Joodse denkers: Rasji – het leven van Rasji

Rasji (resj, sjin en jod) is de afkorting van Shlomo Itschaki. Zijn leerlingen noemden hem Rabbenoe (onze rabbi) of Hamore (de leraar). Niemand weet precies wanneer Rasji geboren werd. Als jaren worden genoemd 1028, 1030 en 1040. Het laatste jaartal wordt meestal gehanteerd. Zeker is wel dat hij in 1105 overleed. Hij werd geboren in Troyes dat een belangrijk handelscentrum was voor Frankrijk en Duitsland. De meeste Joden die er woonden waren kooplui. Niets is bekend over Rasji's vader. Zijn moeder stamde uit een familie van geleerden. Rabbi Simeon ben Izaäk de Oude was haar broer.

Gezin van Rasji

Men vermoedt dat Rasji op zijn zeventiende of achttiende trouwde. Hij kreeg twee dochters: Mirjam en Jochabed. Mirjam trouwde met Juda ben Nattan en ze kregen een zoon en dochter. Jochabed trouwde met Meir ben Samuel en ze kregen vier zonen en een dochter. Mogelijk had Rasji nog een dochter maar daar is onduidelijkheid over.

Rasji's onderricht

Rasji heeft in Worms onderwijs ontvangen van Izaäk Halevi in het Rasji's kapel. Voor Talmoedstudie ging hij, toen hij getrouwd was, naar Mainz. Hij leefde als arme student. Na zijn studie in Mainz reisde hij naar verschillende landen om de beroemdste Joodse leraren op te zoeken.

Eigen academie

Na terugkeer in Troyes richtte hij zijn eigen academie op en trok studenten vanuit het hele land aan. Toen hij 25 jaar was werd hij rechter van een rabbinale rechtbank. Hij verdiende als rabbijn geen geld (werd pas later een professioneel beroep) maar verdiende de kost met ander werk. Hij bezat ook wijngaarden die hij had gekregen uit de nalatenschap van een rijke wijngaardeniers weduwe. Hij kon zo veel tijd wijden aan commentaren op de Bijbel en de Talmoed.

Eerste Kruistocht

Aan het einde van zijn leven maakte Rasji de Eerste Kruistocht van 1095 mee. Duizenden Joden werden gedood uit wraak omdat de Joden J.C. hadden gedood. Veel Joden hadden zich laten dopen om zo aan de dood te ontsnappen. Ze keerden later tot het Jodendom terug. Rasji stelde zich hier tegenover mild op. In Troyes heeft de Eerste Kruistocht geen huis gehouden. Maar Rasji leefde wel mee met de Joden verderop. Zo geeft hij bij Psalmen commentaren die verwijzen naar het Joodse lijden uit zijn tijd: Psalm 73:14, Psalm 38:18, Psalm 38:1, Psalm 39:2-5. Ook Jesaja 53 “Lijdende Godsknecht” bracht Rasji in verband met de Joden vervolgingen.

Een legende verhaalt over contact tussen Rasji en Godfried van Bouillon, één van de aanvoerders van de kruistochten. Rasji voorspelde diens nederlaag in het Heilige Land. Godfried van Bouillon dreigde bij het uitkomen van de voorspelling Rasji en de andere Joden in Frankrijk te doden. Maar Godfried stierf spoedig.

Responsa

De Kruistocht had de gezondheid van Rasji aangetast en hij was te zwak om nog verder te schrijven. Hij dicteerde zijn kleinzonen en vrienden zijn antwoorden op vragen over de Joodse wet. Het commentaar op de Bijbel (behalve Kronieken) en de Talmoed (Baba Batra werd afgemaakt door zijn kleinzoon Samuël ben Meir) had hij al af.

Naast deze boeken schreef hij (met behulp van leerlingen) ook nog Sefer Pardes, Sefer Ha'ora en Sidoer Rasji. Het ging om een verzameling van ongeveer 350 responsa. Dit zijn antwoorden op vragen over de Joodse wet. De responsa begonnen na de periode van de Talmoed. Ze geven licht op de geschiedenis van de Joodse wet en ook op de specifieke omstandigheden waarin Joodse gemeenten zich bevonden. Ook geven ze inzicht in hoeverre Joods religieuze wetten werden nageleefd. Tot slot geven ze een beeld van de Joodse geleerden die de vragen beantwoorden. Zo ook de responsa van Rasji die een aardig beeld van zijn karakter geven: vriendelijk, voorkomend en bescheiden. Rasji was een zeer nederige geleerde die bereid was om fouten toe te geven. Hij gaf zelfs bij zijn Bijbel- en Talmoedcommentaar aan als hij iets niet wist, bijvoorbeeld over Zacharia 11:13. Ook was hij erg soepel over bepaalde kwesties. Zijn uitgangspunt was altijd liefde voor zijn naaste. Hij was een man van de vrede en harmonische omgang (in de gemeente en tussen man en vrouw).