Recensies over Langs lijnen van geleidelijkheid rond 1900

Recensies over Langs lijnen van geleidelijkheid rond 1900 De roman Langs lijnen van geleidelijkheid van Louis Couperus werd vlak na publicatie in 1900 negatief ontvangen. Critici veroordeelden met name de onzedelijkheid van de roman, zonder in te gaan op andere kwesties die in het boek werden behandeld. Een aantal recensies uit 1900 - 1901 komt aan de orde.

Algemene informatie

  • Titel: Langs lijnen van geleidelijkheid
  • Auteur: Louis Couperus
  • Eerste druk: 1900
  • Gelezen druk: elfde druk, Uitgeverij Veen, 1991
  • ISBN: 90 204 2729 6
  • Aantal pagina's: 246

Korte samenvatting

Cornélie de Retz van Loo, een gescheiden vrouw van 23 jaar, is uit Nederland vertrokken om in Italië een nieuw leven te beginnen. Ze voelt sympathie voor een aantal opvattingen van de vrouwenbeweging en schrijft een brochure over de maatschappelijke toestand van de gescheiden vrouw. In Rome maakt Cornélie kennis met Duco van der Staal, een jonge Nederlandse kunstenaar, met wie ze een verhouding krijgt, maar met wie ze niet wil trouwen. Hun kennissenkring beperkt zich tot een Italiaanse prins, Gilio de Forte-Braccio, en zijn rijke Amerikaanse vrouw, Urania Hope.

Na enige tijd raakt het geld van Cornélie en Duco op. Cornélie neemt dan noodgedwongen een baan aan in Nice als gezelschapsdame van een rijke Amerikaanse dame, Mrs. Uxeley. Duco blijft achter in Italië. Bij toeval ontmoet Cornélie in Nice haar ex-man Rudolf Brox. Na die ontmoeting verlaat ze Duco om weer met haar ex-man te gaan samenleven.

Langs lijnen van geleidelijkheid in de literaire kritiek 1900 – 1901

Een aantal recensies uit 1900 - 1901 worden in dit artikel behandeld, namelijk die van Antink, Boissevain, Ten Brink, Van Deventer, Knappert, L(apidoth), Van Nouhuys, Van den Oude en de recensent van "De Hervorming".

Taalgebruik en stijl

Veel recensenten gaan in op het taalgebruik en de stijl waarin de roman is geschreven. De meeste recensenten keuren Couperus’ stijl en taalgebruik af. Van Nouhuys noemt bijvoorbeeld de stijl “gewoon” en “soms slordig”. Ook heeft hij kritiek op de veelvoorkomende vreemde woorden in de roman. Alleen Knappert en Van den Oude hebben waardering voor Couperus’ stijl en taalgebruik. Knappert noemt de roman prachtig geschreven, in een stijl die in deze roman zuiverder is dan één van Couperus’ andere romans.

Zedeloosheid

In veel recensies komt de zedeloosheid van Langs lijnen van geleidelijkheid ter sprake. Boissevain noemt de in de roman voorkomende beschrijvingen “grof zinnelijk” en waagt het zelfs om te zeggen: “Ik haat zulke kunst als een uiting van zinnelijke verwijfdheid.” Van den Oude beweert dat de roman “een getuigenis van de almacht der brute vleeschmaterie” is. Ook Knappert en de recensent van “De Hervorming” maken in ongeveer dezelfde termen bezwaar tegen de onzedelijkheid van het boek. De macht die in de roman aan het zinnelijke en de vleselijke lust wordt toegekend, wordt erg bekritiseerd.

Impregnatie-theorie

Vaak wordt in de recensies ingegaan op de terugkeer van Cornélie naar haar ex-man Rudolf Brox en de eventuele oorzaken hiervan. Er wordt hierin gewezen op het feit dat Cornélie zich, ondanks haar liefde voor Duco, niet kan ontdoen van Rudolfs invloed als gevolg van de zogenaamde ‘impregnatie’. De impregnatie-theorie gaat ervan uit dat een vrouw zich fysiek de echtgenote blijft voelen van de man door wie zij vrouw werd.

Zowel Knappert als Van den Oude leggen de nadruk op het feit dat Cornélie vooral teruggaat naar haar ex-man omdat hij zo groot, mooi en sterk is en omdat zij hem “in haar bloed heeft” en niet “in haar ziel” zoals Duco. Ook L(apidoth) onderscheidt verschillende behoeften in Cornélie, namelijk de behoefte aan sentimentaliteit die ze bij Duco vindt en aan de meer zinnelijke liefde die zij vindt bij Rudolf. Rudolf houdt Cornélie in zijn macht met zijn (lichaams)kracht en als gevolg van de heerschappij van het vlees over de ziel kan hij die macht over haar behouden. Ze kan zich er niet van losmaken.

