Schilderkunst: "Guernica" van Pablo Picasso

"Guernica" is een schilderij van de schilder Pablo Picasso. Het schilderij is gemaakt in 1937 en behoort tot het kubisme; een stroming in de schilderkunst. Het is een enorm schilderij met een afmeting van maar liefst 7,76 meter bij 3,49 meter. Dit schilderij is gemaakt met olieverf op linnen.

De voorstelling en de betekenis

In dit schilderij is veel te zien. Wat meteen opvalt aan de voorstelling van dit schilderij, is de drama die het schilderij ademt. De gezichtsexpressie van de mensen in het schilderij springt meteen in het oog evenals de hoekige vormen, de overlappingen van de vormen en lichamen en het feit dat et schilderij in grijstinten is geschilderd.

Het valt op dat er zich twee dieren in de schildering bevinden. Dat is enerzijds een stier en anderzijds een paard. Ook deze dieren hebben een duidelijke expressie in hun kop – hun ogen stralen angst en paniek uit.

Op de voorgrond ligt een afgehakte arm die een afgebroken zwaard vasthoudt. Het paard in het midden is in paniek, er is een vrouw met een dood kindje in haar armen, een man probeert zijn huis te ontvluchten, enzovoorts. Dit duidt voor ons op ellende en blinde paniek van de mensen en de twee dieren. Wij denken dat er hier sprake is van oorlog.

Het dode kind met de radeloze en huilende moeder zou symbool kunnen staan voor de onschuldige doden die vallen in de oorlog die Picasso probeerde weer te geven. Een paard heeft vaak een machtige status en dit paard lijkt op sterven na dood. Het paard en de stier zouden de mens kunnen symboliseren. Dieren weten niet waarom ze sterven; zij hebben hiervan geen besef. Ook een stier die door een matador om het leven wordt gebracht, weet niet waarom. Het is goed mogelijk dat Picasso bewust heeft gekozen voor deze twee dieren om hen symbool te laten staan voor de mens; de mens weet ook niet waarom hij of zij sterft in geval van een bombardement of oorlog.

Bovenin de schildering – in het midden – hangt een soort lamp. Deze lamp is ook in de vorm van een oog en het lijkt alsof er een hogere macht neerkijkt op de stad en ziet wat voor vreselijks er gebeurt.

Ook de compositie van dit schilderij is bijzonder. Het oogt enigszins als een collage; er is veel sprake van overlapping met over elkaar heen “geplakte” vormen.

De wijze van maken

Voor dit schilderij heeft Picasso enkel de kleuren zwart, wit en grijs gebruikt. De vormen van de mensen, de voorwerpen en de dieren in het schilderij zien er erg collage-achtig uit. De vormen overlappen elkaar waardoor veel drama ontstaat.

Bepaalde delen in het schilderij zijn uitgelicht, wat duidt op lichtval ter benadrukking van dat gedeelte in het schilderij. De lamp in het midden die zich bovenin het schilderij bevindt, is ook erg licht van kleur en krijgt hierdoor ook extra nadruk.

Er zijn veel vluchtige lijnen te herkennen in het schilderij. Dit is bijvoorbeeld te zien aan de staart van de stier, de staart van het paard, de handen van de mensen, de voeten, de inkleuring van de lichamen, enzovoorts.

De bedoeling van de maker

Om de bedoeling van de maker wat duidelijker in beeld te krijgen, hebben wij wat onderzoek gedaan. Dit schilderij is gemaakt in het kader van een bombardement in het dorpje Guernica (Noord Spanje). Dit bombardement werd veroorzaakt door een fascistische beweging van Hitler. Het dorp brandde heel lang en veel onschuldige burgers kwamen om het leven. Dit schilderij was dus een protest tegen de fascistische bewegingen en laat de vreselijke omstandigheden zien van de Spaanse burgeroorlog. De vernietiging en bombardementen op dorpen in zijn land gingen Picasso erg aan het hart. Dit is dan ook de reden dat hij hiertegen in opstand kwam en zijn onvrede ging uiten over de gebeurtenissen.

