Hoe, waarom en wanneer herdenken Joden Jom HaSjoa?

Sjoa is het Hebreeuwse woord voor 'catastrofe.' De term wordt gebruikt om de vernietiging van 6 miljoen Joden te beschrijven die zijn omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog tussen 1938 en 1945. Mannen en vrouwen, jong en oud, werden afgeslacht door de vervloekte Nazi's. Elk jaar, op Jom Sjoa, herinneren we de martelaren die de naam van God heiligden in de kampen, de getto's en de gaskamers. Jom HaSjoa wordt op 18 april 2023 herdacht.

Chanoeka in Auschwitz

Er bestaat een bijzonder verhaal over Chanoeka in Auschwitz. Een groep Joden wilden een kaars opsteken voor het Chanoekafeest. Het was duidelijk dat de Nazi's daar niet mee zouden instemmen. Dit schrok de Joden echter niet af. Ze verzamelden stukjes boter en maakten daarvan een kleine kaars. Op de avond van Chanoeka verzamelden zij zich rond een rabbi. Deze reciteerde drie zegens voor de kaarsen de eerste Chanoeka nacht. Na de zegen en nadat de kaars was aangestoken vroegen ze aan de rabbi hoe hij de derde zegen had kunnen maken. Hoe kunnen we God danken voor deze dag onder deze afschuwelijke omstandigheden. Zijn we met de dood niet beter af dan levend? De rabbi zei dat hij ook twijfelde. Maar hij zag de gloed op hun gezichten en wist dat er geloof in hun harten zat. Daarom moest hij God danken voor de martelaren die hun geloof hielden ondanks de barre omstandigheden.

Voortzetten van het leven als Jood door toewijding aan het Jodendom

Wat zou het laatste verzoek zijn geweest van de 6 miljoen Joden die zijn omgekomen? Ze zouden waarschijnlijk gezegd hebben dat het Joodse leven moest worden voortgezet. De juiste manier om de 6 miljoen Joden te herinneren is het versterken van onze toewijding aan het Jodendom en het bestuderen van het Jodendom.

Jom HaSjoa en Tisj'a B'Av

Er zijn echter veel rabbijnen, overlevenden van de Holocaust, die niet de term 'Sjoa' gebruiken, maar 'Choerban Europa' (vernietiging Europa). Ze herdenken de vernietiging niet op Jom HaSjoa, maar op Tisj'a B'Av, de Negende van de maand Av, waarop de vernietiging van de Eerste en Tweede Tempel en andere rampen worden herdacht. Waarom doen ze dit? Door het woord 'Sjoa' te gebruiken legt men er de nadruk op dat de Holocaust een tragedie was zonder gelijke. Vanuit één perspectief kan dit een grote fout zijn. Hitler was namelijk niet de enige grote antisemiet in de wereld. Haman was er ook één. Daarnaast zijn er vele vervolgingen geweest door de hele geschiedenis heen: verovering van Israël, vernietigingen van de twee Heilige Tempels, de Inquisitie, de Kruisvaarders, de pogroms, etc.

Het is belangrijk alle vervolgingen te herdenken. Daarom moet Jom HaSjoa samen herinnerd worden met Tisj'a B'Av waarop allen die omgekomen zijn door vervolging herdacht worden. Net zoals er gedichten voor de liturgie zijn die andere rampen beschrijven, zo moeten er ook gedichten komen over de Sjoa.

Herbouw van de Tempel

Er bestaat een verhaal over Napoleon Bonaparte die door het Joodse gedeelte van de stad reisde op Tisj'a B'Av. Hij reed langs een synagoge en hoorde mensen huilen. Een officier ging op onderzoek uit en vertelde aan Napoleon dat de Joden huilden om de vernietiging van hun Tempel, zo'n 1650 jaar geleden. Napoleon was verbaasd. Hij zei dat mensen die er nu nog om huilen zeker hun Tempel herbouwd moesten zien.

Mogen de verdiensten van 6 miljoen martelaren voor God staan en mogen hun verdiensten -en deze van de overlevenden- erin slagen een eind te brengen aan de lange vervolging. En mag de Derde Tempel spoedig herbouwd worden.

Herdenkingsgebed voor de gedeporteerden in de Tweede Wereldoorlog uit te spreken op Kol Nidrê (avonddienst van Jom Kippoer)

God, Heer der zielen van alle levenden!
Op deze heilige en ontzagwekkende dag treden wij voor U om onze smekingen tot U te richten.
Gedenk toch ten goede de zielen van hen, dit tot onze Gemeente behoorden en van de kinderen van heel Uw volk Israël, allen die de dood gevonden hebben door de hand van de gewelddadige onderdrukker in de rampzalige jaren van vervolging.
Met een hart voor droefenis brengen wij in herinnering al die onschuldigen, die uit hun woonsteden werden weggerukt om hen naar een verre plaats te brengen en daar te laten omkomen door uithongering of te doen ombrengen door de hand van de moordenaar, die geen erbarmen kende.
O God, hoor ons gebed, vandaag en zwijg niet bij ons geween.
Allerhoogste God, rechtvaardige Rechter, doe hun zielen eeuwige rust vinden bij de heiligen en de reinen en laat hun offerande op deze dag der verzoening voor U verschijnen.
Ach God, wend Uw toorn af van ons en heel het huis Israël, Uw volk, en doe ons geen ongenade vinden in de ogen der volkeren.
Laat ons veilig wonen in het land onzer vaderen en schenk vrede aan alle bewoners van Uw aarde. Amên.