Hoofdzinnen en bijzinnen

In dit artikel wordt uitgelegd wat hoofd- en bijzinnen zijn. Om te kunnen begrijpen wat een hoofdzin en wat een bijzin is, is wel enige basiskennis vereist van het ontleden van zinnen. Daarom zal ik kort herhalen wat een onderwerp en wat een persoonsvorm is.

Wat is de persoonsvorm?

Eigenlijk is de persoonsvorm een vorm van een werkwoord. Het geeft aan:
  • De tijd: tegenwoordige of verleden tijd
  • Enkelvoud of meervoud. Ik eet. Wij eten.

De persoonsvorm zoeken

De persoonsvorm kun je vinden door de zin in een andere tijd te zetten.

Voorbeeld: Jan en Piet lopen naar school.
Nu zet je de zin in de verleden tijd. De zin wordt dan: “Jan en Piet liepen naar school.”

Het woord dat verandert, is de persoonsvorm. Het woord “lopen” is dus de persoonsvorm. Maar je kunt de persoonsvorm ook vinden door er een vraagzin van te maken. De persoonsvorm komt dan voorop te staan. Dus: Lopen Jan en Piet naar school?

Wat is het onderwerp?

Het onderwerp kun je vinden door de vraag:
Wie/Wat + persoonsvorm?

Dus:
Jan en Piet lopen naar school.
Wie lopen? Jan en Piet. Jan en Piet is dus het onderwerp van de zin.

Enkelvoudige zinnen

Een enkelvoudige zin bevat één persoonsvorm en één onderwerp. Het gaat vaak om korte zinnen. Bijvoorbeeld:
  • Ik koop een pak suiker. (Persoonsvorm = koop; onderwerp = ik)
  • Zij moet erg lachen. ( Persoonsvorm = moet, onderwerp = zij)
  • Wij gaan naar de bioscoop. (Persoonsvorm = gaan, onderwerp is “wij”)

Samengestelde zin

Een samengestelde zin is een zin die twee of meer persoonsvormen en twee of meer onderwerpen bevat. Eigenlijk bestaat een samengestelde zin uit twee zinnen. Bijvoorbeeld:

Ik ga naar de supermarkt, maar mijn zusje blijft thuis.

De zin kun je verdelen in twee stukken:
  • Ik ga naar de supermarkt
  • Maar mijn zusje blijft thuis.

In de eerste zin is het onderwerp “ik”. “Ga” is de persoonsvorm. In de tweede zin is het onderwerp “mijn zusje” en de persoonsvorm is “blijft”. Een samengestelde zin bestaat uit hoofdzinnen of een hoofdzin en een bijzin.

Hoofdzin

Een hoofdzin heeft verschillende kenmerken.
  • Onderwerp en persoonsvorm staan bijna altijd naast elkaar.
  • Tussen een persoonsvorm en een onderwerp kun je geen ander woord zetten (bijvoorbeeld het woord “niet” of “nooit”)
  • Je kunt een hoofdzin niet vervangen door één woord

Bijzin

De kenmerken van een bijzin zijn:
  • Onderwerp en persoonsvorm staan meestal niet naast elkaar
  • Als onderwerp en persoonsvorm wel naast elkaar staan, kun je er een ander woord tussen zetten (“niet” , “nooit”)
  • Je kunt een bijzin vervangen door één woord: de vervangingsproef.

Voorbeeld hoofd – en bijzinnen

Nu even een voorbeeldzin om de theorie toe te passen.

Omdat Annemarie jarig is, geeft zij een feestje.

Deze zin bestaat uit de delen “omdat Annemarie jarig is” en “geeft zij een feestje”.
De hoofdzin is: geeft zij een feestje.

Het onderwerp “zij” staat naast de persoonsvorm “geeft”. Je kunt er ook geen woord tussen zetten. Ook is de zin niet te vervangen door één woord.

De bijzin is: Omdat Annemarie jarig is.
Het onderwerp “Annemarie” staat niet naast de persoonsvorm “is”. Ze staan niet naast elkaar. Je kunt de bijzin vervangen door het woord “waarom”.
© 2010 - 2024 Rebeccahoogers, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Hoofd- en bijzinnen: drie testjes om ze uit elkaar te houdenVoor sommige mensen is het makkelijk om hoofd- en bijzinnen uit elkaar te houden, voor anderen wat minder. Speciaal voor…
Engelse grammatica: Waarom heb je "do" nodig?Engelse grammatica: Waarom heb je "do" nodig?De grammatica van het Engels lijkt redelijk veel op het Nederlands, dus dat vereenvoudigt het leren. Helaas zetten alle…
Nederlandse grammatica, zinnen ontledenNederlandse grammatica, zinnen ontledenHet blijft altijd moeilijk, hoe verdeel ik de zin in zinsdelen, wat is het verschil tussen redekundig en taalkundig ontl…
Woordvolgorde in het Nederlands: werkwoorden in de bijzinDe meest gemaakte fouten door mensen die Nederlands niet als moedertaal hebben zijn misschien wel fouten in de woordvolg…

De herkomst van het woord O.KIedereen gebruikt dagelijks het woord O.K. Hoe komen we eigenlijk aan dit woord? De etymologie geeft geen sluitend antwo…
Spreuken voor op een tegelHet regent, u heeft de loterij net niet gewonnen en de buurman is voor de zoveelste keer aan het verbouwen. Om u dag wee…
Rebeccahoogers (449 artikelen)
Gepubliceerd: 10-11-2010
Rubriek: Kunst en Cultuur
Subrubriek: Taal
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.