Hoe, waarom en wanneer vieren Joden Pesach (Paasfeest)?

Wat is Pesach, het Joodse Paasfeest? Pesach viert de bevrijding uit Egypte en daarmee de geboorte van het Joodse volk. De Tora (Exodus 23,14) bevat het gebod: 'Driemaal per jaar zult gij een feest voor mij vieren.' Dit heeft betrekking op de drie vreugdefeesten, Pesach, Sjawoeot en Soekot. Ze worden opgangsfeesten genoemd omdat joden drie maal per jaar naar de Tempel moesten. Pesach viert de herinnering aan de Uittocht uit Egypte. Het is tevens het feest van de eerste gerstoogst. Pesach 2024 wordt gevierd vanaf dinsdag 23 t/m dinsdag 30 april 2024.

Betekenis

Pesach viert de bevrijding uit Egypte en daarmee de geboorte van het Joodse volk. Het is tevens het lentefeest, wanneer de natuur tot leven komt.

Datum

Pesach wordt vanaf 15 Niesan acht dagen lang gevierd. Op de vier middelste dagen geldt geen werkverbod, maar er mag geen gezuurd brood worden gegeten. Op de eerste twee dagen en de laatste twee dagen geldt een werkverbod.

Namen

Chag Hamatsot:
Deze naam is vanwege het gebod om matsot te eten, ter herinnering aan het haastige vertrek uit Egypte, toen de Joden geen tijd hadden om het deeg voor hun brood te laten rijzen. Alle producten waar chameets (gezuurd brood) in zitten zijn verboden. Ze mogen niet in huis liggen. Vandaar dat het huis vóór Pesach grondig schoongemaakt moet worden. Er wordt alleen keukengerei gebruikt dat alleen voor Pesach bestemd is.

Pesach:
Dit komt van het Hebreeuwse woord 'overslaan'. De Doodsengel sloeg de huizen van de joden over toen hij de eerstgeborenen der Egyptenaren doodde (Exodus 12,27). Daarnaast is het het feest van het paaslam en het offeren daarvan (Exodus 12,3-20)

Zeman Cheroetenoe:
Tijd van de bevrijding (uit Egypte).

Chag Ha'awiew:
Het lentefeest

Gebruiken

Zoeken naar Chameets:
Het hele huis wordt op de vooravond van de 14de Niesan grondig doorzocht naar chameets. Dit heet Bediekat Chameets. Na het zoeken legt men stukjes brood neer opdat het zoeken niet tevergeefs zal zijn. Vervolgens verbrand men alle chameets.

Verkopen van Chameets:
Gezuurde producten die niet kunnen worden weggegooid en na Pesach weer worden gebruikt, worden symbolisch verkocht aan een niet-Jood. Na Pesach wordt het chameets weer eigendom van de Jood, volgens vaststaande regels.

Het vasten van de Eerstgeborenen:
Op 14 Niesan, de dag voor Pesach, behoort de eerstgeboren zoon te vasten. Deze dag heet Ta'aniet Bechoriem en herdenkt de bevrijding van de eerstgeborenen van de kinderen Israëls uit Egypte. De eerstgeborenen gaan naar de synagoge en nemen deel aan de sijoem, de officiële voltooiing van de studie van een deel van de Talmoed. Deelname betekent dat niet hoeft te worden gevast.

Erev Pesach:
Op 14 Niesan, de dag voor Pesach, mag na de ochtenduren geen chameets meer worden gegeten. Men mag die dag ook geen matse lezen. Alle overige producten die op Pesach mogen worden gegeten en gedronken zijn op deze dag wel toegestaan.

De Sederavonden

Betekenis:
Wordt gevierd gedurende de eerste twee avonden van het Pesachfeest. De seder bestaat uit een vijftiental onderdelen die elk een eigen benaming hebben.

Doel:
Om belangrijke aspekten van de Uittocht en van de Verlossing te symboliseren en daaruit conclusies te trekken.

De Hagada:
Volgens de Tora hebben de Joden de plicht het verhaal van de Uittocht aan hun kinderen te vertellen. Er zijn talloze uitgaven van de Hagada, vaak zeer fraai geïllustreerd.

