Schilderijen vervalsen als lucratieve bezigheid

Vervalsen van een schilderij is het namaken van een schilderij met oneerlijke bedoelingen. Bij het vervalsen is het de bedoeling dat het schilderij doorgaat voor het echte schilderij. Een vervalst schilderij is daarom iets anders dan een kopie waarbij het geen doel is om door te gaan voor authentiek. Een vervalser zal in de meeste gevallen de bedoeling hebben om zijn werk als echt te kunnen verkopen en daar goed aan te verdienen wat in het verleden herhaaldelijk is gebeurd en door experts nog regelmatig bewezen wordt. Als beste vervalster staat Han van Meegeren bekend.

Soorten vervalsingen van schilderijen

Naast het vervalsen in de zin van namaken komen ook andere vervalsingen voor.

In de stijl van een beroemde schilder

Een schilderij dat onder vervalsingen kan worden gerekend is bijvoorbeeld ook een werk dat is gemaakt in de stijl van een beroemde schilder maar wat nooit bestaan heeft als werk van die kunstenaar. In dat geval wordt ook de signatuur van die meester opgenomen.

Aanvullingen op oorspronkelijk schilderij

Zogenaamde half vervalsingen bestaan voor een deel uit een oorspronkelijk schilderij waarbij aanvullingen geschilderd zijn. Het oorspronkelijke schilderij is in zo’n geval in stukken geknipt of gezaagd om voor meerdere half vervalsingen te worden gebruikt.

Misbruik signatuur van een meester

Andere voorbeelden van vervalsingen zijn schilderijen die door een schilder met minder kwaliteiten zijn vervaardigd maar waarbij de signatuur van een meester is opgenomen. Dit komt vooral voor bij schilderijen die gemaakt zijn door leerlingen van bepaalde meesters.

Vervalsingen herkennen

Een vervalsing herkennen was voorheen een moeilijke taak. Hoewel bindmiddelen en pigmenten en vezels veel kunnen vertellen over waar en wanneer een schilderij is gemaakt was onderzoek daar naar niet makkelijk. De tegenwoordige technieken geven daar meer mogelijkheden voor zoals chemisch onderzoek, microscopie en ultraviolet licht en bij schilderijen die op hout zijn geschilderd kan de techniek van dendrochronologie worden toegepast. Met die techniek kan bijvoorbeeld worden aangetoond dat de boom waaruit een paneel is gezaagd pas na de dood van de betreffende schilder geveld is en er sprake moet zijn van een vervalsing.

Geert Jan Jansen succesvolste vervalser

In 1994 werd Geert Jan Jansen gesnapt als vervalser van schilderijen. Deze wellicht meest succesvolle vervalser aller tijden maakte honderden nepschilderijen. Er werden ooit 76 door Jansen gemaakte vervalsingen van schilderijen van de beroemde schilder Appel gevonden op de zolder van een pakhuis. Zelfs Karel Appel heeft ooit een vervalsing van Jansen als echt aangewezen. Musea zijn bevreesd geworden om schilderijen van Karel Appel te kopen omdat er zoveel vervalsingen in omloop zijn. Toen de Franse politie het kasteel van Geert Jan Jansen binnenviel vonden ze ruim 1.600 kunstwerken waarvan naar verwachting een groot deel nep was. Alles werd weliswaar in beslag genomen maar de vervalsingen waren niet van authentieke te onderscheiden. Jansen werd daarom wegens gebrek aan bewijs weer vrijgelaten. Maar zes jaar later werd in 2000 toch voldoende bewijsmateriaal gevonden voor een aantal vervalsingen en werd aan Jansen een gevangenisstraf opgelegd. Na het uitzitten van de straf heeft Jansen diverse tentoonstellingen georganiseerd in Nederland en ook daarbuiten. Zijn schilderijen in de stijl van Appel, Matisse, Picasso en anderen zijn wel met zijn eigen naam ondertekend.

Vervalsingen van oude meesters door Han van Meegeren

In vervalsingen van oude meesters was Han van Meegeren een genie. Hij liep in 1945 tegen de lamp onder andere vanwege de vervalsing van De Emmaüsgangers welk schilderij in 1937 was verkocht aan Museum Boijmans van Beuningen. De toenmalige directeur van het museum Dirk Hannema kocht in groot enthousiasme en gestimuleerd door geldschieters het doek om het snel in Nederland te krijgen. Eerdere werken van Vermeer die ergens opdoken verdwenen allemaal naar Amerika.

Mona Lisa in Louvre vals?

Door kenners worden nog steeds vervalsingen ontdekt. Het zijn niet meer zo vaak de oude meesters zoals Vermeer en Rembrandt maar meer de schilders van na 1880 zoals Picasso, Miró en Dali. Kopers zijn niet gauw geneigd om toe te geven dat ze in de aankoop van een vals schilderij zijn getrapt. Kunstverzamelaars denken dat er toch twintig procent van de Nederlandse kunsthandel vals is. In 1911 stal de Italiaan Vincenzo Peruggia de Mona Lisa uit het Louvre. Twee jaar bleef het kunstwerk onvindbaar. In die tijd zouden er zes vervalsingen zijn gemaakt die verkocht zijn aan verzamelaars. Er zijn zelfs kunstliefhebbers die menen dat de Mona Lisa die momenteel in het Louvre hangt niet echt is. Echte experts spreken dit echter tegen.

Lees verder

• De Emmaüsgangers, een vervalste Vermeer