Bourgondiërs in Nederland

Bourgondiërs in Nederland In de veertiende eeuw kwamen de Bourgondiërs op het toneel, die zich naar het noorden breed zouden maken en de Nederlanden één zouden maken. Zij verkregen gebieden en legden een eenheidsbestuur op. In het begin was dit alles gebaseerd op toeval, maar van 1430, bij Filips de Goede, zien de Bourgondiërs potentieel tot het creëren van een eenheidsstaat.

De Bourgondische Nederlanden

De eerste Bourgondiër was Filips de Stoute (1342-1404) die zijn naam dankt aan zijn heldhaftige optreden tijdens de slag bij Poitiers in 1356. Hij was de vierde zoon van de Franse koning uit het huis van Valois en had daardoor geen uitzicht op troonopvolging. Daarom werd hij beleend met het Franse hertogdom Bourgondië, waar de heersende hertog kinderloos was overleden. Filips de Stoute reorganiseerde het hertogdom naar Franse maatstaven en huwde de dochter van de graaf van Vlaanderen en Artois, die geen zonen had. Toen zijn schoonvader Lodewijk van Male overleed, werden zodoende de gebieden Vlaanderen en Artois toegevoegd aan het gebied van Filips en werd een nieuwe staatstructuur ingesteld met onder andere raadgevende organen, hetgeen we kunnen zien als eerste standaardisering. Via zijn vrouw erft Filips ook nog Franche-Comté. Zijn zoon, Jan zonder Vrees (1371-1419), trouwde de dochter van de graaf van Holland en Henegouwen binnen een dubbelhuwelijk; als later gevolg zouden de Bourgondiërs Holland en Henegouwen erven. Zijn broer Antoon (later Antoon van Brabant) erfde Brabant.

Jan zonder Vrees

De politiek van Jan zonder Vrees was gericht op Frankrijk. In 1419 werd hij vermoord tijdens vredesonderhandelingen en werd opgevolgd door zijn zoon Filips de Goede (1396-1467). Zijn derde huwelijk (het enige waaruit een zoon voortkwam) was met Isabella van Portugal, een zeer goede politica. Filips de Goede was stichter van de Ridderorde van het Gulden Vlies. Vanwege de moord op zijn vader wendde Filips zich af van Frankrijk en zag een potentiële eenheidsstaat ontstaan vanuit zijn eigen territoria, mede vanwege de Honderdjarige Oorlog.

Filips de Goede

Om die eenheidsstaat te bewerkstelligen, gebruikte Filips de Goede vier middelen.
  • Hij speelde in op grote politieke gebeurtenissen; zo verkreeg Filips Picardië en haalde hij Vlaanderen onder de Franse kroon weg.
  • Handig trouwen (ofwel; huwelijkspolitiek)
  • Geld, het goed inzetten van financiën. (Zo kocht hij Namen)
  • Gebruik van bruut geweld. (Luxemburg werd door het leger ingelijfd)
De afweging tussen de derde en vierde optie was een rekensom voor Filips. Hetgeen het voordeligst was, werd het middel waarmee hij zijn doel zou bereiken.

Rond 1430 zien we dat Filips de Goede zijn gebieden gericht bij elkaar gaat zoeken. Daarnaast moet worden vermeld dat Filips een sterke impuls gaf aan de kunst; grote namen onder zijn mecenaat waren onder andere Jan van Eyck en Rogier van der Weyden. In 1467 stierf Filips en werd opgevolgd door zijn enige volle zoon, Karel de Stoute (1433-1477), zijn bastaardzoons werden aangesteld als bisschoppen in Utrecht en Luik.

Karel de Stoute

Karel de Stoute was een hertog met meer ambities, maar met minder capaciteiten. Onder hem zien we een kleine crisis ontstaan in de Bourgondische staat. Karel wilde koning worden van een groot aaneengesloten rijk. Het leek hem ook te lukken toen er in Gelre een opvolgingsprobleem ontstond; Karel kocht zichzelf aanspraak op het gebied, zette het leger in en benoemde zichzelf tot graaf van Lotharingen. Vervolgens maakte Karel een afspraak met de Duitse vorst om zich te laten kronen en bood daarbij zijn dochter ter huwelijk aan met de tweede zoon van de Duitse vorst. Toen Karel aankwam in Trier, en dat deed met veel pracht en praal omdat hij wilde laten zien dat hij de titel waardig was, voelde de Duitse keizer zich zo geïntimideerd dat hij via de achterdeur de stad weer uitvluchtte. Het huwelijk tussen de nakomelingen werd als goedmaker evenwel afgesloten. Na dit fiasco trok Karel de Stoute tot tweemaal toe met zijn leger naar West-Zwitserland, waar hij tweemaal de slag verloor. Toen vervolgens Lotharingen in opstand kwam en Karel met zijn leger naar Nancy trok, vond hij zijn dood.

