Het Marshallplan

Het Marshallplan was een groot materieel hulpplan dat drie jaar na de beëindiging van de tweede wereldoorlog in werking trad. Dit European Recovery Program, uitgevoerd o.l.v. de toenmalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken George C. Marshall was bedacht met het doel om in de getroffen Europese landen de economische schade te herstellen. Een van de motieven van de Marshallhulp van de VS was dat zij op economisch gebied voordelen voor henzelf zagen. Met de Amerikaanse steun werd voor de getroffen Europese landen de noodzaak weggenomen om Duitsland te gebruiken voor de wederopbouw door haar te verplichten tot herstelbetalingen. Door de verplichte Europese samenwerking zou er een vrije markt ontstaan en zouden de West-Europese landen dusdanig afhankelijk van elkaar worden dat conflictsituaties voorkomen zouden worden. Door samenwerking van Europese landen zouden deze hun markt vergroten en zou de Europese productie toenemen, waardoor het handelstekorten de VS kon worden weggewerkt. De VS zagen in dat deze steun hun taak was. Zij waren het enige land dat in staat was om dergelijke steun te verlenen

Naast dit economisch motief was ook het politiek motief om het Marshallplan uit te voeren belangrijk. De situatie in 1947 in zowel West- als Oost-Europa was op het gebied van de buitenlandse politiek voor de Amerikanen zeer onzeker te noemen. In veel Europese landen kreeg het communisme vaste voet aan grond. Dit kwam door de slechte sociaal-economische omstandigheden. In sleutelland Polen kwam na compleet geregisseerde verkiezingen een communistische regering aan de macht. In Griekenland waren de Britten niet meer in staat de rechtse regering te steunen tegen de door de communisten geleide verzetsbeweging. Ook in Turkije tekende zich een soortgelijke situatie af. Washington poogde met behulp van goede Amerikaans-Duitse betrekkingen, het Atlantisch kader, en de inbedding van Duitsland in West-Europa, het Europees kader, toekomstige conflictsituaties te voorkomen. Het communisme diende te worden ingedamd. In dat kader werden Griekenland en Turkije door de VS militair en financieel ondersteund. Voor deze landen werden hulpprogramma’s opgesteld. Deze programma’s waren de opmaat tot het Marshallplan. Voor de Amerikanen was het een schrikbeeld dat in hun invloedssfeer, West-Europa, communistische regeringen aan de macht zouden komen. Nu dat dreigde te gebeuren was ook daar actie geboden. Als oorzaak werden de erbarmelijke sociaal-economische omstandigheden aangewezen. Economisch herstel zou de vooruitgang van het communisme in West-Europa afremmen, meenden de Amerikanen. Samenwerking tussen de Europese landen werd een eis. De VS wilden hiermee politiek gezien volgende oorlogen voorkomen en bovendien zagen de VS wel wat in een sterke alliantie tussen West-Europa en Noord-Amerika: een Atlantisch bondgenootschap. Europees herstel zou niet alleen het communisme weren en de aanzet geven tot een Atlantische alliantie maar de VS ook ontslaan van langdurige economische en intensieve militaire hulpverlening.

Het meest onmiddellijke doel van de Marshallhulp was het herstel van het vermogen van deelnemende landen om importen te financieren die ze voor hun wederopbouw nodig hadden, maar het acute sovjetgevaar dat de regering, zorgde ervoor dat de noodzaak van het hulpplan zeer groot werd geacht en er grote druk werd gezet op de goedkeuring ervan. Hiervoor was de steun nodig van het Congres en voor hen vooral de economische kant doorslaggevend

De hulp uit de VS was belangrijk, maar niet noodzakelijk voor de wederopbouw van Europa. Het heeft er vooral voor gezorgd dat het proces van wederopbouw aanzienlijk werd versneld. In Nederland heeft het voor ongeveer een versnelling van twee jaar gezorgd. Zonder de had Europa zich ook kunnen herstellen.