Het Duitse optreden tijdens en na de Februaristaking - WOII

Na een razzia in de Jodenbuurt op 22 en 23 februari 1941 werd in Amsterdam door de CPN, Communistische Partij van Nederland, opgeroepen op 25 en 26 februari te staken. Aan deze oproep werd massaal gehoor gegeven, later ook buiten Amsterdam. Het is het eerste Nederlandse grootschalige verzet tegen de Duitse bezetter, die als reactie heftig optreed en o.a. de eerste Nederlandse staatsburger fusiliseert.

Tijdens de staking

De Amsterdamse politie doet - tot in de middag - niets om de stakers tegen te houden. Voor de Duitsers komt de massale staking namelijk compleet onverwachts. Daarom zijn er op 25 februari ook nauwelijks Duitse autoriteiten in Amsterdam aanwezig. Wanneer er 's middags dan wel een reactie komt is die niet bepaald zachtzinnig. Chef van de SS Rater komt met zijn troepen naar Amsterdam. De SS begint met auto's door straten te paraderen en schiet er op los, ook worden er handgranaten gegooid, waarbij niet alleen stakers geraakt werden. In een paar uur vallen er negen doden en 24 mensen raken ernstig gewond. Stakers en niet-stakers worden gegrepen en naar het Lloydshotel gebracht, waar ze geslagen en gesard worden.

De stakers worden gedwongen weer aan het werk te gaan en sommige trambestuurders rijden die middag met een pistool op hun nek gericht. Op 26 februari gaat het grootste deel weer aan het werk, de rest krijgt nog eens te maken met het hardhandige optreden van de Duitsers. Op de 27e wordt er in enkele plaatsen in Noord-Holland nog gestaakt, maar daarna is het - door combinatie van de bezetter, de stakingsparolen van het CPN en de druk van het Amsterdamse gemeentebestuur - toch echt afgelopen.

In de stakende steden

De Duitse bezetters besloten na dit protest harder op te treden, sommige opgepakte stakers werden gedood en steden waar gestaakt was kregen een hoge boete te betalen (Amsterdam: 15 miljoen gulden, Hilversum 2,5 miljoen gulden, Zaandam 0,5 miljoen gulden) en er werden in plaats van hun burgemeesters - die ontslagen werden - 'regeringscommissarissen' ingesteld, die met de Duitsers op goede voet stonden.

Gevolgen dagelijks leven

In de kranten mag van de bezetter niets geschreven worden over de staking, behalve één klein artikel in Het Nationale Dagblad op 27 februari, dat vermeld dat het verboden is stakers loon te betalen voor de dagen waarin gestaakt is, werkgevers die dit wel deden werden gestraft. Wel was het toegestaan stakers te ontslaan. Aanhangers van de Duitsers kregen de nu vrijgekomen baantjes.

Er werd een avondklok ingesteld, luidsprekerwagens lieten horen: '... om zeven uur alle cafe's, winkels, theaters en bioscopen dicht, na half acht niemand meer op straat (tot vier uur 's morgens), vensters en deuren gesloten houden. Boete bij overtreding: 5% van het maandinkomen, na middernacht het dubbele'. De avondklok bleef maar tot 9 maart in stand en in diezelfde periode mochten ook geen sportwedstrijden plaatsvinden.

Vervolging CPN

Ook werd de jacht geopend op CPN-leden, vanwege het feit dat zij achter de opstand zaten. Hierdoor kon een nieuwe staking, die voor 6 maart gepland stond niet door gaan. Op 5 maart werd de joodse communist Leendert Schijvenschuurder betrapt terwijl hij stakingsoproepen voor de volgende dat aan het aanplakken was, een dag later was hij de eerste Nederlandse staatsburger - en de tweede inwoner van Nederland - die gefusilleerd werd. Op 13 maart worden er nog drie communistische stakers gefusiliseerd, samen met 15 leden van de Geuzen-verzetsgroep die kort ervoor verraden waren. Als laatste werden er 22 communisten die meegedaan hadden de staking te organiseren verdeeld tot tien jaar gevangschap, uit te zitten in Duitse gevangenissen. Twee van hen stierven daar.