Van Deventer staat ook stil bij de vraag wat Cornélie deed teruggaan naar Rudolf, terwijl ze zo gelukkig was met Duco. Ook hij wijst op het feit dat Cornélie door Rudolf werd ontmaagd: Rudolf had als eerste recht op haar en hierdoor is een blijvende band tussen hen ontstaan. Cornélie beseft dat Rudolf als gevolg hiervan altijd macht over haar zal hebben.

Feministische ideeën

L(apidoth) is de enige die ingaat op het vrije vrouwenschap van Cornélie, haar feministische ideeën en haar vrije huwelijk met Duco. Hij bespot dit vooral. Het vrije huwelijk tussen Duco en Cornélie wordt door hem gekarakteriseerd als “de komedie van verheven liefde en honger troef, tot haar dat begint te vervelen.” Volgens hem ziet Cornélie niet in dat een vrouw een onafhankelijke positie nodig heeft om echt vrij te kunnen zijn; ze laat zich immers door Duco aanbidden en (te) veel welgevallen van prins Gilio. L(apidoth) vraagt zich af of Couperus met deze roman niet een satire heeft willen geven op de vrije vrouw in een vrij huwelijk, omdat het beeld dat hij schetst van Cornélie niet past bij een vrije vrouw.

Andere recensenten verwijzen alleen terloops naar Cornélie’s interesse voor het feminisme. Ten Brink noemt Cornélie “half en half feministe” en Van den Oude karakteriseert haar als “troost, heul en roeping zoekend in feministisch geschrijf tegen maatschappelijke misstanden”.

Titel van de roman

Tot slot wordt in de recensies van Antink, Van den Oude en Van Nouhuys aandacht geschonken aan de titel van de roman. Antink doet geen poging de betekenis ervan uit te leggen, maar geeft alleen blijk van haar irritatie over het voortdurend spelen met het titelmotief van lijnen, wegen en arabesken in de roman. Van den Oude noemt de titel van de roman “vals”: Cornélie’s leven beweegt zich niet langs lijnen van geleidelijkheid, maar langs een lijn “[…] van meedoogenlooze en reddelooze terugslingering in de crisis, uit welke zij getracht had zich te bevrijden”. Van Nouhuys is echter wel van mening dat Cornélie in haar leven langs een lijn van geleidelijkheid is gegleden. De titel past uitstekend bij de geschiedenis van Cornélie die in de roman wordt verteld: haar geschiedenis is er namelijk één zonder schokken, vol geleidelijkheid.
© 2014 - 2024 Marre69, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Langs lijnen van geleidelijkheid - Louis CouperusLangs lijnen van geleidelijkheid - Louis CouperusDe roman Langs lijnen van geleidelijkheid van Louis Couperus maakte veel reacties los, nadat die in 1900 was voorgepubli…
Artikelen over Langs lijnen van geleidelijkheid 1968 - 1985Artikelen over Langs lijnen van geleidelijkheid 1968 - 1985De roman Langs lijnen van geleidelijkheid van Louis Couperus wordt in een aantal artikelen uit de periode 1968 – 1985 be…
Schrijvers 20e eeuw: Louis Couperus, leven en werkSchrijvers 20e eeuw: Louis Couperus, leven en werkLouis Couperus (1863-1923) was afkomstig uit een chic Haags milieu. Hij heeft de Haagse chic vaak geschetst in zijn roma…
'Van oude menschen, de dingen die voorbij gaan' van Couperus'Van oude menschen, de dingen die voorbij gaan' van CouperusSchrijver Louis Couperus (1863-1923) schreef zijn bekendste werken (zoals 'Eline Vere' en 'Van oude mensen, de dingen, d…

Onomatopee: stijlfiguur in de Nederlandse taalOnomatopee: stijlfiguur in de Nederlandse taalWat is een onomatopee? Een onomatopee is een stijlfiguur dat in de Nederlandse taal wordt gebruikt. Het betekent letterl…
Barbarismen in de Nederlandse taal, uitleg en voorbeeldenBarbarismen in de Nederlandse taal, uitleg en voorbeeldenNederlanders zijn een reislustig volkje. 'Wij spreken onze talen' wordt dan ook vaak gezegd. Ook zijn Nederlanders nogal…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Jan Veth, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Antink, De Kroniek, 8 juni 1901
  • Boissevain, Algemeen Handelsblad, 7 juli 1900
  • Ten Brink, De Telegraaf, 6 oktober 1900
  • Van Deventer, De Locomotief (Semarangs Dagblad), 21 november 1900
  • Knappert, Tijdspiegel, 1900, p. 424-430
  • L(apidoth), Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift, deel 20 (juli-december) 1900
  • Van Nouhuys, Het Vaderland, 28 oktober 1900
  • Van den Oude, Nieuws van den dag, 5 oktober 1900
  • De Hervorming, 26 januari 1901
Marre69 (9 artikelen)
Gepubliceerd: 18-06-2014
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Taal
Bronnen en referenties: 10
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.