Fallen Astronaut

Op 384.400 km van de aarde, op het onherbergzaam oppervlak van de maan, ligt een astronaut. Hij ligt er al van 1971 en waakt over de gedenkplaat van 14 omgekomen astronauten, die hun leven hebben gegeven voor de verkenning van de ruimte. Achtergelaten door de bemanning van de Amerikaanse Apollo XV missie, ligt hij naast deze stille getuigenis, de blik gericht naar het oneindige vacuüm. De namen op de plaat zijn zowel Amerikaans als Russisch, maar hij maalt niet om nationaliteiten, om grenzen, om trivialiteiten. Hij waakt over de grote droom van de mensheid: de gezamenlijke exploratie van de ruimte in een geest van universele vrede. Hij is de creatie van een visionair kunstenaar.

Fallen Astronaut

David Scott, commandant van de toekomstige missie Apollo XV in 1971, ontmoet op een feest de Belgische kunstenaar Paul Van Hoeydonck. Van Hoeydonck, die zijn inspiratie uit de ruimte haalt, is geen onbekende voor Scott en ze raken aan de praat. Scott oppert het idee om een kunstwerk achter te laten op de maan, als eerbetoon aan zijn gevallen collega's sinds het begin van de verovering van de ruimte. Het moet een beeld zijn in duurzaam materiaal, licht en stevig, geslachtloos en neutraal. Fallen Astronaut wordt geboren, een beeldje van 8,5 cm in aluminium. Van Hoeydonck heeft twee maanden de tijd om het beeld te maken, een sculptuur dat de extreme omstandigheden van de maan moet aankunnen en tegelijk een universeel karakter moet uitdragen, blank noch zwart, man noch vrouw, maar onmiskenbaar mens.

Onbekend

Scott wil onder geen beding dat het project commercieel wordt uitgebuit en vraagt de kunstenaar zijn creatie niet te signeren. Op zijn laatste ruimtewandeling plaatst hij een gedenkplaat met de tot dan toe veertien bekende namen van de betreurde collega's op het maanoppervlak. Hij legt het beeldje ernaast. Pas tijdens de persconferentie van de bemanning die volgt als ze terug op aarde zijn, maakt commandant Scott bekend dat ze een gedenkplaat en een kunstwerk op de maan hebben achtergelaten. Zoals afgesproken met de kunstenaar, wordt diens naam niet bekendgemaakt.

Een kleine toegeving

Het Amerikaanse Smithsonian museum wil graag een replica van het kunstwerk en de plaquette en vraagt in 1972 aan David Scott of dit mogelijk is. Scott vraagt aan Van Hoeydonck om een replica van Fallen Astronaut, hijzelf zorgt voor de gedenkplaat. De directie van het Smithsonian wordt op het hart gedrukt deze objecten waardig te behandelen en tentoon te stellen. Ook verzoekt hij er geen publiciteit rond te maken en de naam van de kunstenaar onbekend te houden.

Tegen de afspraak

In datzelfde jaar echter raakt bekend dat er 950 replica's van Fallen Astronaut verkocht zullen worden in de Wadell Gallery te New York. Het is een initiatief van de galerij en Paul Van Hoeydonck, die klaarblijkelijk erkenning wil voor zijn werk. Scott is not amused en geeft lucht aan zijn ongenoegen, waarop Van Hoeydonck afziet van zijn plannen. Hoewel dus de verkoop nooit is doorgegaan blijft deze affaire kleven aan de reputatie van de Belgische kunstenaar. Om zijn naam te zuiveren maakt Van Hoeydonck bekend dat hij slechts 50 replica's heeft gemaakt en dat daarvan één exemplaar ooit is verkocht. Enkelen zijn weggeschonken en het grootste deel van deze 50 beeldjes blijft in zijn bezit.

Uniek

Daar ligt dan dus dat kleine, zilverkleurige wezentje, waarvan men niet weet of het een man of een vrouw is, maar wel dat het een mens voorstelt, in het stof van de maan. Het ziet de aarde zoals wij aardbewoners hem eigenlijk zouden moeten zien, een blauwe parel, onze thuis. Ver verheven boven het gekrakeel van zijn bewoners waakt de gevallen astronaut over die eerste, kleine stap van de mensheid in diens verkenning van de ruimte. Hij wacht op de reuzensprong die ooit hopelijk eens zal volgen. Hij is eenzaam, uniek in zijn soort daar op die natuurlijke satelliet. Zou het hem wat kunnen schelen dat zijn schepper uit een piepklein landje komt? Ach, nee, dat druist in tegen zijn universele bestaansreden.