Eerste Boerenoorlog

Zuid-Afrika is een Unie van Staten en koloniën en bestaat uit verschillende gebieden. Het ontstaan van deze Unie is een bloedig en langdurig conflict geweest. Hoewel de Eerste Boerenoorlog niet heel erg bekend is heeft deze oorlog gevolgen gehad voor zowel de Engelsen als Zuid-Afrikanen. De oorlog werd gevoerd tussen het Engelse Wereldrijk en Zuid-Afrikaanse blanke boeren in Transvaal. Hoewel het een oorlog werd genoemd, zijn de veldslagen die in deze oorlog werden gevoerd klein en van minieme betekenis op de Engelse militaire macht. De oorlog duurde ook slechts tien weken. Toch betekende deze oorlog het begin van het einde voor het Britse Wereldrijk welke maar liefst een derde van de wereld omvatte. Wat is er bijzonder aan deze kleine oorlog die het Britse Wereldrijk knakte?

De Grote Trek

In 1652 stichtte Jan van Riebeeck de Kaap kolonie. In januari 1806 werd deze Nederlandse Kaap kolonie veroverd door de Engelsen. De bevolking van de Kaap kolonie bestond uit boeren van Nederlandse en Duitse afkomst. Na de verovering door de Engelsen ontstond er veel onvrede met de Engelse overheersing en instituties. In 1834 werd bijvoorbeeld slavernij door de Engelsen afgeschaft. Dit zorgde voor veel onvrede onder de boeren. De voortdurende grensoorlogen met inheemse volkeren en wetten om het Engels te stimuleren werden ten slotte voor veel boeren een reden om te vertrekken uit de Kaap kolonie. Een groep van ongeveer 12.000 boeren vertrok uit de Kaap kolonie om vruchtbare grond te bezetten in de gebieden ten noorden en noord oosten van de Kaap kolonie. Er werden drie Boeren republieken opgericht door deze immigranten (voortrekkers): Oranje Vrijstaat, Natalia (later Natal) en de Transvaal (Zuid Afrikaanse Republiek). Natalia werd in 1843 door de Engelsen geannexeerd en vele boeren uit Natalia trokken verder naar Transvaal.

Annexatie van 1877 de aanleiding voor de Eerste Boerenoorlog

De ontdekking van diamanten in Oranje Vrijstaat veranderde de verhoudingen tussen de Zuid-Afrikaanse Engelse kolonie en de Boeren republieken. De Engelsen annexeerde een deel van Oranje Vrijstaat.

Transvaal had rond de jaren 70 van de 19de eeuw steeds meer conflicten met inheemse volken waaronder de Zulu’s en de Pedi volken. In 1877 annexeerde de Engelsen Transvaal. De Boeren kwamen echter niet in opstand hiertegen omdat een opstand tegen de Engelsen een aanval van de Zulu’s mogelijk zou maken. Een twee frontenoorlog zou Transvaal zeker verliezen. Onder druk van het geannexeerde Transvaal en grensgeschillen tussen de Engelsen en de Zulu’s vielen de Engelsen in januari 1879 Zululand binnen. Na een in eerste instantie verpletterend verslagen te zijn in de veldslag bij Isandlwana wisten de Engelsen de Zulu’s te verslaan. In hetzelfde jaar (1879) wisten de Engelsen de Pedi te verslaan. Hiermee waren de dreigingen voor Transvaal weggenomen. Onafhankelijkheid werd voor de Boeren weer een mogelijkheid en ontevredenheid met de Engelse annexatie groeide.

Potchefstroom

Op 16 december 1880 werden de eerste schoten gelost van de Eerste Boerenoorlog. In Potchefstroom begonnen de Boeren op 16 december 1880 met het beleg van het plaatselijke fort.

Boer versus soldaat

De strijd tussen de Engelsen en de Boeren leek in het begin een ongelijke strijd. Het machtige Engelse leger tegen een groep van gewapende boeren leek een makkelijke overwinning voor de Engelsen te worden. Het professionele staande Engelse leger kreeg te maken met een legertje van georganiseerde parttime soldaten/boeren van Transvaal. Het bleek echter dat een overwinning van de Engelsen toch geen vaststaand feit zou zijn.

Het Engelse leger droeg rode uniformen en waren opgeleid om in dichte formaties enorme salvo’s aan kogels af te vuren op de vijand. In veel oorlogen was de tegenstander in eenzelfde formatie opgesteld en was mikken op de vijand niet de belangrijkste kunst die de gemiddelde Engelse soldaat bezat. Het verschil was dat de Boeren gewend waren om per paard te werken en waren hun leven lang al gewend om te jagen. De Boeren waren dus uitstekende schutters die zich snel konden verplaatsen. Bovendien droeg de gemiddelde boer zijn dagelijkse kleren welke meestal bestond uit kaki kleurige kleren waarmee de Boer praktisch opging in de omgeving en bijna onzichtbaar werd.

