Amon Goeth, de wrede kampcommandant uit ‘Schindler’s List’

Amon Goeth is een van de opvallendste personages uit de kaskraker ‘Schindler’s List’. Vooral de scène waarin hij vanop het balkon van zijn luxueuze villa willekeurig gevangenen neerschiet is beklijvend. Maar wist je dat Goeth ook echt heeft bestaan? Hij was de beruchte kampcommandant van Plaszow, waar hij bijzonder driest te werk ging. De realiteit overtrof zelfs fictie en film, want de echte Goeth was nog heel wat wreder. Hij vermoordde eigenhandig honderden Joden, trainde zijn honden Rolf en Ralf om gevangenen te verscheuren en ontpopte zich door overmatig alcoholgebruik en slaapgebrek tot een echte tiran. Na de oorlog werd hij gearresteerd en eindigde na een laatste Hitlergroet aan de galg.

• Levensloop
• Carrière
• Amon Goeth’s wrede misdaden in Plaszow
• De vriendschap tussen de kampcommandant en Oskar Schindler
• Goeth ontzet uit functie
• Na de oorlog
• Amon Goeth in 'Schindler's List'

Levensloop

Amon Leopold Goeth, ook wel Göth gespeld, werd op 12 november 1908 in Wenen in het toenmalige Oostenrijk-Hongarije geboren. In 1938 huwde hij met Anny Geiger. Het echtpaar kreeg in 1939 een zoon Peter. Het kind stierf echter al zeven maanden later door een onbekende oorzaak. Vermoedelijk was difterie de boosdoener. Later kreeg het koppel nog twee kinderen. In 1940 werd hun zoon Werner geboren en in 1941 een meisje Ingeborg. Goeth scheidde van zijn vrouw en begon een relatie met Ruth Irene Kalder, met wie hij een dochter Monika kreeg. Monika Goeth liet haar naam later veranderen in Monika Hertwig.

Carrière

Vroege jaren

Al op zijn zeventiende sloot Goeth aan bij een nazistische jeugdbeweging. Twee jaar later werd hij lid van een nationalistische paramilitaire organisatie. In 1930, op zijn tweeëntwintigste, werd hij lid van de SS en de Oostenrijkse nazi-partij, toen nog een bij wet verboden beweging. Hij klom op binnen de SS en steeg snel door de verschillende partijrangen.

In augustus 1942 verhuisde hij van Wenen naar Krakau in het bezette Polen, waar hij een functie bij de diensten voor concentratiekampen kreeg.

Bouw van Plaszow

In 1943 kreeg hij opdracht om bij Plaszow een nieuw kamp te bouwen dat hij nadien zou gaan leiden. Hij kreeg hiervoor dwangarbeiders ter beschikking. Al tijdens de bouw liet Goeth zich van zijn wreedste kant zien. Bij de aanleg van een verharde weg had hij geen beton of asfalt ter beschikking, maar Goeth was creatief. Hij vond er niets beters op dan de grafzerken van een naburige Joodse begraafplaats te halen en hiermee de toegangsweg aan te leggen.

Een maand later was het nieuwe kamp al klaar. Het getto van Krakau werd ontruimd en de overlevenden werden naar het nieuwe kamp in Plaszöw gestuurd. De brutale ontruiming kostte zo'n tweeduizend mensen het leven. Goeth executeerde tijdens de operatie persoonlijk een groot aantal bewoners.

Amon Goeth’s wrede misdaden in Plaszow

Het ergste moest nog komen, want Goeth voerde in Plaszöw een waar schrikbewind. Marteling en moord waren aan de orde van de dag. Niet alleen de gevangenen maar ook zijn personeel vreesde voortdurend voor eigen leven.

Moorden op gevangenen

Elke dag was voor een aantal gevangenen de laatste. Zijn twee honden Ralf en Rolf waren erop getraind om gevangenen levend te verscheuren. Maar hij liet het werk niet alleen aan zijn dieren over. Bijna dagelijks vermoordde hij eigenhandig een paar gevangenen.

De redenen waren vaak vaag of absurd. Zag hij in zijn kantoor een gevangene wat te traag voortschuifelen of even op krachten komen nam hij zijn geweer en schoot het slachtoffer vanuit zijn raam of balkon zonder pardon neer.

De verhalen van de weinige overlevenden logen er niet om. Zo getuigde Poldek Pfefferberg, een van de Joden die door de industrieel Oskar Schindler werden gered:


Goeth's wreedheid tartte alle verbeelding. Hoe langer hij in het kamp zat, hoe meer hij alle menselijkheid verloor. Hij was meedogenloos en onvoorspelbaar. De getuigenis van Moshe Beijski, een andere Schindler-Jood, sprak boekdelen:

Personeel

Ook zijn personeel was geen moment veilig. Zo moest een Joodse kok het op een dag ontgelden omdat hij de soep te heet had opgediend. Goeth verbrandde zijn tong en besloot dit niet ongestraft te laten. Hij schoot de kok meteen neer. Ook zijn twee huishoudsters Helen Hirsch en Helen Jonas-Rosenzweig moesten het vaak ontgelden en werden ontelbare keren mishandeld:

De vriendschap tussen de kampcommandant en Oskar Schindler

Oskar Schindler was een rijke industrieel met een emailfabriek waar goedkope Joodse arbeidskrachten werkten. Zo’n negenhonderd Schindler-Joden verbleven in Plaszöw. Het klikte tussen Schindler en Goeth. Waarom werd nooit duidelijk, maar ze hadden wel veel gemeen. Ze waren in hetzelfde jaar geboren, waren allebei streng katholiek opgevoed en hielden beide van drank en vrouwen. Zowel Goeth als Schindler hielden er naast hun echtgenote ook een minnares op na.

