Odilo Globocnik, de beul van Lublin en zijn misdaden

Odilo Globocnik is een van de vele bij het grote publiek weinig bekende nazi’s. Het lijkt wel alsof de geschiedenisboeken zijn misdaden zijn vergeten, want ‘Globus’ had heel wat op zijn kerfstok. Zijn carrière begon als Gauleiter van Wenen, maar hij maakte zich schuldig aan corruptie en moest al gauw ophoepelen. Plots viste niemand minder dan de Reichsführer-SS Heinrich Himmler Globocnik terug op. Hij stuurde hem naar het bezette Polen, waar hij het nazi-regime nog goed van pas kon komen. De beul van Lublin deed er zijn naam alle eer aan. Als aanvoerder van de beruchte zuiveringsoperatie ‘Aktion Reinhard’ werd hij rechtstreeks verantwoordelijk voor de dood van bijna twee miljoen Joden.

• Levensloop van Odilo Globocnik
• Carrière
• Misdaden van de beul van Lublin
• Zijn karakter en persoonlijkheid
• Einde

Levensloop van Odilo Globocnik

Jeugd

Oostenrijker Globocnik werd op 21 april 1904 geboren in Triëst, toen nog een deel van Oostenrijk-Hongarije. Pas later zou het bij Italië gevoegd worden. Zijn vader vocht in de Eerste Wereldoorlog als officier in het Oostenrijks-Hongaarse leger. De kleine Odilo kwam nog niet in aanmerking voor legerdienst, maar was er wel al van kleins af door geprikkeld. Al in 1915 volgde hij een militaire opleiding.

Studies

Globocnik gaf om een onbekende reden zijn legertraining na een tijdje op, volgde een beroepsopleiding en werd architect.

Carrière

Al geruime tijd voor de machtsovername van de nazi’s in Duitsland in 1933 gaf Globocnik in Oostenrijk een voorsmaakje van wat nog zou komen. In 1922 sloot hij zich aan bij een lokale organisatie die nauwe contacten onderhield met de NSDAP. Hij speelde een actieve en leidende rol binnen deze vereniging en werd hiervoor tot vijf maal toe veroordeeld. Het lidmaatschap was immers bij wet verboden. Uiteindelijk had ‘Globus’ al elf maanden in de cel doorgebracht lang voor de nazi’s een bepalende factor in Oostenrijk werden. Men verdacht Odilo Globocnik ook van de moord op een Joodse juwelier in Wenen tijdens deze periode, maar de ware toedracht kwam nooit aan het licht. Hij sloot zich in 1931 ook aan bij de Duitse nazi-partij. In 1934 werd hij lid van de SS.

Wenen

Zijn carrière kwam pas echt goed op dreef na de 'Anschluss', de aanhechting van Oostenrijk bij Duitsland, in 1938. Globocnik was bij de voorbereiding en toenadering een uiterst nuttige en bepalende pion geweest voor nazi-Duitsland. Hij was als een soort verbindingsfiguur opgetreden tussen Duitsland en Oostenrijk en zou hier al snel door de nazi-top voor beloond worden.

In mei 1938 werd hij benoemd tot ‘Gauleiter’ van Wenen. Hij was er verantwoordelijk voor de harde vervolging van Joden. Zijn loopbaan was echter van korte duur. Al in januari 1939 werd Globocnik uit zijn functie gezet wegens financieel gesjoemel, corruptie en eindeloze conflicten met zijn hiërarchie.

Polen

Alles wees erop dat de carrière van Globocnik na het debacle in Wenen voorbij was. Maar niets was minder waar. Hoewel van Heinrich Himmler bekend was dat hij een hekel aan corruptie had gaf de Reichsführer-SS Globocnik eerherstel en nam hem onder zijn beschermende vleugels. Hij benoemde de Oostenrijkse nazi in november 1939 tot 'SS- und Polizeiführer', zeg maar hoofd van de plaatselijke SS en politie, in het district Lublin. Dit lag in het ondertussen door Duitsland bezette Polen, destijds het ‘Generalgouvernement’ genoemd. Globocnik bleef Heinrich Himmler hiervoor eeuwig dankbaar en volgde trouw en loyaal alle bevelen van de Reichsführer.

