De Ku Klux Klan, oorsprong en ontwikkeling

De Ku Klux Klan (KKK) is een racistische organisatie die als een soort 'practical joke' is ontstaan in het zuiden van de Verenigde Staten na de Amerikaanse Burgeroorlog. De Klan werd opgericht in 1865 door zes soldaten die terugkeerden uit de oorlog. Het is een organisatie die nog steeds bestaat. De KKK richt zich tegen alles dat niet blank, christelijk en protestant is. De groepering is vooral bekend geworden vanwege de haat tegen zwarten. Daarnaast keert zij zich tegen joden, communisten, katholieken en homo's.

Het begin van de Ku Klux Klan

De Amerikaanse Burgeroorlog kwam tot een eind in 1865. In die oorlog vochten de noordelijke tegen de zuidelijke staten. De periode die daarna komt wordt Reconstruction genoemd. In die periode wordt geprobeerd de zuidelijke staten meer bij Amerika te betrekken en rassendiscriminatie tegen te gaan. In 1887 waren er racistische wetten van kracht geworden in de zuidelijke staten. Deze staan bekend als de zogenaamde Black Code. Toen de slavernij was afgeschaft in 1863 was het niet gedaan met de discriminatie van zwarten. Veel blanken vreesden dat de zwarten wraak zouden nemen voor wat hen was aangedaan tijdens de slavernijperiode. Bovendien beschouwden de blanken de zwarten nog steeds als inferieure burgers. Er heerste in de zuidelijke staten een klimaat van angst en afkeer van de zwarte bevolking.

The Circle: zes verveelde soldaten

Toen zes soldaten in 1865 terugkeerden uit de Amerikaanse Burgeroorlog waren ze het nietsdoen zat. Op zoek naar vertier besloten ze zich te verkleden als spoken te paard. In Pulaski (Tennessee) gingen ze in het donker op pad om de zwarte bevolking aan het schrikken te maken. Dit werd zeer gewaardeerd door de bevolking in het racistische zuiden. Het voorbeeld van de zes werd gevolgd en nam steeds extremere vormen aan. Het clubje dat door de zes voormalige soldaten was opgericht werd The Circle genoemd. Om het een beetje meer cachet te geven bedachten de oprichters dat het leuk was om er een Griekse naam aan te geven. Grieks voor Circle is Kuklos. Vanwege de Schotse achtergrond van de mannen voegden ze er het in Schotland bekende begrip Clan (broederband) aan toe. Zo was de Ku Klux Klan geboren, afgekort als KKK.

Rassenscheiding in de wet

Na 1890 werd door een scala aan wetten de rassenscheiding in de zuidelijke staten gelegaliseerd. Deze wetten worden de Jim Crow-wetten genoemd. De scheiding tussen blanke en Afro-Amerikanen werd vastgelegd in de wet. Voortaan mochten zwarten niet meer in dezelfde gelegenheden komen als blanken. Er werd een scheiding gemaakt voor beide groepen in parken, openbare gelegenheden en het openbaar vervoer. Pas in de jaren twintig van de 20e eeuw is het Hooggerechtshof begonnen met het ongrondwettelijk verklaren van de Jim Crow-wetten. Met de De Civil Rights Act van 1964 werden de belangrijkste vormen van rassenscheiding definitief verboden.

De ideologie

De idealen van Ku Klux Klan zijn grofweg in vier soorten onder te verdelen.

Racistische motieven

In de eerste plaats gaat het om racistische idealen. De gedachte was dat blanke overheersing een natuurlijk gegeven was. De blanken zouden zijn uitverkoren om te heersen over de zwarten. De stichters van de republiek waren blank. Zij zouden nooit de bedoeling hebben gehad het land in handen van een inferieur ras te laten vallen. Daarom moest er streng op worden toegezien dat de zwarten niet teveel rechten zouden krijgen en daarmee teveel macht. Bovendien vond de KKK dat het blanke ras zuiver moest blijven en zich niet moest vermengen met het zwarte.

Burgerschapsidealen

De KKK streefde de hoogste vorm van staatsburgerschap na. Zij beschouwde Amerika als de belangrijkste natie ter wereld. Burgers dienden gehoorzaam te zijn aan de Grondwet en de andere wetten van het land. Wie zich keerde tegen de KKK, keerde zich in de ogen van deze groep tegen het vaderland. De zogenaamde WASP's, White AngloSaxon Protestants, vormden het voorbeeld van goed burgerschap. Het ging hier om blanke Amerikanen van Engelse en Schotse komaf. Zij waren de eerste kolonisten en werden gezien als voorbeeldige staatsburgers.