Het schilderij is niet realistisch geschilderd; het bevat vooral veel symboliek en Picasso heeft niet datgene geschilderd wat er ook daadwerkelijk is gebeurd. Dit is een bewuste keuze geweest aangezien dit schilderij heel duidelijk een politiek statement maakt en in die tijd was het min of meer de regel dat dergelijke schilderijen een niet-realistisch karakter hebben.

Voor wie het is gemaakt

Vermoed wordt dat Picasso dit schilderij heeft gemaakt voor zijn medemens in die tijd en met name voor zijn Spaanse landgenoten die zich net als hij tegen het op dat moment opkomende fascisme keren. Picasso wilde zijn kijk en gevoel op de bombardementen en in het algemeen het fascisme aan zijn medemens tonen.

De mens kon zich erg vinden in dit schilderij en dat verklaart ook waarom dit schilderij zo aan populariteit won in de strijd tegen het fascisme: Guernica werd het monument tegen het fascisme en reisde door heel Europa en Noord Amerika om de mensen te laten zien hoeveel tirannie en wantoestanden er leven in de wereld.

Relevantie, functie en zin met betrekking tot de tijd waarin het werk is ontstaan

Dit schilderij is niet voor niets geschilderd door Picasso. Het is gebaseerd op een actuele ontwikkeling omtrent zijn thuisland en heeft bovendien een politiek en op dat moment erg actueel standpunt in zich. Dat is waarschijnlijk ook de reden waarom het de Spaanse inwoners en ook andere Europeanen zo aansprak. Het schilderij vervulde duidelijk een politieke rol in deze tijd; het was het symbool van verzet en protest tegen het fascisme.

Redenen waarom dit werk tot het kubisme wordt gerekend

• Het schilderij heeft erg duidelijke kubistische trekken. Dit is vooral te herkennen aan de vormgeving en positionering van de figuren in het schilderij. Zij zijn niet realistisch van vorm maar er is duidelijk gezocht naar geometrische vormen binnen een menselijk lichaam of in dit geval binnen een stier en een paard.
• Ook het kenmerk collage is typerend voor het kubisme en dit is een element die ook expliciet aanwezig is in de Guernica.
• De ledematen van de mensen en de dieren bevinden zich eveneens in een bijzondere positie. Dit is bijvoorbeeld te zien aan de oren en ogen van die stier die zijn verplaatst in een onnatuurlijke positie.

De relatie met andere kunststromingen

In dit schilderij is de invloed van het expressionisme ook goed zichtbaar. Het schilderij geeft overduidelijk het gevoel weer; de verschillende emoties van de mensen en de dieren. Angst, ongeloof en paniek zijn vooral drie kernwoorden die wij duidelijk terugzien in de voorstelling.

De waardering

Toen het schilderij net was gemaakt, werd het al snel ingezet als monument in de strijd tegen het fascisme. Het schilderij stond symbool voor alle onrecht en gruwelijkheden die het fascisme met zich meedroeg. Het is niet voor niets dat het schilderij zoveel terrein won dat het zelfs de wereld rond ging in het propageren tegen de fascistische bewegingen.

Nu speelt het schilderij een grote rol in de geschiedenis. De democratie die volgde op het fascisme kwam niet zomaar; de propaganda tegen het fascisme heeft hier een grote rol in gespeeld en het schilderij werd hierin als symbool gebruikt.

Het is een bijzonder schilderij. Dat komt ook omdat je nog lang niet alles hebt bekeken als je even 10 seconden het schilderij bekijkt. Hoe langer je kijkt, hoe meer je ziet. Door de speelse compositie van de figuren in de voorstelling is er veel sprake van overlapping en dat maakt het geheel spannend.