Het neoplasticisme

Een andere naam voor het neoplasticisme is ‘nieuwe beelding’. Het is eigenlijk een soort van theorie in de kunst die door Piet Mondriaan en Theo van Doesburg is ontstaan. Deze theorie heeft als doel om de kunst te zuiveren, alle elementen die er niet in passen moeten eruit, en de kunstvormen moeten hun eigen beeldingsmiddelen hebben. De eerste keer dat men in België in aanraking kwamen met het neoplasticisme was in 1917.

De uitgangspunten

Als een schilder, beeldhouwer, architect of schrijver zich bezig houdt met het neoplasticisme, probeert hij in zijn werk alle kanten van het leven af te beelden. Dat hij dit doet is nooit toevallig. De kunstenaar manipuleert zijn werk tot hij een perfecte harmonie heeft kunnen scheppen in zijn werk. Zo kunnen we besluiten dat wat een kunstenaar maakt, nooit 100% overeenkomt met de wereld om ons heen.
Van Doesburg schrijft in zijn grondwetten van het Neoplasticisme dat er in de hele geschiedenis van de kunst, twee grote soorten van kunstwerken te onderscheiden zijn, nl: kunstwerken die voorkomen uit het idee en kunstwerken die voorkomen uit de materie. Hij toont dit aan met de Egyptische god Horus en een Diadumenos.
Het Neoplasticisme is een afgeleide van het Kubisme. In het Neoplasticisme zijn totaal geen illustratieve figuren te zien.

De plaatsing van het neoplasticisme

Sinds 1917 is Van Doesburg zich dus aan het inzetten om het neoplasticisme rond te laten gaan over de hele wereld, hij doet dit door lezingen en publicaties. Hij vond altijd dat in het verleden het geestelijke en het natuurlijke nooit in een goed evenwicht was in een kunstwerk, het neoplasticisme zou voor verbetering zorgen. Om dit nog duidelijker te maken stelde Van Doesburg een schema op met de verhouding van het geestelijke en het natuurlijke, dit schema gebruikte hij op lezingen in onder andere Berlijn. In zijn schema begint hij rechts, bij de Oude Egyptenaren en de Grieken, toen waren het geestelijke en het natuurlijke nog in evenwicht. Later komen dan de Romeinen die vooral naar het natuurlijke gaan, en in de middeleeuwen gaan we dan weer naar het geestelijke. Later komt het natuurlijke weer naar boven in de Renaissance. De idealisme-reformatie herstelt het evenwicht weer een beetje in het begin van de 19e eeuw, en een eeuw later is er een volledige gelijkheid tussen het geestelijke en het natuurlijke via het neoplasticisme.

Neoplasticisme in verschillende werken

In het Neoplasticisme werd er gewerkt met een paar belangrijke uitgangspunten. Er werd ook gestreefd naar een harmonie en evenwicht door het gebruik van eenvoudige beeld- en vormaspecten, zoals:

• Het gebruik van de universele primaire kleuren, zwart-wit en grijzen.
• Het werken volgens bepaalde lijnen: horizontaal en verticaal (later ook diagonaal).
• Het gebruik van rechthoekige vormen.
• Het gericht werken naar elkaar loodrecht kruisende lijnen.
• Het gebruik van basisvormen, zowel tweedimensionaal als driedimensionaal.
• Het streven naar asymmetrische composities.

Nieuwe beelding in de schilderskunst

Het neoplasticisme zegt dat wanneer de schilder vorm probeert te geven aan zijn werk, dat hij niet de werkelijkheid gebruikt, maar hetgeen dat wat in hem opkomt. Nooit komt een schilderij toevallig tot stand, het is een vermenging van vlak, lijn, kleur en ruimte.
De kunstenaars van de nieuwe beelding gebruikte meestal alleen maar horizontale- en verticale lijnen en rechthoekige vlakken.

Nieuwe beelding in de architectuur

Volgens Van Doesburg zit er in architectuur minder betekenis dan in een schilderwerk. De schoonheid wordt hier bepaald door massaverhoudingen en ritme. Volgens het neoplasticisme brengt de decoratie niets bij in de schoonheid bij de architectuur.

Nieuwe beelding in de muziek

Hier wordt de schoonheid bepaald door de maat, toon en de niet-toon. Mondriaan vond dat men muziek samen met de schilderkunst het meest moest zuiveren, in de muziek wou het dat doen daar het ritme strakker te maken.

Enkele bekende gebruikers van het Neoplasticisme