Patriottistische idealen

De aanhangers van de KKK predikten de vaderlandsliefde. Zij spraken zich uit voor de 'declaration of independence' die diende als basis voor bestuur door het volk. Amerika werd gezien als onafhankelijke natie die niet mocht worden gehinderd door invloeden van buitenaf. Met name het communisme werd als een gevaar voor dit ideaal gezien, maar ook de invloed van de joden. De Grondwet van de Verenigde Staten is de hoogste wet waaraan alle burgers van de Verenigde Staten trouw moesten zijn. De symbolen van Amerika, zoals de vlag met de sterren en strepen, werden geëerd. Noch binnenlandse, noch buitenlandse vijanden mochten de kans krijgen Amerika te vernietigen.

Christelijke idealen

De aanhangers van de Ku Klux Klan pretenderen christenen te zijn. De bijbel zou hun leidraad zijn en de basis waarop de Grondwet en andere wetten zijn gebaseerd. De eerste Ku Klux Klan-leden waren Amerikanen van Engelse en Schotse afkomst, landen waar het protestantisme de hoofdgodsdienst was. Hoewel de Klan zich associeert met het protestantisme hebben de kerken duidelijk afstand genomen van de beginselen van de Ku Klux Klan.

Drie oplevingen: the waves

Sinds 1866 heeft de Ku Klux Klan drie perioden gekend waarin zij ware terreur uitoefende jegens, met name, zwarte Amerikanen. Deze drie perioden worden wel omschreven als 'waves (golven)'. De eerste golf vond plaats tussen 1866 een 1871. De tweede golf kwam tussen 1915 en 1928 en de derde golf greep plaats tussen 1954 en het midden van de jaren zestig van de 20e eeuw.

De eerste KKK

Hoewel een georganiseerde structuur op meer dan lokaal niveau ontbrak, zien we in het zuiden van de Verenigde Staten in deze periode gelijksoortige groeperingen de kop opsteken. Zij hanteerden dezelfde naam en dezelfde methodes. Ze gedroegen zich als de voormalige 'slave patrols'. Dit waren tijdens de slavernij groepen mannen die de slaven met overmacht en geweld onder de duim hielden. Zij trokken eropuit om de plantages van de blanke slavendrijvers te beschermen. De Ku Klux Klan was een geheim genootschap dat de blanke overheersing wilde herstellen nadat de slavernij was afgeschaft. Dit deed het door bedreiging met geweld, inclusief moord, tegen zwarte en witte republikeinen. In 1870 en 1871 vaardigde de federale regering de zogenaamde Force Acts uit. Deze werden ingevoerd om de misdaden van de Klan te vervolgen. Hierdoor werden de activiteiten van de Klan grotendeels de kop in gedrukt.

De tweede KKK

In 1915 kwam de film 'The Birth of a Nation' uit. Deze film mythologiseerde en verheerlijkte de eerste Klan. De tweede Klan werd in 1915 opgericht in Atlanta door William Joseph Simmons en vijftien leden. Zijn succes dankte deze tweede Klan voornamelijk aan zijn anti-immigratie, anti-katholicisme en antisemitische agenda en zijn prohibitionisme (wens tot het wettelijk verbieden van de handel in alcohol). Deze zaken vormden een voedingsbodem voor het opkomen van de nieuwe Klan gezien het feit dat deze onderwerpen de politieke agenda in die tijd beheersten. De film 'The Birth of a Nation' wordt wel gezien als een van de meest racistische films die ooit werd gemaakt omdat het lynchen van zwarten erin werd verheerlijkt. Daarmee werd het een grote inspiratiebron voor de Ku Klux Klan. Deze tweede Klan vereerde een brandend Latijns kruis als een dramatisch vertoon van symbolisme. Die verering had een ondertoon van intimidatie. De eerste Klan had geen kruizen gebruikt. Met het kruis wilde de Klan zijn Christelijke boodschap overbrengen. Tijdens bijeenkomsten werd bij het brandende kruis gezongen en gebeden.

Hoogtepunt en neergang Ku Klux Klan

Op zijn hoogtepunt, medio jaren twintig, waren zo'n 4 tot 5 miljoen Amerikanen lid van de Klan. Rond 1930 waren er daar nog zo'n 30.000 van over. Het teruglopen van de populariteit van deze tweede Klan had vooral te maken met federale wetten die die het dragen van maskers verboden. Daarmee was het geheime element verdwenen. De organisatie kreeg bovendien een slechte naam omdat er allerlei oplichters en zwendelaars bij betrokken waren. Toen de depressie aanbrak in de jaren dertig waren mensen niet langer bereid om voor het lidmaatschap van de Klan te betalen en slonk die tot bijna niets.

De derde KKK

Na de tweede golf bleef het relatief rustig. De Tweede Wereldoorlog brak uit en zwarte soldaten vochten mee voor de vrijheid van de geallieerden. Er was geen voedingsbodem voor de ideeën van de KKK. In de jaren vijftig kwam de zwarte burgerrechtenbeweging op gang. Rosa Parks, een zwarte vrouw, weigerde in 1955 haar plek in de bus af te staan aan een blanke. Dit was op dat moment nog wel de gewoonte in de zuidelijke staten. Als reactie op haar arrestatie zette dominee Martin Luther King Jr. een busboycot op. De strijd voor gelijke rechten voor alle Amerikanen was begonnen.

