De Vrede van Westfalen en het Westfaalse Statensysteem

De Vrede van Westfalen en het Westfaalse Statensysteem Sommige termen die van groot belang zijn geweest in de geschiedenis raken tegenwoordig in de vergetelheid en dat is jammer. Een van die begrippen, die weinigen nog met precisie kunnen duiden, is de Vrede van Westfalen of het Westfaalse Statensysteem, waarvan de Vrede van Münster de meesten het bekendst in de oren zal klinken. Een kleine opfrisser zal niet mistaan.

Inhoud


Wat is het Westfaalse statensysteem?

Het Westfaalse stelsel is een begrip uit de leer van de internationale betrekkingen en verwijst naar een systeem dat is ontstaan na 1648, toen de Vrede van Westfalen gesloten werd. Deze Vrede van Westfalen bestaat uit een aantal verdragen, waarvan er twee speciaal van groot belang zijn. Enerzijds is er de Vrede van Münster, waarmee de Republiek der Zeven Nederlanden onafhankelijk werd van Spanje, en zo ook van het Heilige Roomse Rijk. Anderzijds is er de Vrede van Osnabrück waarbij Zwitserland onafhankelijk werd en het Roomse Rijk nog meer van haar invloed inleverde. De verdragen maakten een einde aan de Dertigjarige Oorlog.

De belangrijkste pijlers van het Westfaalse statensysteem

De Vrede van Westfalen had twee belangrijke pijlers: territoriale soevereiniteit en non-interventie. Het Heilige Roomse Rijk werd door de in 1648 gesloten verdragen opgedeeld in staten. Er werd vastgelegd hoe het territorium van deze staten eruit zag, en over dit grondgebied verkreeg het staatshoofd soevereiniteit. Een tweede verdienste van de Vrede van Westfalen was het formeel vastleggen van de afspraak dat het beginsel van soevereiniteit gerespecteerd werd, en dat men zich niet zou inmenging in elkaars binnenlandse aangelegenheden. Staten spraken met elkaar af dat zij elkaars gebied niet zouden interveniëren. In feite verviel hiermee ook een verschil in godsdienst als casus belli. Zo markeert dit Vredesakkoord de transitie van het christendom naar raison d'etat.

De gevolgen

Het stelsel dat als gevolg van deze veranderingen werd opgebouwd, contrasteerde volgens sommige historici met het tijdperk dat eraan vooraf was gegaan. Voor het eerst was er sprake van statelijke soevereiniteit. Men kan betogen dat er in de tijd dat de Paus namens het Heilige Roomse Rijk in Europa de scepter zwaaide ook al sprake was van soevereiniteit, maar als dit al zo was dan was deze wel verre van compleet. Al had de Paus als hoofd van Kerk een grote mate van invloed, er had nooit een echte superieure territoriale autoriteit bestaan. De basis voor deze territoriale component was er met de Vrede van Westfalen wel. Hiermee werd tevens duidelijkheid geschapen over de vraag onder welke gezagsdrager iemand viel. De absolute autoriteit kwam in handen van het staatshoofd.

Het belang van de Vrede van Westfalen

Diverse historici kennen een groot belang toe aan de Vrede van Westfalen en het daaruit voortkomende Westfaalse stelsel. Vooral aanhangers van het realisme hechten veel waarde aan de beginselen van dit systeem. Sceptici zwakken dit belang echter sterk af en betogen dat het gewoon een logisch gevolg was van een reeds lange tijd daarvoor ingezette verandering in het denken over de inrichting van staten en hun houding ten opzichte van elkaar. Ook zijn er historici die het Vredesakkoord niet meer dan een wassen neus vinden, omdat de hierin vastgelegde afspraken in zekere zin vanaf het begin met voeten getreden werden en er van werkelijke autonomie weinig sprake was.
© 2010 - 2024 Dessal, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Het veranderende wereldsysteem sinds 1648Het veranderende wereldsysteem sinds 1648Het wereldsysteem waarvoor in 1648 de basis werd gelegd, heeft door de eeuwen heen een aantal hervormingen ondergaan. De…
De Vrede van Münster en onafhankelijke NederlandenDe Vrede van Münster en onafhankelijke NederlandenDe Tachtigjarige Oorlog was een van de langste internationale conflicten in de geschiedenis van de Nederlanden. Tijdens…
Nobelprijs voor de vredeSinds 1901 wordt de Nobelprijs voor de vrede uitgereikt aan personen of organisaties die zich inzetten voor het behalen…
Noordrijn-Westfalen: 'handelsreus' van DuitslandNoordrijn-Westfalen: 'handelsreus' van DuitslandNoordrijn-Westfalen (ofwel NRW) is veruit de belangrijkste handelspartner van Nederland onder de Duitse deelstaten. Voor…

Het huis van de hertogen van AlvaHet huis van de hertogen van AlvaIn Nederland is het huis van de hertogen van Alva bekend vanwege de 'IJzeren Hertog', de Hertog van Alva, die tijdens de…
De bekering van Christina van ZwedenHet feit dat de Zweedse koningin Christina van Zweden (1626-1689) van het protestantisme naar het katholicisme overging…
Dessal (1.118 artikelen)
Laatste update: 02-07-2020
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Geschiedenis
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.