Trotula van Salerno, de eerste gynaecologe

Trotula van Salerno (ook bekendstaand als Trotula van Ruggerio) was een Italiaanse arts uit de elfde eeuw (geboortedatum onbekend, overleden 1097). Ze wordt algemeen beschouwd als de eerste gynaecologe. Haar verwezenlijkingen op het vlak van de door mannen gedomineerd gynaecologie brachten veel bij aan haar tijdgenoten en zij lanceerde vooruitstrevende ideeën omtrent vrouwelijke gezondheidszorg.

Een invloedrijke vrouw

Trotula was als natuurkundige én lerares werkzaam aan de Medische School van Salerno, de eerste medische school ter wereld. Haar man en haar zonen waren er ook als dokter aan verbonden. Het was een van de enige scholen in Europa die zowel mannen als vrouwen onderwees en tewerkstelde. Trotula spitste zich in de eerste plaats toe op de medische behoeften van vrouwen. Zij toonde vooral belangstelling voor vrouwenziekten en algemene geneeskunde. Ze specialiseerde zich in vrouwenzorg gaande van zwangerschapscomplicaties tot vrouwenhygiëne. Ze pleitte voor het gebruik van pijnstillers tijdens de weeën waarmee ze inging tegen het christelijk geloof dat stelde dat vrouwen tijdens het baren zoveel mogelijk moesten lijden als straf voor de zonde van Eva. Ze zorgde voor ophef binnen de medische wereld door de suggereren dat mannen ook onvruchtbaar konden zijn.

Ook na haar dood

Trotula’s werk was zo invloedrijk dat ze het onderzoek op het vlak van de vrouwengeneeskunde eeuwenlang bepaalde. Nog lang na haar dood beriepen middeleeuwse dokters zich op haar medisch referentieboek om vrouwelijke patiënten te behandelen. De Passionibus Mulierum Curandorum (vrouwenziekten) was een boek over gynaecologie en verloskunde bestaande uit 36 hoofdstukken. Het werd voor het eerst in het Latijn gepubliceerd in de twaalfde eeuw. Het wordt nog altijd beschouwd als het compleetste referentiewerk voor premoderne geneeskunde. Het was het enige boek dat geschreven werd om mannelijke dokters over het vrouwenlichaam te onderrichten. Het bevatte informatie over menstruatie, zwangerschap en geboorte naast adviezen over algemene geneeskunde. Deze tekst had een enorme invloed op de praktijk van de geneeskunde gedurende de premoderne tijd.

Twijfels

Tijdens de Renaissance begonnen sommige geleerden te twijfelen aan het geslacht van Trotula en sommigen dachten zelfs dat ze een ingebeelde figuur was. Men geloofde dat een mannelijke natuurkundige, Trotus, het complexe materiaal in de Trotula Major had geschreven, en dat Trotula een vroedvrouw was. Ofschoon men er heden ten dage van overtuigd is dat ze werkelijk geleefd heeft, wordt er nog steeds onderzoek gepleegd of Trotula’s werk door haar alleen geschreven werd of een samenraapsel van verschillende auteurs is.

Trotula in het kunstwerk Dinner Party van Judy Chicago

Trotula’s plaats bevat verwijzingen naar haar rol als dokter gecombineerd met geboorte en nazorg. Het beeld van de Levensboom op de tafellegger zet haar werk als gynaecologe sterk in de verf. Hij geeft de evolutie weer van de oude, heidense naar de christelijk geïnspireerde tijd als een symbool van het leven en de wedergeboorte.

In de creatie van de legger koos Chicago voor de trapunto-techniek op een deken (quilt) uit het 11de-eeuwse Sicilië. De witte stof van de legger verwijst naar de stof waaruit luiers werden gemaakt. De quilt is een visuele link naar de klassieke babysprei.

Trotula’s bord toont het beeld van de geboorte alsook de kronkelende slang die je terugvindt als symbool van de geneeskunde. Dit beeld vind je tevens terug als symbool van de godin der vruchtbaarheid bij de Azteken die als patrones van de vroedvrouwen werd gebruikt. Chicago koos het motief van de slang ‘omdat het een historische verwijzing is naar de wijsheid van de vrouw en haar geneeskundige kracht.’