Misdaden van de beul van Lublin

Meedogenloze praktijken

Odilo Globocnik genoot in het ‘Generalgouvernement Polen’ al gauw een meedogenloze reputatie. Hij was betrokken bij tal van wrede acties. Zo gaf hij in 1940 zijn ondergeschikten bevel om honderden Joodse gevangenen aan elkaar vast te ketenen en in de rivier de Bug te verdrinken.

Globocnik handelde vaak eigenzinnig en zonder overleg met zijn hiërarchie, voelde zich oppermachtig en deed waar hij zin in had. Net als in Wenen lag hij voortdurend in conflict met zijn superieuren. De opperbevelhebber van het Generalgouvernement, Hans Frank, was hem uiteindelijk liever kwijt dan rijk, maar slaagde er niet in hem te laten overplaatsen. De verklaring lag wellicht in de beschermende hand van een belangrijk figuur als Heinrich Himmler.

Goede maatjes met Dirlewanger

Soort zoekt soort zegt het spreekwoord. Een van de beruchtste nazi's ooit, Oskar Dirlewanger, werkte een tijdje in Lublin. Het klikte tussen de twee. Globocnik vroeg zelfs promotie aan voor Dirlewanger.

Aktion Reinhard

In Lublin werd Odilo Globocnik de eindverantwoordelijke voor 'Aktion Reinhard', een militaire zuiveringsoperatie genoemd naar Reinhard Heydrich, met als doel bij te dragen aan de beruchte ‘Endlösung’ (‘finale oplossing’) van het ‘Jodenprobleem’, bekokstoofd op de Wannsee-conferentie van 20 januari 1942.

In 1942 en 1943 werden tijdens Aktion Reinhard naar schatting anderhalf tot twee miljoen Joden vanuit de Poolse getto’s naar de vernietigingskampen Treblinka, Balzec en Sobibor gebracht. Na aankomst werden ze onmiddellijk vermoord in de gaskamers.
Globocnik leidde de operatie met veel enthousiasme en rapporteerde na afloop fier als een gieter aan Heinrich Himmler. Deze was lovend over het werk van 'zijn' Globus:

Triëst

In september 1943 keerde Globocnik terug naar zijn geboortestad Triëst. Na zijn overplaatsing was Globocnik nog lang niet klaar met het ‘oplossen’ van het Jodenvraagstuk. Integendeel, ook hier ging hij bijzonder driest te werk. Onder zijn leiding werden naar schatting 25.000 Joden en politieke tegenstanders van het regime opgepakt, gemarteld of gedeporteerd. De meesten kwamen terecht in het Italiaanse kamp Risiera di San Sabba waar duizenden om het leven kwamen. Wie niet stierf werd uiteindelijk vanuit dit kamp naar de vernietigingskampen in Polen getransporteerd.

Zijn karakter en persoonlijkheid

Wie was Odilo Globocnik echt? Uit heel wat bronnen kwam de Oostenrijkse nazi naar voor als een fantast en opschepper. Hij pochte vaak met zijn verwezenlijkingen. Zo is bekend dat hij een bezoek bracht aan Auschwitz, maar aan kampcommandant Rudolf Höss en al wie het horen wou vertelde dat hij niet onder de indruk was. ‘Zijn installaties in de kampen Belzec, Treblinka en Sobibor waren veel efficiënter’, beweerde hij.

Hij schepte bij SS-officier Kurt Gerstein tijdens hun ontmoeting in 1942 ook op over een gesprek dat hij zou hebben gehad met Hitler. Zo zou hij in bijzijn van de Führer hebben gezegd:


Nadien toonden historici echter aan dat de vermeende ontmoeting met de Führer nooit had plaatsgevonden. Globocnik had het hele verhaal verzonnen om indruk te maken op zijn collega's en oversten.

Einde

Odilo Globocnik probeerde bij het einde van de Tweede Wereldoorlog nog aan zijn vervolging te ontkomen en dook onder. Uiteindelijk vatten de geallieerden hem toch en werd hij overgebracht naar Paternion in Oostenrijk. Maar hij wist op het laatste nippertje aan zijn berechting te ontsnappen: op 31 mei 1945 rond 11 uur 30 pleegde Globocnik, toen 41 jaar oud, zelfmoord door een cyanidecapsule stuk te bijten. Men begroef hem in allerijl in een ongewijd graf aan de oevers van de rivier de Drau. De eens zo beruchte beul van Lublin was niet meer.

Lees verder

• Hans Frank, de slachter van Polen en zijn wrede misdaden
• Oskar Dirlewanger en zijn beruchte brigade aan het Oostfront