Hoe gebruik je emoties die insecten oproepen in je verhalen

Insecten kunnen diverse emoties en gevoelens in ons oproepen, zowel negatieve: angst, schrik, irritatie, afgrijzen, als positieve: geluk, verwondering, blijdschap. Schrijvers zouden daarom insecten (en spinnen) heel goed kunnen gebruiken om deze gevoelens of emoties bij de lezer over te brengen. Bovendien verschaffen de reacties van een personage dat met een insect in aanraking komt op zijn beurt inzicht in het karakter van dat personage.

Inhoudsopgave

• Gebruik insecten om emoties op te roepen
• Voorbeelden van negatieve gemoedstoestanden of emoties
• Voorbeelden van positieve gemoedstoestanden of emoties
• Enkele schrijvers uit het verre en recente verleden lieten zich door insecten inspireren

Gebruik insecten om emoties op te roepen

Om in je verhaal bepaalde emoties op te roepen bij de lezer zou je gebruik kunnen maken van insecten. Insecten kunnen bij ons zeer diverse gevoelens oproepen, zowel negatieve als positieve. Negatieve emoties zijn bijvoorbeeld: angst, schrik, afgrijzen. Voorbeelden van positieve gevoelens zijn: verwondering, geluk, blijdschap. Omdat niet iedereen dezelfde emoties of gevoelens krijgt bij het zien van een insect - de een kan panisch reageren, de ander juist heel kalm - geven de resulterende reacties ook inzicht in het karakter van jouw personages.

Voorbeelden van negatieve gemoedstoestanden of emoties

Schrik

Ben je wel eens met je gezicht in een spinnenweb gelopen? Je eerste reactie zal schrik zijn geweest. Waarschijnlijk veegde je zelfs enigszins panisch de kriebelige, plakkerige draadjes uit je gezicht. Maar daarna kon je misschien om je panische gedrag lachen.

Eenzelfde schrikreactie kan een insect of spin veroorzaken die op iemands blote lijf terecht komt als hij ligt te zonnen. Afhankelijk van het karakter van het personage, zal de man of vrouw zich onmiddellijk herstellen en het insect ofwel verwijderen, ofwel het met belangstelling bekijken. Hij of zij kan ook panisch opspringen en naar het insect slaan om het te doden of het in ieder geval zo snel mogelijk van het lijf te krijgen.

Zenuwachtigheid

Het plotselinge gefladder van een nachtvlinder kan een nerveus persoon laten schrikken. Een dergelijke scène kan gebruikt worden om te laten zien dat onze held nerveus is. Hij breekt in in een huis en sluipt voorzichtig rond om niemand wakker te maken. Er heerst totale stilte. Hij voelt zijn hart in zijn keel. En dan fladdert een nachtvlinder langs zijn hoofd …

Angst
Jouw held, een arachnofoob, zit vastgebonden op een stoel. Hij ziet een grote spin over de grond, of over het plafond, naar hem toe kruipen. Hij kan er niet onmiddellijk iets aan doen, noch kan hij vluchten …

Irritatie

Een vlieg die om je heen zoemt en telkens op je hand gaat zitten terwijl je aan je computer aan het werk bent, of een mug die je 's nachts uit je slaap houdt. De meeste mensen zullen daar zeer geïrriteerd van raken.

Afgrijzen

Iemand opent een schuurdeur. De stank slaat hem tegemoet en hij wordt onmiddellijk omgeven door een grote massa bromvliegen. Hij slaat wild om zich heen. Een lijk, denkt hij, er moet een lijk liggen. Maar van wat of van wie?

Of ... Een oude vrouw loopt te wandelen in het bos en ziet half onder bladeren iets dat lijkt op een hond. Ze schopt met haar schoenen wat bladeren opzij. Het blijkt inderdaad een hond te zijn, een dode hond. Dan ontdekt ze de maden die over het lijk krioelen.

Gevaar

Iemand heeft een wespennest verstoord en de wespen komen snel een voor een tevoorschijn …

Voorbeelden van positieve gemoedstoestanden of emoties

Ontspanning

Een zomeravond. De zon is net onder. Het is nog warm, en stil. Een man en een vrouw zitten buiten op een bankje met de armen om elkaar. Ze zeggen niets, maar luisteren naar de stilte. Dan gaan de krekels tjirpen ... Ah

Het is een warme zomerse dag. Iemand zit te lezen bij een open raam. Een bromvlieg vliegt de kamer in en vliegt brommend rond tot hij weer verdwijnt, terwijl een groepje huisvliegen rond cirkelt onder de plafonnière.

Geluk

Het insect dat gezien wordt als voorbode van voorspoed en geluk is het lieveheersbeestje.

Verwondering

Een kind ziet een vlinder of een libel uit de pop kruipen. Of iemand verbaast zich over de kracht van een mier die een blad draagt dat vele malen zwaarder is dan zijzelf.

Blijdschap

Als je in het voorjaar de eerste prachtig gekleurde vlinder ziet vliegen …

Hoop

Je neemt je eerste bij waar en weet: de lente is niet ver meer.

Enkele schrijvers uit het verre en recente verleden lieten zich door insecten inspireren

Guido Gezelle (1830-1899) schreef een gedicht over het schrijvertje.


Een recenter gedicht is Heilige pillendraaier uit de gedichtenbundel Insekten Gedichten van Koos Geerds (1994). In deze bundel staan drieëndertig gedichten over insecten.


Behalve gedichtenbundels, zijn er diverse romans verschenen waarin insecten een (hoofd)rol spelen.

• Frederik van Eden: De kleine Johannes (1885) - over een jongetje dat wijze lessen leert in de natuur.
• Waldemar Bonsels: Die Biene, Maja (1912) - Ondanks waarschuwingen van haar lerares, mevrouw Cassandra, verlaat de jonge bij, Maja, de korf om de wereld te verkennen, wat een onvergeeflijke misdaad is. Als bannelinge, raakt ze bevriend met andere insecten en beleeft ze vele avonturen. Dan wordt Maja gevangen genomen door de grootste vijanden van de bijen: de hoornaars. Daar komt ze achter een plan van de hoornaars om haar geboortekorf aan te vallen. Zal ze teruggaan om te waarschuwen en dan haar verdiende straf ondergaan of zal ze niets zeggen, zodat de korf vernield zal worden, maar zijzelf ongestraft blijft? Natuurlijk kiest ze het eerste, en ze krijgt gratie. De gewaarschuwde bijen kunnen de aanval afwenden en Maja, de heldin, wordt nu lerares van de volgende generatie.
• Franz Kafka: Die Verwandlung (1915) - een man ontwaakt op een ochtend en merkt dat hij in een enorm insect is veranderd.
• Godfried Bomans: Erik, of het klein insectenboek (1941) - een jongetje kruipt door een schilderij en komt in de insectenwereld terecht, waar hij van alles over de insecten leert.
• Jean Echenoz: Meer (1989) - een entomoloog dresseert vliegen voor spionagedoeleinden.
• A.S. Byatt: Angels and insects (de novelle "Morpho Eugenia" hierin) (1993) - een 19de-eeuwse entomoloog ziet overeenkomsten tussen de wereld van de insecten en die van de mensen.
• Viktor Pelevin: Het leven der insecten (1995) - het leven in een insectenkolonie op de Krim lijkt erg op dat in een totalitaire staat.