Orval en zijn kruidenmuseum

Het moet zowat 24 jaar geleden geweest zijn dat ik de abdij van Orval bezocht. Het enige wat ik mij nog herinnerde was de kleine kruidentuin met stapstenen, waar mijn dochter Gea met haar korte beentjes nauwelijks van de ene steen op de andere kon stappen. Nu onderweg in Wallonië met mijn motorhome breng ik nog eens een bezoekje aan de Cisterciënzerabdij. Het blijft me steeds weer verwonderen hoe religie er toe geleid heeft dat er zulke immense gebouwen en gemeenschappen ontstaan zijn. Hier, in Orval zijn er in de loop van 1000 jaar verschillende abdijen gebouwd, die verwoest, herbouwd en weer verwoest werden. Nu staat er naast de ruïnes uit de 18de eeuw sinds 1933 een immense nieuwe abdij. Ik kom vooral voor de kleine kruidentuin en de apotheekruimte met antieke kruidenkastjes, vijzels, distilleerapparaten en de vele flesjes. Het farmaceutisch museum werd in 1935 officieel geopend. De hedendaagse abdij is pas gebouwd rond 1931, de oorsponkelijke abdij dateert al van 1070, maar werd tijdens de Franse revolutie volledig verwoest.

Broeder Antoine

Het was vooral een zekere broeder Antoine Perin, die vanaf 1763 tot aan zijn dood in 1788, in stond voor de verzorging van zijn zieke medebroeders en als zodanig ook de 'apotheek' beheerde. In die tijd waren de medicinale grondstoffen voornamelijk van plantaardige herkomst. In Orval werden geneeskrachtige planten gedeeltelijk in de omgeving geplukt en mogelijk ook wat gekweekt. De apotheek betaalde in elk geval plukkers voor 'wortels, grassen en bloemen', voor viooltjes en het kleine hoefblad' en verder ook voor 'kweeperen en jeneverbessen...' Een belangrijke plaats werd ingenomen door exotische substanties. Nieuwe geneeskruiden uit Amerika die door broeder Antoine gebruikt werden, waren ipecacuanha, jalap en het nog steeds gebruikte koortswerende middel kinine. Verder werden er ook veel specerijen zoals kaneel, kruidnagel en kamfer gebruikt.

Apotheekmuseum

In de kleine ruimte van het farmaceutisch museum vallen vooral de weegschaal en de medicijnkasten op. De mooie opschriften op de kastladen spreken me niet alleen aan maar hebben natuurlijk ook een betekenis. Zo zien we een lade met het opschrift emplastrum opopeldoch, het is het beroemde middel van Paracelsus waar verschillende harsen, aardpek en magneetsteen in verwerkt waren. verder lezen we emplastrum oxycroceum, een kruidenmengsel dat zijn naam te danken heeft aan azijn (oxos) en saffraan (crocus), het versterkt zenuwen en spieren, verzacht pijn en werd gebruikt 'tegen de hardheid van de baarmoeder'.

Emplastrum de baccis Lauri. Pleister met als basis laurierbessen. Formule toegeschreven aan Mésué, beter bekend als Avicenna, Arabisch dokter uit de 9de eeuw. Het werkt gebruikt tegen menstruatiepijn en kolieken.
In dezelfde la zaten ook de pleisters van Betonie, Emplastrum de Betonica, een eenvoudig plantje van bij ons, dat vroeger geroemd werd om zijn 'cephalitische' eigenschappen, dus in gebruik tegen hoofdpijn maar ook tegen hoofdwonden.

Natuurlijk werden er in die tijd niet alleen planten maar ook dierlijke natuurprodukten voorgeschreven, in de volgende la vinden we daar een mooi voorbeeld van 'het Emplastrum de ranis cum mercurio'. Deze bereiding oorspronkelijk toegeschreven aan Jean Vigo (1518) bevatte de halve dierenwereld met kikkers, regenwormen en addervet als voornaamste ingredienten. Het werd vooral tegen geslachts- en andere gezwellen gebruikt.

Een verticale rij verder, in de 2de lade vinden we een merkwaardig mengsel tegen hernia 'Emplastrum ad hernias', ingrediënten regenwormen, menselijk bloed en ook bessen van de maretakken op de eik en nog merkwaardiger een Emplastrum incognitum, een onbekend pleister. Een middel voor hopeloze gevallen zeker?

Oude medicinale recepten zijn zeker niet alleen grappig of magisch, maar verbergen mogelijk ook rationele oplossingen voor moderne medische problemen.

Openingsperiode bezoek ruines en museum:

van zondag 1 november 2009 tot donderdag 31 december 2009, alle dagen : 10:30-17:30
van vrijdag 1 januari 2010 tot zondag 28 februari 2010, alle dagen : 10:30-17:30
van maandag 1 maart 2010 tot maandag 31 mei 2010, alle dagen : 09:30-18:00