De mythische godin Kali

In het eerste milenium voor Christus vinden we in het oude Oost-Indische geloof de eerste sporen van de aanbidding van Kali. Haar naam verschijnt in de heilige Indische tekst Rig Veda ergens tussen 1700 en 1100 v.C. Vandaag de dag wordt Kali in verschillende gedaantes vooral aanbeden in Bengalen, het oostelijk deel van India, en in Zuidoost-Azië.

Tweeslachtig

Kali heeft vele namen waaronder Sati, Rudrani, Parvati, Chinnemastica, Kamakshi, Umak Menakshi, Himavati en Kumari is de uitdrukking van de hindoeïstische moedergodin of de grote godin Devi (ook Durga genoemd). Ze wordt tegelijkertijd gevreesd en bewonderd. Ze wordt namelijk geassocieerd met de tegengestelde krachten vernietiging-dood en anderzijds schepping-bevrijding. Dus eigenlijk is ze zowel vicieus als bemoederend. Ze herinnert ons aan de onvermijdelijkheid van de dood hetgeen aanvaarding inhoudt en vrees uitbant. Ze is tevens een godin van de vruchtbaarheid en de tijd, en is de beschermvrouw die aangeroepen wordt tijdens rampen en epidemieën. Als natuursymbool vertegenwoordigt zij de cyclussen van de natuur en wordt beschouwd als een constante scheppende kracht, die de macht heeft het leven weg te nemen maar ook een nieuw te verwekken. Als vernietigende kracht doodt ze alles wat de menselijke zuiverheid en de vrede in leven en dood in gevaar brengt, zoals het kwade, onwetendheid en egoïsme.
De naam Kali komt uit het Sanskriet waar het ‘tijd’ betekent in de betekenis van een constante tegenwoordigheid tijdens het leven.

De mythe van Durga

In een oude mythe schept Durga/Devi de godin Parvati om de slechte geesten te bevechten en te onderwerpen. Vol goede moed stapt ze de demonen tegemoet maar als ze ermee geconfronteerd wordt fronst ze het voorhoofd en verschijnt haar alter ego, de wraakgodin Kali. De krijgsvrouw Kali onthoofdt niet enkel de demonen die ze aan Durga aanbiedt, maar ze verzwelgt er enkele in haar enorme mond. Daarom wordt Kali vaak voorgesteld als een zwaarbewapende godin met van bloed druipende lippen en met een halsketting van doodshoofden.

In andere voorstellingen zien we haar met vier, acht of tien armen en een wild, bloeddorstig voorkomen met een waanzinnig, wrede blik en warrig haar. In vele beelden wordt ze voorgesteld met in haar bovenste linkerhand een zwaard en haar onderste het zwaar gehavende hoofd van een demoon; haar bovenste rechterhand maakt een beweging van onbevreesdheid terwijl de laagste weldaden verricht.

Shiva, haar man

Kali wordt vaak getoond staande over haar man Shiva, de hindoeïstische god van vernieling, één voet op zijn been en een ander op zijn borst. Deze poze verbeeldt het verhaal dat Shiva zich onder haar voeten wierp om haar mateloze vernietigingsdrang te stoppen. Kali wordt beschouwd als de energie van Shiva’s vernielingskracht. Het koppel wordt ook vaak dansend weergegeven of copulerend. Samen stellen zij het dynamisme en de tweeslachtige natuur van de wereld voor.

Kali op de Dinner Party

Op Kali’s bord is vind je een centrale kern gevuld met zaadjes die de vruchtbaarheid voorstellen en Kali’s verband met de cyclussen van de natuur. Het bord is met dieprode, purperen en bruine tinten beschilderd die herhaald worden rond de vingerachtige uitsteeksels in de tafellegger en aan de geborduurde hoofdletter van haar naam. Deze kleuren herinneren de toeschouwer aan de godin die het bloed van de demonen heeft gedronken en wier dorst nooit verzadigd wordt. De ribachtige tekeningen op het bord verwijzen naar de menselijke gedaante waarin ze verschijnt.

De golvende versieringen op de legger werden gemaakt van een zuivere regenboogkleurige stof, die men ‘luminaires’ noemde, en die glinstert om een parelachtig effect te bekomen. Deze weergave suggereert de gestroopte huid van een menselijk lichaam, een directe verwijzing naar de macht van Kali en haar rol met betrekking tot de dood. De vormen verwijzen tevens naar de voorstelling van een veelarmige Kali.

Onderaan de legger vloeien de uitsteeksels uit in een soort van open mond of een ‘gapende muil’ volgens Chicago. Hierdoor worden de destructieve krachten van Kali neergezet, maar eerder als regulerend dan afschrikkend.