Nederlandse Spreekwoorden

Spreekwoorden zijn op zichzelf staande uitdrukkingen die wijsheden bevatten. Ze zijn ontstaan in de volksmond en doordat deze uitspraken kort en krachtig een bepaalde treffende situatie weergeven, worden ze door anderen herhaald en verspreid.

Wijsheid of waarheid?

Hoewel spreekwoorden altijd bepaalde wijsheden bevatten, staat ter discussie of dit ook altijd een waarheid is. Vooral bij heel oude spreekwoorden, moet men niet vergeten dat niet alleen de taal maar ook de maatschappij en normen en waarden veranderen. “Wie voor een dubbeltje geboren is, wordt nooit een kwartje” stamt uit de tijd dat men over het algemeen niet boven de stand uitkwam waarin men was geboren. In deze wereld, zeker in onze maatschappij, gaat dit spreekwoord eigenlijk niet meer op. Ofschoon de weg niet voor iedereen even lang is, mag men er toch wel vanuit gaan dat iedereen tegenwoordig met de juiste instelling en de nodige wilskracht zijn of haar talent kan ontplooien. Wanneer je dit spreekwoord meer mondiaal gaat bekijken, wordt het een ander verhaal. Een straatarme Gambiaan zal niet zo snel een glansrijke carriere in het rijke westen maken.

Nuances

Ook gaan sommige spreekwoorden niet altijd voor iedere situatie op.
“Spreken is zilver, zwijgen is goud” is hier een mooi voorbeeld voor. In sommige situaties is het absoluut beter om je mond te houden. Meestal in situaties waarin het uitspreken van bepaalde zaken niets anders tot doel heeft dan te kwetsen of de situatie te verergeren. Maar de hedendaagse tendens van openheid en oprechtheid, leert dat over het algemeen men het spreekwoord beter om kan keren. Spreken is communicatie en dat is iets waar we zuinig op moeten zijn. Zonder communicatie ontstaan misverstanden en is het onmogelijk om relaties (zakelijk of privé) te onderhouden.

Moraal

Spreekwoorden bestaan meestal uit twee delen. Het eerste deel geeft de situatie weer en het tweede deel de conclusie. Vaak is een spreekwoord een soort moraliserende boodschap. Een levenslesje met een opvoedkundige waarschuwing. Deze volkswijsheden zijn niet alleen ontstaan uit ervaring maar ook uit hoop. Het is niet altijd zo dat “wie goed doet, goed ontmoet” want er zijn altijd wel weer uitzonderingen die de regel bevestigen, maar over het algemeen is het wel zo dat mensen die wat voor een ander over hebben, geliefder zijn dan mensen die alleen aan zichzelf denken.

Voorbeelden

Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel

Het kan er soms op lijken dat iemand profijt van een leugen heeft, maar uiteindelijk komt de leugen toch uit en valt diegene door de mand.

Wie zijn billen brandt, moet op de blaren zitten

Een ieder moet de consequenties van zijn daden nemen, ook als deze minder leuk blijken te zijn dan de bedoeling was.

Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet

Een Gulden regel die in nagenoeg iedere godsdienst voorkomt en zijn oorsprong heeft in de vrome gedachten van mensen die oprecht een goed mens wilden zijn.

Al draagt een aap een gouden ring, het is en blijft een lelijk ding

Je kan nog zoveel aan je uiterlijk veranderen, het zal je geen beter mens maken.

Wie zijn eigen tuintje wiedt, ziet het onkruid van een ander niet

Het is beter om energie te steken jezelf, dan in het bekritiseren van anderen. De fouten van anderen storen je dan ook niet zo snel.

Wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf in

Wie een ander probeert te benadelen of een hak te zetten, kan uiteindelijk het slachtoffer van zijn eigen kwade opzet worden.

Zoals de waard is, vertrouwt hij zijn gasten

Wie een ander van iets verdenkt, zal zelf ook wel zo in elkaar zitten.

Vele handen maken licht werk

Door samenwerking bereik je meer.

Waar een wil is, is een weg

Als je iets echt heel graag wilt, zal je ook een manier vinden om het te bereiken.