Decoratieschilderen: imitatie van hout en marmer

Met decoratieschilderen kunnen verschillende manieren van schilderen worden bedoeld. In veel gevallen wordt het schilderen van afbeeldingen bedoeld zoals bijvoorbeeld op gebruiksvoorwerpen van keramiek of allerlei siervoorwerpen. Maar ook kan bedoeld worden het imiteren van marmer en hout op grotere vlakken zoals muren, plafonds en pilaren. Deze vorm van decoratieschilderen is een oude techniek die nog steeds wordt toegepast bij restauraties van kerken en historische gebouwen. Het imiteren van marmer en hout is uiteraard een stuk goedkoper dan het gebruik van echte materialen.

Techniek van meester op leerling

Decoratieschilderen is een techniek die in de regel van meester op leerling wordt overgebracht en door stap voor stap na te doen kan worden aangeleerd. Het schilderen bestaat uit diverse technische handelingen waarbij een groot aantal gereedschappen wordt gebruikt en ook een aantal verfsoorten, bindmiddelen en andere producten worden verwerkt. Het uiteindelijke resultaat ontstaat door de opbouw van verschillende lagen over elkaar.

Imitatie van hout

Houtimitaties komen vooral voor in historische gebouwen en monumentale woningen of boerderijen. Vaak zijn grote oppervlakten van houtimitatie voorzien zoals lambriseringen maar ook komt voor dat slechts onderdelen van namaakhout zijn voorzien. De imitaties zijn dan aangepast aan het overige interieur. Zeker bij renovatiewerkzaamheden is de kleurstelling en de techniek van schilderen van belang om gelijkwaardig te zijn aan het oorspronkelijke.

Natuurlijke nerf benaderen

Bij houtimitaties worden vooral decoratieve houtsoorten nageschilderd zoals eiken, esdoorn, grenen, mahonie, noten, palissander en teak. De kunst is om de natuurlijke nerf zo treffend mogelijk te benaderen. Toppunt van houtimitatie is wel het namaken van bloemmahonie met een weelderige houtnerf waar soms oude biechtstoelen voorbeelden van zijn.

Decoratieschilderen deels verdrongen door gebruik van fineer

Bij het toepassen van de techniek om hout te imiteren speelde aanvankelijk de vele uren die ermee gemoeid waren een mindere rol. Toen dit in latere tijden wel het geval was werd decoratieschilderen verdrongen door het gebruik van fineer. Voor fineer is slechts betrekkelijk weinig hout nodig omdat van een boomstam slechts een dun laagje wordt afgeschild dat vervolgens op een ondergrond wordt gelijmd. Die ondergrond bestaat vaak uit plaatmateriaal van afvalhout of uit verlijmde spaanders van goedkope houtsoorten.

Imitatie van marmer

Als de techniek van decoratieschilderen wordt toegepast om marmer te imiteren wordt ook wel gesproken over marmeren. Zo’n marmerimitatie kan worden aangebracht op hout of gips welke dan onderdelen kunnen zijn van bijvoorbeeld een bouwwerk als een kerk of het interieur zoals een altaar. Niet alleen rechte muurvlakken werden van imitatiemarmer voorzien maar ook zuilen, ornamenten, lijsten en zelfs orgelfronten. In de barok (1550-1700) werden zeer dikwijls marmerimitaties toegepast in plaats van echt marmer te gebruiken.

Marmeren goedkoper dan echt marmer

De barok was een periode met veel overdaad en het gebruik van veel echt marmer was veel te kostbaar. Marmerimitaties waren een uitkomst en meestal moeilijk te onderscheiden van echt marmer. Een andere reden waarom niet altijd echt marmer gebruikt kon worden is de zware constructie die dan zou ontstaan omdat marmer een zware steensoort is. De techniek werd overigens niet alleen in kerken toegepast maar ook in woningen op lambriseringen, schouwen en vloeren en soms op meubelen.

Beschilderd stukadoorswerk of hout

Veel kerken lijken rijkelijk voorzien te zijn van marmeren muren, zuilen en andere onderdelen van de gebouwen. Bij nadere bestudering zal vaak blijken dat het zogenaamde marmer bestaat uit decoratieschilderwerk. Imitaties van marmer kunnen worden aangebracht op een ondergrond van pleisterwerk of glad hout. Groot vakmanschap van de decoratieschilders heeft als resultaat dat het verschil tussen echt en imitatie nauwelijks is op te merken.

Verschillende soorten marmer geïmiteerd in barok

Er werd ontdekt dat door het toevoegen van kleurstoffen aan gips een imitatie van marmer verkregen kon worden. Het vergde echter veel ervaring om de kleurstoffen op de juiste wijze toe te voegen. Ook de techniek van afwerking door gemiddeld zes schuurgangen en slijpwerk vergde veel vakmanschap. In de barok werden verschillende marmersoorten geïmiteerd zoals Brèche Violet, St. Remy, Jaune di Sena en St. Anna maar werd ook fantasiemarmer vervaardigd.

Decoratieschilderen ook door kunstschilders

De imitaties van marmer en hout vergen een dermate vakmanschap dat ook sommige kunstschilders zich er toe aangetrokken voelen om vooral restauratiewerkzaamheden te verrichten. Een kunstschilder die gespecialiseerd is in imitaties van hout en marmer is de Zeeuwse kunstenaar Gerrit Adriaan Kristalijn. Naast het schilderen van landschappen, stillevens en portretten hoort ook het imiteren tot zijn passie. De voorbeelden die hij op zijn website laat zien zijn werkelijk verbluffend gelijk aan echt hout en echt marmer. Eenzelfde resultaat toont kunstschilder Egbert Kuipers op zijn website.

Gespecialiseerde bedrijven en hobbyisten

Naast kunstschilders zijn er ook gespecialiseerde schildersbedrijven die zich bezighouden met imitaties van marmer en hout. Ook worden er cursussen in gegeven voor hobbyisten en is in de boekhandel literatuur verkrijgbaar waarin de speciale verftechnieken worden behandeld.

• Het opwaarderen van goedkopere producten zoals een schouw waarbij marmeren is toegepast.
• Het toepassen van de techniek van decoratieschilderen komt anno 2017 nog voor in een aantal situaties:
• Als financiële overwegingen daartoe noodzaken.
• Om kunstzinnige effecten te bereiken.
• Restauratie van oude gebouwen en objecten.
• Speciale wandeffecten van cafés en restaurants.
• Suggestie wekken van het gebruik van dure exotische houtsoorten.