Van die goede verstandhouding maakte Schindler gebruik om ‘zijn’ Joden tegen de boosaardigheid en grillen van de kampcommandant te beschermen. Onder het mom van economische redenen (de fabriek had de goedkope Joodse arbeidskrachten nodig) maar eigenlijk uit mededogen kocht Schindler Goeth om met luxegoederen uit de zwarte handel. In ruil beloofde de kampcommandant dat de ‘Schindler-Joden’ niets zou overkomen. Schindler spendeerde fortuinen aan de bescherming van zijn arbeiders en stierf uiteindelijk zonder bezittingen.

Goeth ontzet uit functie

Het ging intussen met Amon Goeth van kwaad naar erger. Hij leed aan chronisch slaapgebrek en bezondigde zich aan buitensporig alcoholgebruik. Goeth liep uiteindelijk meer dronken dan nuchter door het kamp.

Op 13 september 1944 werd hij uit zijn functie ontzet, omdat de SS-top vond dat hij niet meer normaal functioneerde. Men beschuldigde hem ook van de diefstal van Joodse bezittingen, wat strikt verboden was. Alle voorwerpen van Joden in het kamp kwamen immers toe aan het Rijk. Goeth stond echter bekend als uitermate corrupt en sloeg voortdurend bezittingen van gevangenen achterover. In zijn villa vond men 80.000 rijksmark en de kampcommandant kon niet verklaren hoe hij aan zoveel geld kwam.

In Oostenrijk onderzochten SS-artsen hem van kop tot teen en trokken de conclusie dat hij psychisch gestoord was. Men sloot hem op in een sanatorium, waar Amerikaanse soldaten hem in mei 1945 oppakten.

Na de oorlog

Amon Goeth moest verantwoording afleggen voor zijn daden en verscheen na de oorlog voor het Poolse hooggerechtshof.

Berechting en proces

Tijdens het proces vroeg Goeth aan de voorzitter vergiffenis voor zijn daden, maar het mocht niet baten. Het Poolse hooggerechtshof bevond Amon Goeth schuldig aan de dood van tienduizenden mensen. Hij werd ter dood veroordeeld en op 13 september 1946 nabij de plek van het voormalige kamp Plaszöw opgehangen. Goeth kreeg de strop rond de hals en sprak de laatste woorden ‘Heil Hitler’, waarna het bankje waarop hij stond door militairen werd weggetrapt. Zijn lichaam werd gecremeerd en zijn as uitgestrooid in de naburige rivier Vistula.

Drama voor familie

Niet alleen voor de gevangenen maar ook voor zijn familie waren zijn misdaden een drama. Al die jaren was zijn familie immers niet op de hoogte van zijn gruweldaden in het kamp. Zo was Amon Goeth’s vriendin Ruth Irene Kalder altijd erg trots op hem geweest. Pas na de oorlog ontdekte ze zijn ware aard en de waarheid achter Plaszow. Onder bevel van Amon Goeth waren naar schatting zo'n achtduizend Joden in het kamp vermoord.Toen ze erachter kwam wat Amon allemaal had uitgespookt en ze van een massamoordenaar hield was ze volgens getuigen in shock. Ze kwam de confrontatie met de harde waarheid nooit helemaal te boven en pleegde in de jaren tachtig van de twintigste eeuw uiteindelijk zelfmoord.

Amon Goeth in 'Schindler's List'

In 1993 verscheen Amon Goeth als personage in Steven Spielberg's kaskraker 'Schindler's List'. De Britse acteur Ralph Fiennes vertolkte de rol van Goeth. Het betekende meteen zijn internationale doorbraak. Hij kreeg bovendien een Oscarnominatie voor beste mannelijke bijrol.

Personage

De film toont echter slechts een fractie van de werkelijke misdaden van de beruchte kampcommandant. Zo is te zien hoe Goeth vanaf zijn balkon lukraak gevangenen neerschiet. In een andere beklijvende scène draagt hij een ondergeschikte op om een Joodse vrouw neer te schieten. Ze probeert zich nog te redden en stamelt: "Ik deed gewoon mijn werk", waarop Goeth cynisch antwoordt: "En ik doe het mijne". 'Schindler's List' toont ook de goede verstandhouding tussen de kampcommandant en Oskar Schindler, die er zo in slaagt om honderden Joden te redden.

Liefdesrelatie

De film suggereert ook een liefdesrelatie tussen Amon Goeth en zijn huishoudster Helen Hirsch, maar volgens historici is het lang niet zeker of die verhouding ook echt heeft plaatsgevonden.

Lees verder

• Concentratiekampen: de tien beruchtste kampen van de nazi's