In 1963 stelde Dr. Mohammed Yusuf een kabinet aan dat bestond uit intelectuelen en technocraten. Ook werd een nieuwe grondwet voorgelegd, waarmee een begin zou worden gemaakt met een constitutionele monarchie. Afghanistan zou democratisch worden, maar haar eigen wortels behouden, met respect voor de Islam en de monarchie, die allebei een belangrijk deel uitmaakten van de geschiedenis en cultuur van het land. Bovendien werden leden van de koninklijke familie buitengesloten uit de politieke arena. Ook het belang van een vrije pers werd vastgelegd. In oktober 1964 werd de nieuwe grondwet aangenomen en verkiezingen werden gepland voor oktober 1965.

Coupe

De communistische groeperingen maakten gebruik van de vrije pers. Er volgden opstandjes en de uiteindelijke nieuwe regering bestond niet uit mensen die de nieuwe grondwet daadwerkelijk steunden. De Sovjet-Unie zag wat er gebeurde en besloot gebruik te maken van de chaotische situatie. Ze zorgden voor infiltratie in het leger en op hoge posten in Kabul. Daarnaast zochten ze iemand die zowel voor henzelf als het Afghaanse volk acceptabel zou zijn om de nieuwe fase op weg naar het communisme in het leiden. Degene die aan alle eisen voldeed was prins Daoud en die was meer dan bereid om zijn rol te vervullen, al was het dan niet als nieuwe koning maar als president van een republiek. Communistische officieren leidden een coupe die Daoud aan de macht bracht. Terwijl Zahir Shah in Europa een ziekenhuis bezocht, nam prins Daoud de macht in Afghanistan over. Op 18 juli 1973 riep Daoud de Republiek Afghanistan uit. De grondwet van 1964 werd verworpen en een tijdelijke regering en een revolutionaire raad werden aangesteld, allebei met Daoud aan het hoofd.