Ds. H.P. Scholte en H. Scholte in Ulrum

In het centrum van Ulrum, op de westelijke wierde, is de H. Scholtestraat te vinden. Velen – zeker de geïnteresseerden in de geschiedenis der Afscheiding van 1834 – denken dat hier bedoeld wordt: ds. Scholte, die een rol speelde in die Afscheidingsgeschiedenis. Niet vreemd, want aansluitend is er een straat die is genoemd naar de voorman van de Afscheiding: H. De Cock. Toch is de Scholte van de straat niet de Scholte van de Afscheiding …

Ds. Scholte

Niet vreemd, die verwarring. Echter, de voornamen van ds. Scholte luidden Hendrik Pieter. H.P. Scholte werd geboren in 1805 in Amsterdam. Zijn vader was een welgestelde fabrikant. Door een serie sterfgevallen in de familie in korte tijd, erfde hij het hele familiekapitaal en -bedrijf. Hij verkocht het bedrijf en ging, nu hij voor zijn bestaan niet meer hoefde te werken, theologie studeren in Leiden. Na het afronden van de studie, trad hij in het huwelijk en werd in 1833 predikant van de Nederlands Hervormde Kerk te Doeveren-Genderen, in het land van Altena, Noord-Brabant.

Afscheiding in 1834

Hij was uitgesproken rechtzinnig en bovendien eigenzinnig, zeker wat de kerkelijke organisatie betreft. Hij trok zich weinig aan van de hogere bestuursorganen; voor hem telde alleen de plaatselijke kerk. Hij was dan ook volstrekt solidair met zijn collega ds. Hendrik de Cock in het Noord-Groningse Ulrum die, even rechtzinnig, samen met zijn kerkenraad lijnrecht tegenover het hervormd kerkbestuur was komen te staan.

In 1834 ging Scholte naar zijn collega in Ulrum en in oktober van dat jaar vond in Ulrum onder leiding van De Cock de eerste Afscheiding van de Hervormde Kerk plaats, waardoor de (latere) gereformeerde kerken ontstonden.
Niet lang na Ulrum volgde de kerk van Genderen en Doeveren.

Pella, Iowa

In 1847 vertrokken ds.Scholte en zevenhonderd volgelingen naar Noord-Amerika. Scholte stichtte er in Iowa de nederzetting Pella. Hier wilde de dominee zijn ideaal realiseren: de vorming van een vrije, gereformeerde samenleving.

Hindrik Scholte (1848-1928)

Ds. H.P. Scholte heeft dus alles te maken met de Afscheiding van 1834 – juist ook in Ulrum (sommigen zien hem als degene die daar in wezen de definitieve aangezet heeft gegeven tot de eerste rechtzinnige afscheiding van het hervormd kerkgenootschap in de 19e eeuw). Het zou in die zin niet vreemd geweest zijn als er behalve naar ds. De Cock ook een straat in Ulrum genoemd zou zijn naar ds. Scholte. Maar dat is toch niet het geval. De H. Scholtestraat in Ulrum is genoemd naar Hindrik Scholte, van 1878 tot 1913 hoofdonderwijzer van de Openbare school te Ulrum.

Schoonzoon van meester Bronneger Onnekes

Hindrik Scholte werd op 1848 in Scheemda geboren. In 1863 begon hij met zijn opleiding tot onderwijzer aan de Rijkskweekschool te Groningen. Vier jaar later slaagde hij voor het onderwijzersexamen en begon zijn loopbaan aan de school te Winschoten. In 1872 werd hij benoemd tot hoofd der school in Zoutkamp. Daar maakte hij kennis met meester W. Bronneger Onnekes in het naburige Ulrum. Meester Bronneger had een dochter, Lucretia; met haar trouwde Hindrik.

Via Vlagwedde en Nieuwolda naar Ulrum

Van Zoutkamp werd hij overgeplaatst naar Vlagtwedde en vandaar naar Nieuwolda (1875). In 1878 kwam hij naar Ulrum als opvolger van zijn schoonvader. Daar heeft hij tot 1913 het onderwijs gediend. H. Scholte was een begaafd, verdienstelijk onderwijsman. Spoedig trok hij de aandacht. Hij had een scherpe kijk op mensen en werd een gezien examinator bij de onderwijsexamens. Op de kweekschool had hij al een aantekening voor wiskunde behaald en wiskunde bleef altijd zijn speciale belangstelling behouden - hij gaf de voorkeur aan logisch denken. In het verlengde daarvan legde hij zich speciaal toe op het rekenonderwijs.

Rekenmethode en de geschiedenis der rekenkunst

In 1893-1894 verscheen van zijn hand een methode voor het leren van rekenen op de lagere school: “Hoeveel en Waarom”. Hij wilde leerlingen daarmee dwingen tot logisch denken en gezien de grote verbreiding van de methode viel dit streven blijkbaar in de smaak. Helder en duidelijk, stap voor stap, met behulp van door hem zelf samengestelde leermiddelen, werd in zeven jaren de kennis aangebracht die de lagere school als eis voor het leven stelde. De methode werd vele malen herdrukt.

Nederlands Onderwijs Genootschap, afd. de Marne

In 1913 ging Scholte met pensioen. Nu wijdde hij zich aan de geschiedenis der rekenkunst. Over dat onderwerp leverde hij meermalen een bijdrage aan de vergaderingen van het Nederlands Onderwijs Genootschap (NOG), afd. de Marne. Meester J.S. van Weerden, vele jaren hoofd van de Openbare Lagere School te Zuurdijk en kenner van de streekhistorie, zegt dat Scholte zich op die vergaderingen thuis voelde en dat hij er met kop en schouders boven de anderen uitstak. Als zijn gezondheid het maar enigszins toeliet was hij er. Scholte, met zijn pittige, vaak geestige opmerkingen en zijn alles omvattende belangstelling was de ziel van het gezelschap. Van de Vereniging van Onderwijzers in het voormalig arrondissement Warffum was hij erelid.

In februari 1928 overleed Hindrik Scholte. Onder grote belangstelling werd hij begraven in Ulrum.