De betekenis van het Gilgamesj-epos

Opvallend aan het verhaal van Gilgamesj is de zeer menselijke kant ervan en de aanvaarding van de dood, ondanks de aanwezigheid van de vele goden. Het verhaal, op spijkertabletten, is een tastbaar bewijs van hoe mensen elkaar al rond de 25e eeuw v.C. vertelden over de onvermijdelijkheid van de dood en dat je iets van je leven moet maken waar je trots op kunt zijn. Om een beeld van de ouderdom van dit verhaal te krijgen, kun je ter vergelijking bedenken dat de eerbiedwaardige Upanishads dateren uit de 9e eeuw v.C., Homerus zijn beroemde Ilias en Odyssee schreef in de 8e eeuw v.C., dezelfde eeuw waarin Rome werd gesticht, Boeddha en Pythagoras leefden in de 6e eeuw v.C., en Socrates en het Taoïsme dateren uit de 5e eeuw v.C. Duizenden jaren later dus, maar nog steeds 'Oudheid'!

Interpretaties

Het verhaal is op talloze wijzen geïnterpreteerd: als de tegenstelling tussen cultuur en natuur, als een verhaal over vriendschap, als een verhaal over de tragiek van het bestaan, als het proces van volwassen worden, homo-erotisch, marxistisch, etc. In zijn inleiding op het door hem vertaalde epos voegt Theo de Feyter er een interessante interpretatie aan toe. Hij wijst hiertoe op de woorden die in het Akkadisch worden gebruikt voor 'wijsheid'. Allemaal dragen ze een sterke implicatie in zich van kennis, kundigheid en expertise. De god Ea speelt hierbij een belangrijke rol. Hij is de god van de Apsoe, de zoetwateroceaan, beneden de aarde, en daardoor ook de god van de landbouwgrond die door het zoete water tot vruchtbaarheid wordt gebracht. In oude teksten wordt aan hem gerefereerd als 'koning van de wijsheid' en 'heer van het weten'. Hij is niet een godheid die zijn wil oplegt, maar één die probeert te overtuigen en soms om de tuin te leiden om zijn doel te bereiken.

Stiekem gedwarsboomd

Aan zijn listigheid en mensvriendelijkheid was het te danken dat Oetnapisjtim en zijn vrouw de grote watervloed konden overleven. De andere goden besloten, om hun gezicht te redden, maar om Oetnapisjtim en zijn vrouw de onsterfelijke, goddelijke status te geven na de grote vloed. Hun plan was immers geweest om de gehele mensheid uit te roeien, wat door Ea stiekem gedwarsboomd was. De proloog van het epos maakt meteen al duidelijk dat het Gilgamesj is die Ea's gift - de wijsheid - aan de mensheid weer in ere heeft hersteld. In de allereerste regel "Hij die alles gezien heeft", heeft "alles" in het Akkadisch de connotatie "bron", meer speciaal de bron van rivieren. De bronnen staan in verbinding met de zoetwateroceaan, de Apsoe, de woonplaats van Ea en de Zeven Wijzen. "Nagba", het Akkadisch voor "alles" wordt ook wel vertaald met "Diepte", waarmee dan de Apsoe wordt bedoeld. Gilgamesj haalt zo letterlijk zijn kennis uit het domein van Ea.

De wijsheid van persoonlijke ervaringen

De wijsheid waarmee Gilgamesj terugkomt is niet de wijsheid van overgeërfd talent of aangeleerde kennis, maar komt voort uit diepe persoonlijke ervaringen. Bovendien heeft Gilgamesj, zelf een koning die onderdanigheid eiste, een zeer opstandig en eigenwijs karakter. Zijn reis, zijn eigen falen en de aanvaarding van het onvermijdelijke louteren hem echter en brengen hem de nederigheid van wijze acceptatie. Hij weet wat hem te doen staat als hij Oernasjabi zijn stad toont: besturen, bouwen en de stadsgoden Anoe (de god van hemel, die hem Enkidoe afnam) en Isjtar (godin van lichamelijke liefde en oorlog, door wie het allemaal begon) dienen. Kortom, het leven moet gekoesterd, gesteund en verzorgd worden.
© 2012 - 2024 Botella, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Het Gilgamesj-epos, het oudste verhaal ter wereldHet oudst bekende literaire verhaal in de geschiedenis is het Gilgamesj-epos, geschreven in het Akkadisch, een al duizen…
De godsdiensten in het oude Midden Oosten na de zondvloedDe godsdiensten in het oude Midden Oosten na de zondvloedHet oude Midden Oosten biedt een schat aan informatie over het ontstaan van verschillende culturen. Ten tweede is het de…
Ovidius en zijn metamorfosenDe Metamorfosen zijn een wereldberoemd epos van de Latijnse schrijver en dichter Ovidius. Veel mensen zijn van mening da…
De kracht van verhalenArcheologen, geschiedkundigen, oude tekstonderzoekers ... ze proberen allemaal onze geschiedenis te achterhalen. Toch bl…
De legende van AtlantisDe legende van AtlantisAtlantis, de legendarische stad waarvan het bestaan erg in twijfel wordt getrokken. Tot op de dag van vandaag is Atlanti…
Bronnen en referenties
  • Het Gilgamesj-epos, vertaald uit het Akkadisch, ingeleid en voorzien van aantekeningen door Theo de Feyter, Amsterdam: Ambo
  • http://www.theosofie.net/sunrise/sunrise2000/mrtapril2000/gilgamesj.html
Botella (18 artikelen)
Gepubliceerd: 22-09-2012
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Mythologie
Bronnen en referenties: 2
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.