Het gevolg was dat de nieuwverworven gebieden direct weer afvielen en dat ook Bourgondië en Picardië terugkeerden onder de Franse kroon. Karel had geen zoons nagelaten, alleen een dochter Maria van Bourgondië (1457-1482). Na het Groot Privilege van 11 februari 1477 besloten de kerngebieden Vlaanderen, Artois, Henegouwen, Zeeland en Holland zich te onderwerpen aan Maria, omdat zij het voordeel inzagen van het effectieve bestuur en de voordelen voor de handel. Daarnaast kregen de vertegenwoordigers van de vorstendommen veel bevoegdheden door het Groot Privilege van Maria.

Maria van Bourgondië en Maximiliaan van Oostenrijk

Maria was getrouwd met Maximiliaan van Oostenrijk (de tweede zoon van de Duitse keizer, zoals eerder vermeld) en zij was buitengewoon populair. Haar zoon Filips de Schone (1478-1506) ging samen met zijn zus een dubbelhuwelijk aan met de kinderen van Ferdinand van Aragon en Isabelle van Castilië (Juan en Johanna). Bij het overlijden van Juan in 1497 volgde Johanna hem op, samen met Filips de Schone! Filips werd nog wel gekroond, maar stierf enkele maanden later al. Omdat Johanna waanzinnig werd verklaard (we kennen haar nu als Johanna de Waanzinnige) mag ze niet opvolgen en zo werd haar zoon Karel (later Karel V) heer van Holland, koning van Spanje en (na het overlijden van Maximiliaan) keizer van het Duitse Rijk. Onder Karel V volgde de afronding van het grondgebied van de Nederlanden.

Eenheid

Om de eenwording van die Nederlanden te bewerkstelligen, gebruikten de Bourgondiërs (en met name Filips) verschillende middelen. Zij voerden een eenheidsmunt in en creëerden Franse instellingen op laag niveau (die vervolgens omhoog werden opgewerkt) zoals de Rekenkamers. Daarnaast bevorderden ze de handel en de rechtspraak en stelden overkoepelende organen in zoals de Staten-Generaal. Andere middelen waren het benoemen van ambtenaren door de Bourgondiërs zelf en het instellen van commissies zodat het bestuur op vele lagen aanwezig was
© 2010 - 2024 Historia, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Ontstaan Nederland: Bourgondische hertogenDe Bourgondische hertogen stonden onbedoeld aan de wieg van het ontstaan der Nederlanden. De kaart van "Nederland" en "B…
De Jonker Fransenoorlog, laatste stuiptrekkingen der HoekenDe Jonker Fransenoorlog, laatste stuiptrekkingen der HoekenDe laatste gevechten in de burgeroorlog in Holland en Zeeland die wij de Hoekse en Kabeljauwse twisten noemen vonden pla…
Ontstaan der Nederlanden: afwezigheid van Karel VVoor een jonge staat als de Nederlanden was de constante afwezigheid van keizer Karel V een teken van desinteresse. Juis…
Jacoba van Beieren, vechten, veraden en verlorenJacoba van Beieren, vechten, veraden en verlorenDe positie van vrouwen is tegenwoordig bijna gelijk aan die van mannen. Hoe anders was dit in de middeleeuwen! Toen de g…

Isabella d'Este, patrones van de kunstenIsabella d'Este (Gonzaga) was een machtige en geleerde politica, menselijk van aard, patrones van de kunsten en moeder v…
Christine de Pisan, feministe avant la lettreChristine de Pisan (of Pizan) was een middeleeuwse schrijfster die opkwam voor een gelijke behandeling tussen man en vro…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: BRRT, Pixabay
Historia (50 artikelen)
Laatste update: 15-12-2015
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Geschiedenis
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.