De seder-schotel (zie ook hier):

• het ei: geroosterde ei dat het speciale feestoffer symboliseert samen met het paaslam.
• het gebraden beentje: symboliseert het paaslam
• bittere kruiden: symboliseert de bitterheid van de slavernij
• charoset: mengsel van stukjes appel, noot, kaneel en wijn. Dit stelt de mortel voor welke joodse slaven gebruiken bij het bouwen van de steden.
• groente: peterselie of radijs in zout water gedoopt. Dit is om de belangstelling van de kinderen te wekken. Andere verklaring is dat de mensen aan de seder voorname mensen voorstellen.
• zout water: hierin wordt peterselie of radijs gedoopt. Stelt de tranen voor die de kinderen Israëls vergoten.
• drie matsot: twee nemen de plaats in van de twee broden (challot); de derde dient voor een speciale zegenspreuk. Ze symboliseren ook de drie groepen onder het Joodse Volk: de priesters (Kohaniem), de Levieten en de Israëlieten.
• vier bekers wijn: voor vier verschillende zinnen: en Ik zal uitvoeren; en Ik zal redden; en Ik zal verlossen; en Ik zal nemen.
• de beker van Elija: deze beker is voor de profeet Elijah die de voorloper zal zijn van de Masjiach. Men opent even de buitendeur als symbolisch welkom.
• afikoman: laatste stukje matse dat verstopt wordt en door de kinderen wordt gezocht.
• tal: gebed om dauw
• sjier hasjieriem: het Hooglied wordt voorgelezen in de sjoel
• het tellen van de Omer: 49 dagen tussen Pesach en Sjawoeot worden geteld.

Pesachmaaltijd - charoset

Charoset is een typische Pesachmaaltijd uit de Joodse keuken die herinnert aan het goede en zoete tijdens de slavernij in Egypte. Het symboliseert ook de klei en leem die de Joden in Egypte gebruikten om bakstenen te maken. De wijn symboliseert het Joodse bloed dat vloeide tijdens de slavernij. Er bestaan verschillende varianten van charoset: Asjkenazische, Californische en Jemenitische.

Hooglied

In Hooglied worden de Joden vergeleken met: appels, granaatappels, vijgen, dadels, walnoten en amandelen. Terwijl er gedurende de eeuwen vele recepten zijn ontwikkeld door de Joodse gemeenschappen zijn dit de belangrijkste ingrediënten die gebruikt worden voor Charoset.

Talmoed

De appels die in de charoset worden gebruikt, symboliseren de appelbomen waarom de Joodse vrouwen in het geheim kinderen baarden in Egypte (gebaseerd op Hooglied 8:5)

Om de charoset dik te maken worden gember en kaneel gebruikt. De dikte symboliseert de stro en klei die de Joodse slaven gebruikten om bouwwerken te bouwen.

De Asjkenazische charoset

• 2 koppen met gehakte appel
• 2 koppen met gehakte walnoten
• 2 eetlepels kaneel
• 2 eetlepels zoete rode wijn

Meng alles door elkaar en zet in de koeler

De Californische charoset

• ½ kop gehakte dadels
• 1 sinaasappel
• 1 avocado
• 3 bananen
• ½ kop geraspte kokosnoot
• sap van een ½ citroen
• ½ kop rozijnen
• 2 eetlepels matse meel

Schil de vruchten en stop in een mixer. Voeg de amandelen, rozijnen en matse meel toe. Bedek het en zet het in de koelkast.

Jemenitische charoset

• ½ kop gedroogde gehakte abrikozen
• ½ kop gehakte dadels
• 2 eetlepels honing
• 1 theelepel gember
• ¼ theelepel zwarte peper
• ¼ theelepel komijn
• ¼ theelepel kruidnagels
• een snuifje koriander
• 1 kleine rode chili peper

Er kan ook nog geroosterde sesamzaad worden toegevoegd. Sefardiem mogen kitniyot toevoegen; Ajskenaziem niet.

Meng alles en zet het in de koelkast.