Oorzaken van de Eerste Wereldoorlog

Het begin van de Eerste Wereldoorlog is inmiddels meer dan 100 jaar geleden. Wat de echte oorzaak van de Eerste Wereldoorlog is, is moeilijk in één zin samen te vatten. Er zijn meerdere suboorzaken aan te wijzen. Een belangrijke rol is weggelegd voor het verlies aan flexibiliteit in de relatie tussen de grote wereldmachten op dat moment. Ook de de neergang van Oostenrijk-Hongarije en het Ottomaanse Rijk speelde een belangrijke rol.

Eerste Wereldoorlog

• Balance of Power principe
• De Eerste Wereldoorlog
• Verschillende niveaus

Balance of Power principe

Het balance-of-power principe bestaat al heel erg lang, maar wordt ook wel eens ten onrechte gebruikt. De power is de mogelijkheid om je doelen te bereiken, of om anderen te laten doen wat ze normaal niet zouden doen. Het belangrijkste is wel de power conversion: de mogelijkheid om potentiële power om te zetten in werkelijke power.

Bij hard power zorg je dat anderen iets doen dat jij wil, bij soft power zorg je dat anderen willen wat jij wil. bandwagoning is je aansluiten bij degene die je denkt zal winnen, om op die manier uiteindelijk mee te kunnen delen in de winst. Die lijkt voor de hand te liggen, maar voor het balance of power principe moet je je echter bij de zwakste aansluiten om te evenwicht te bewaren. Vaak kun je weinig voorspellingen maken op basis van ideologie omdat het streven van veel landen toch ligt bij de balans.

Een goed voorbeeld van een dergelijke situatie vind je in het Midden-Oosten. Het leek aannemelijk dat Syrië zich aan zou sluiten bij het Irak van Saddam Hoessein toen hij Iran bedreigde. Syrië had immers ook een regeringsleider van de Baath-partij. Toch sloot Syrië zich aan bij Iran, dat een shi'itische minderheid vertegenwoordigde, omdat een Iraakse overwinning op Iran het evenwicht in het Midden-Oosten verschrikkelijk zou verstoren.

Ook kunnen beslissingen afhangen van wie zich door wie bedreigt voelt. Zeker is dat je een zekere flexibiliteit in het systeem moet hebben om conflicten te vermijden.

De Eerste Wereldoorlog

Juist het verlies van flexibiliteit leidde uiteindelijk tot WOI. Door de flexibiliteit van Bismarck konden er conflicten uitbreken zonder dat dit direct tot een oorlog zou leiden. Maar door de complexiteit die zijn beleid met zich meebracht konden zijn opvolgers dit systeem niet in stand houden.

Verschillende niveaus

Op structureel niveau zijn er twee kernelementen: de opkomst van de Duitse macht en het rammelen van het alliantiesysteem. Die zijn met elkaar verbonden doordat Engeland Duitsland steeds meer ging wantrouwen door de toename van hun militaire macht. Ook won het sociaal Darwinisme aan populariteit. De sterkste moetst winnen. Bovendien gebruikte de Duitse keizer Wilhelm II zo veel hard power dat hij anderen daarmee tegen zich in het harnas wist te jagen, bijvoorbeeld dus Engeland.

Op binnenlands niveau was de neergang van Oostenrijk-Hongarije en het Ottomaanse Rijk van belang, alsook de binnenlandse politieke situatie in Duitsland. De eersten werden het slachtoffer van nationalisme, omdat de rijken meerdere naties bevatten. De Servische strijd tegen Oostenrijk leidde weer tot de moord op Franz Ferdinand. Op individueel niveau valt de middelmatigheid van de regeringsleiders op. Het waren stuk voor stuk zwakke staatsmannen.

Conclusies zijn dat de oorlog voor de hand liggend was, maar niet onvermijdelijk. Dat de oorlog per ongeluk was, is een fabeltje. Oostenrijk nam doelbewust deel aan de oorlog, en Duitsland wilde liever nu een oorlog dan een paar jaar later, als ze er nog slechter voor zouden staan. Was de oorlog in 1890 uitgebroken dan hadden ze deze immers waarschijnlijk gewonnen. Een gelijktijdige oorlog op twee fronten was namelijk niet nodig geweest om de Russen nooit op tijd bij de grens konden zijn om adequaat te reageren. In 1914 was dat door de spoorwegbouw wel mogelijk.

Gelukkig is een dergelijke wereldwijde oorlog nu veel verder weg dan toen. In de eerste plaats omdat het bestaan van nucleaire wapens het voor iedereen veel te gevaarlijk maakt, en bovendien is de oorlogsideologie nu een stuk zwakker. Regionale conflicten monden vanwege de terughoudendheid van de grote wereldmachten zelden meer uit in een wereldwijd conflict. De kracht van grote internationale organisaties zoals de VN en de NAVO, die na de twee grote wereldoorlogen van de 20ste eeuw zijn opgericht, speelt hierbij een belangrijke rol.