Bronkhorstspruit

Op 20 december 1880 was een groep van 6 officieren en 246 Engelse soldaten onderweg naar Pretoria. Bij de Bronckhorstspruit rivier in Transvaal stuitte zij op een groep van ongeveer 250 Boeren. De Boeren overhandigde aan de Engelsen een brief van de regering van Transvaal waarin de Engelsen werd gevraagd om terug te keren. De Engelse Luitenant Kolonel Anstruther weigerde om te voldoen aan de vraag. In slechts 15 minuten na het antwoord van Anstruther werden 156 Engelse soldaten gedood en gewond door de Boeren. Aan de kant van de Boeren waren slechts twee doden en vijf gewonden.

De veldslag bij Lang nek

De Engelsen wilden echter niet wachten op versterkingen en probeerde onmiddellijk alle versterkingen en forten in de Transvaal te versterken met soldaten. Op 28 januari 1881 werd bij de Drakenberg een veldslag uitgevochten tussen 1.216 Engelse soldaten en ongeveer 2.000 Boeren. De Boeren zaten verschanst op “tafel heuvel” en “brownlow’s kop”. Hiermee versperde zij de doorgang voor de Engelse soldaten naar forten in de rest van Transvaal. Hoewel de Engelsen in de minderheid waren hadden ze wel de beschikking over 4 kanonnen en cavalerie. De goed verschanste Boeren hadden echter geen probleem om de aanvallen van de Engelsen af te slaan. De Engelsen trokken zich uiteindelijk terug. De Engelsen hadden ongeveer 84 doden en 113 gewonden terwijl de Boeren slechts 14 doden en 27 gewonden te betreuren hadden.

De veldslag bij schuinshoogte (Ingogo)

De Engelsen probeerde de wegen vervolgens te beschermen richting Transvaal om de forten te kunnen voorzien van hoognodige voorraden. Een groep van 278 Engelse soldaten hadden op 8 februari 1881 positie ingenomen op een heuvel die uitkeek over de Ingogo rivier. Zij werden ingesloten door ongeveer 300 Boeren. De Engelsen vormden “square” (vierkant) formaties waarbij de vuurkracht werd verdeeld naar alle kanten om de Boeren te kunnen weerstaan. De Boeren kregen hierdoor echter een makkelijk doelwit voorgeschoteld. De uitstekende schutters van de Boeren konden hierdoor vele Engelse soldaten dood schieten. De Boeren reden vaak op paarden maar waren ook uitmuntende schutters. De Engelsen konden dankzij een hevige regen ontsnappen maar hadden wel 66 doden en 77 gewonden te betreuren terwijl de Boeren slechts 8 doden en 10 gewonden hadden te betreuren.

Veldslag bij Majuba Heuvel

Op 27 februari 1881 vond de laatste grote veldslag van de Eerste Boerenoorlog plaats op Majuba heuvel. De Engelsen hadden zich met 405 soldaten op deze heuvel gepositioneerd zonder zich in te graven. Het doel van de Engelsen was om de Boeren angst in te boezemen waardoor ze zich zouden terugtrekken. In plaats daarvan vielen ongeveer 450 Boeren de Engelsen aan. De Boeren schoten van lange afstand de Engelsen één voor één dood. De Boeren gebruikte de tactiek van vuren en bewegen waardoor de Engelsen een enorme nederlaag leden. Slechts één Boer werd gedood en 5 gewond terwijl er maar liefst 92 doden en 134 gewonden te betreuren waren aan de Engelse kant. Overlevende Engelse soldaten waren enigszins verbaasd dat ze verslagen waren door een groep boerenjongens met geweren.

Vrede

Na de verloren veldslag bij Majuba Heuvel was het voor de Engelsen genoeg geweest. Onder invloed van een sterker wordende Duitse Rijk na de eenwording en de Frans Duitse oorlog van 1871 zag Engeland er geen heil in om een enorme troepenmacht naar zijn kolonie in Zuid-Afrika te sturen om de opstand neer te slaan. Er werd vrede gesloten met de Boeren. Transvaal kreeg zijn onafhankelijkheid van de Engelse Kaapkolonie.

Invloed

De veldslag bij Majuba Heuvel liet aan de wereld zien dat de Engelse militaire macht niet onverslaanbaar was. Volgens sommige Engelse historici betekende de nederlaag bij Majuba Heuvel en de vervolgens verloren Eerste Boerenoorlog het begin van het eind voor het Britse Rijk. Nooit eerder na de verloren Amerikaanse Revolutie moest de Engelse regering een vredesverdrag sluiten die ongunstig voor hen uitpakte.

Lees verder

• Tweede Boerenoorlog
• De “Vijf Shilling Opstand” in Zuid-Afrika (Maritz Rebellie)