Achnaton, farao tegen wil en dank

Achnatons eigenlijke naam was Amenhotep IV, zijn vader Amenhotep III had voor hem lang (bijna veertig jaar) en succesvol geregeerd. Aanvankelijk was het niet de bedoeling dat Amenhotep zijn vader zou opvolgen, zijn halfbroer Toetmosis was als oudste zoon van de farao en zijn hoofdvrouw (Koningin Tiye) de gedoodverfde kandidaat. Helaas stierf Toetmosis een voortijdige dood.

Amenhotep IV, de dichter

Amenhotep IV was een dromerige, spirituele jongeman met een hart van een kunstenaar, van een dichter. Later in zijn leven schreef hij een prachtig gedicht: de Hymne van de Aten. Amenhotep hield zich het liefst op de achtergrond en had bijna een afkeer had van macht, politiek en de daarbij behorende intriges. Ik kan me voorstellen hoe Amenhotep zich voelde op het moment dat hij besefte dat hij werd beschouwd als de volgende farao van Egypte. Elke jongeman zou zich geïntimideerd voelen door een dergelijke zware verantwoordelijkheid, zelfs al wordt je al van kinds af aan voorbereid op het koningsschap. Amenhotep moet doodsbenauwd geweest zijn en kreeg daarbij weinig steun en vertrouwen van zijn omgeving en zijn volk die ook wel inzagen dat hij niet over het karakter en de kwaliteiten van een farao beschikte.

Co-regent

Amenhotep heeft waarschijnlijk een tijd lang als co-regent samen met zijn vader geregeerd. Sommige Egyptologen geloven dat het co-regentschap zeven tot twaalf jaar heeft geduurd, anderen beweren dat, als er al sprake van een co-regentschap geweest is dat niet langer dan een jaar heeft geduurd. Alles wijst erop dat vader Amenhotep III op het laatst van zijn leven een zwaarlijvige en ziekelijke man was. Uit onderzoek van zijn mummie is bijvoorbeeld gebleken dat zijn gebit in een dusdanige slechte conditie verkeerde dat hij daar in zijn laatste jaren regelmatig en hevig last van moet hebben gehad. De laatste viering van zijn jubileum was sober, heel goed mogelijk dat dat was omdat de farao erg zwak was, misschien werd zijn zoon inmiddels gezien als de ware farao. Amenhotep sterft in zijn negenendertigste regeringsjaar.

Nefertiti en een nieuw geloof

Amenhotep IV trouwt met Nefertiti. Nefertiti was de dochter van Eje, een belangrijk figuur aan het hof van Amenhotep III. Nefertiti en Amenhotep IV krijgen zes kinderen, allemaal dochters. Tijdens zijn bewind verlaat Amenhotep IV Luxor en vestigt zich in het huidige Tel El Amarna, een uitgestrekt stuk woestijn tussen Luxor en Cairo. Het mag een wonder genoemd worden dat het de bevolking gelukt is om binnen twee jaar een heel nieuwe hoofdstad te grond uit te stampen op een plek waar daarvoor alleen woestijn was. Zijn moeder, Koningin Tiye, begeleidt hem. De aanhangers van de lange co-regentchapstheorie geloven dat Amenhotep IV een eigen plek wilde waar hij wat onafhankelijker van zijn vader kon regeren. De anderen noemen als reden voor zijn vertrek uit Luxor zijn behoefte zich te isoleren om zich totaal te richten op zijn ‘nieuwe’ geloof. Feit is dat de invloed van de Amonpriesters op dat moment erg groot is en dat de nieuwe farao die macht wil breken. Of hij dat nu uit overtuiging of uit politiek opportunisme heeft gedaan, kunnen we niet meer achterhalen. Wat we wel kunnen zeggen is dat het hem lukt de macht te breken, zij het maar tijdelijk en tegen een zeer hoge prijs.