Pesach: het programma van de Sederavond

De sederavond die de Joden vieren tijdens Pesach volgt een vast schema waarbij allerlei gebruiken voorkomen, zoals kidoesj, het drinken van wijn, het handen wassen, het dopen van de radijs in zoutwater, het stellen van vragen door de kinderen, het breken van de matsa, de haggadah, de maaltijd en de naseder. Dit programma is gebaseerd op de tekst uit het boekje Haggadah shel Pesach van D. Hausdorff.

Kidoesj

Net zoals op elke vrijdag avond of jom tov begint ook de Sederavond met het uitspreken van de Kidoesj. Deze wordt door alle tafelgenoten uitgesproken. Vervolgens wordt het grootste gedeelte wijn uit een beker gedronken, de eerste van de vier bekers de hele avond.

Handen wassen

De leider van de Seder (de heer des huizes - vader) wast zijn handen zonder de beracha (zegen) daarover te zeggen. De handen worden niet onder de kraan gewassen maar vader laat zich bedienen.

Zoutwater

Na het handen wassen volgt het indopen van peterselie of radijs in zoutwater. ”Waarom is vanavond alles anders dan op een gewone avond?” Dit is de peterselie die in zoutwater gedoopt wordt. Vooraf wordt de beracha over de radijs uitgesproken: ”Gehuldigd zij U, God, dat U de aardvruchten geschapen heeft.”

Matsa in twee stukken gebroken

Nu breekt vader de middelste matsa in twee stukken: een groot en klein stuk. Het grote stuk wordt gebruikt voor de afikoman dat weggelegd wordt verstopt onder een kussen. Het kleinste stuk matsa wordt weer op zijn plek gelegd. Het is het brood van de vernedering (ha lachma'anja). Het herinnert aan de armoede en ellende van onze voorouders in Egypte. We nodigen daarom ook arme mensen aan tafel uit.

Haggadah

Nu begint de Haggada – de eigenlijke vertelling. Het jongste kind zegt het. Ma nisjtana. De tweede beker wijn wordt ingeschonken. Nu volgt het antwoord op de vraag waarom vanavond alles zo anders is dan op andere avonden. Omdat dit alles ter herinnering is aan onze bevrijding in Egypte: awdiem hajienoe (slaven waren wij).

De Haggadah wordt langzaam en met vertaling uitgesproken. Iedereen mag iets vragen. Er wordt uitgelegd over Pesach, matsa en maror. Daarna volgt een stukje van Hallel. De beracha over de tweede beker wijn wordt uitgesproken.

Maaltijd begint

• Nu wassen allen de handen en de maaltijd begint. Er worden twee berachot en eerst hamootsi (de gewone dankzegging over het brood) gezegd: “Gehuldigd zij U, God, dat U het graan voor het brood uit de aarde hebt laten groeien.”
• Dan volgt 'al agilat matsa: ”Gehuldigd zij U, God, dat U ons het gebod van het matsa eten gegeven hebt.”
• Nu eten we een stukje van één van beide matsot en een stukje van de middelste, die gebroken is. Er liggen dus drie matsot op de schotel: twee komen overeen met de beide galles van Sjabbat en feestdagen en de derde moet erbij omdat we er één moeten doorbreken.
• Vervolgens eten we het bittere kruid gedoopt in charoset en spreken de beracha uit: 'al agilat maror. ”Gehuldigd zij U, God, dat U ons het gebod van het eten van maror gegeven hebt.”
• We eten nu nog eens maror en matsa en wel sla met mierikwortel tussen twee stukken matsa: Karag (omwikkelen).
• De maaltijd wordt gegeten. Dat duurt niet lang, want het gaat meer om het vertellen van de Uittocht. Tot slot komt de halve matsa (afikoman) te voorschijn die opgeborgen was in de kussen. Ieder eet een stukje. Daarna wordt niets meer gegeten om de smaak vast te houden.
• De beracha over de maaltijd (birkat hamazon) wordt uitgesproken.

Naseder

De naseder begint. Er wordt Hallel gezongen en nog andere dankliederen. We drinken uit de vierde beker wijn en spreken de na-beracha uit. We besluiten de avond met chassal siddoer Pesach. We spreken de hoop uit dat God ons geluk mag geven en dat we verenigd zijn in het Joodse land. Benee weet 'ga bekarov: ”Bouw Uw Tempel spoedig weer op.”