Ku Klux Klan in de haarvaten van de Amerikaanse samenleving

De burgerrechtenbeweging kreeg steeds meer aanhang. Dit was bedreigend voor veel blanken in het zuiden van de Verenigde Staten. Deze grepen terug op de oude idealen en methoden van de Ku Klux Klan. Huizen van zwarte activisten werden in brand gestoken. Zij werden op gruwelijke wijze vermoord. Omdat de Klan geen centrale organisatie kende, was hij moeilijk aan te pakken voor de federale overheid. Bovendien waren er op lokaal niveau vaak nauwe banden tussen de KKK en de autoriteiten. Hogere ambtenaren, rechters en sheriffs waren niet zelden lid van de plaatselijke KKK. Het kwam geregeld voor dat zelfs een sheriff of rechter lid was van een lokale Klan. De vervolging van de KKK stelde mede daarom niet genoeg voor. Zelden werd een blanke veroordeeld voor een misdrijf tegen een zwarte.

Burgerrechtenbeweging in de jaren zestig

Ondanks de terreur van de KKK nam de aanhang van de burgerrechtenbeweging in de jaren zestig toe en werden de eerste successen door deze beweging behaald. In 1964 werd de Civil Rights Act ingevoerd en een jaar later de Voting Rights Act. Na het behalen van deze successen namen de activiteiten van de burgerrechtenbeweging af. De aandacht verplaatste zich in de jaren zeventig langzamerhand naar de buitenlandse politiek. Met deze afname nam ook de populariteit van de Klan af. Waren de leden van de Klan in de tijd van 'The Birth of a Nation" nog helden, in de tweede helft van de 20e eeuw veranderde dat. KKK-leden werden gezien als simpele zielen wier ideeën niet langer serieus werden genomen. De vervolging van Klanleden nam toe en in 2006 volgden zelfs veroordelingen voor misdrijven die in de jaren zestig waren gepleegd.

Schokkende moord in de jaren negentig

In de jaren negentig werd de wereld nogmaals opgeschrikt door de moord op een zwarte jongen. Deze was opgehangen aan zijn nek aan een boom zoals leden van de KKK dat plachten te doen met hun zwarte slachtoffers. De kranten stonden er vol van. De daders werden gestraft. Nog steeds bestaat de Ku Klux Klan in de Verenigde Staten, maar de activiteiten zijn beperkt, evenals de aanhang.

Symbolen

Klanleden zijn tijdens klanbijeenkomsten van oudsher gekleed in witte pakken met een puntmuts. Andere kleuren pakken kwamen ook voor. Deze hadden een speciale betekenis. Een rood pak werd bijvoorbeeld gedragen door de organisator van een demonstratie, een zwart pak door een lid dat zich bezighield met de beveiliging. Tegenwoordig worden praktisch alleen nog witte pakken gebruikt. In het dagelijks leven zijn de Klanleden in burgerkleding gehuld.

Kruis

Het brandende Latijnse kruis dat bij bijeenkomsten wordt gebruikt staat voor de christelijke achtergrond van de KKK. Het licht en de warmte van het kruis staan voor de warmte van Jezus Christus. Volgens de Klan is Jezus voor het Arische ras gestorven. Het is bovendien een waarschuwing met een intimiderende lading voor tegenstanders van de KKK.


Het symbool of logo van de KKK is een kruis met daarin een bloeddruppel, binnenin een rode cirkel. Ook dit is een verwijzing naar Jezus Christus. De bloeddruppel staat voor het bloed van Jezus en het kruis symboliseert het kruis waaraan hij is gestorven. Het symbool staat vaak afgebeeld op de vlaggen van de KKK.

Kruiswiel

Een ander symbool dat wordt gebruikt is het kruiswiel. Dit is een verwijzing naar de naam van de Klan. Het woord kuklos betekent in het Grieks kring of cirkel en vormt de oorsprong van de naam Ku Klux Klan. Het wiel staat bovendien voor de scheppende kracht van het blanke ras. De cirkel is een symbool van eenheid.

Gele driehoek met zwarte draak

Er is ook nog een banner die wordt gebruikt door de KKK. Het is een gele driehoek met een zwarte draak erop en de Latijnse tekst 'Quod Semper, Quod Ubique, Quod Ab Omnibus' wat zoveel betekent als 'datgene wat door iedereen overal en altijd wordt geloofd wordt als waar aangenomen'.

Vlaggen van de Ku Klux Klan

Verschillende vlaggen zijn in de loop der tijd door de KKK gebruikt waaronder een rode vlag met diagonaal blauw kruis voorzien van witte sterren en de tekst White Power en/of KKK.