Grot van Altamira in Cantabrië - Spanje

In de Grot van Altamira, in Spanje, zijn rotstekeningen gevonden van onschatbare waarde. Het zijn prehistorische tekeningen van dieren, mensen op jacht en geometrische figuren, creatieve meesterwerken die getuigen van een culturele traditie. De Grot van Altamira staat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Al de bezoeken van honderdduizenden mensen doen de tekeningen niet goed en daarom zijn de grotten gesloten voor publiek. Spanje heeft een replica gemaakt die wel te bezoeken is. Ook is er een Altamira Museum waar het verhaal van de grotmensen en hun grotkunst wordt verteld.

• Grot van Altamira uit Stenen tijdperk
• School van Altamira
• De Grot in Cantabrië
• Archeologie van de grot
• Altamira kunst
• Behoud van de grottekeningen
• Werelderfgoed in Spanje
• Weer open
• Film met Antonio Banderas

Grot van Altamira uit Stenen tijdperk

In het noorden van Spanje, bij Santillana del Mar in Cantabrië, ligt de Grot van Altamira. In de grot zijn de beroemde rotstekeningen uit het Stenen Tijdperk te vinden.De grottekeningen van Altamira laten zien dat creativiteit niet van de moderne mens is, maar dat onze prehistorische voorouders er ook kaas van hadden gegeten. De tekeningen van dieren en mensen en figuren zijn van een ongekende schoonheid.

School van Altamira

Tekeningen

De techniek is divers. Er is sprake van tekeningen, schilderingen en grafiek. De stijl is naturalistisch en ook abstract, vol symboliek en in alle gevallen raak getroffen. De grottekeningen hebben vele beroemde moderne kunstenaars geïnspireerd. Er was een heuse School van Altamira, met Henri Moore, Miró, Tàpies, Millares, Merz en Miquel Barceló. De Grot van Altamira was de eerste waar Laat Paleolithische grotschilderingen werden aangetroffen in uitzonderlijk goede staat. De kleuren waren al die duizenden jaren heel goed geconserveerd gebleven. Het leek alsof de pigmenten nog maar net waren opgebracht. Het was de ontdekking van de eeuw, die eigenlijk pas een kwart eeuw na de ontdekking werd erkend als echt, bijzonder en van grote waarde.

Bizons - Paarden - Herten

Bizons, paarden, herten, handen en mysterieuze tekens werden geschilderd of gegraveerd in de loop van de millennia waarin de Altamira grot werd bewoond. Dat was tussen de 35.000 en 13.000 jaar geleden. De voorstellingen zijn over de grot verspreid en vormen samen meer dan 270 meter illustraties. De meest bekende zijn de polychrome schilderingen. Het Museum van Altamira heeft als topprioriteit om deze kunstschat in topconditie te houden en te beheren.

De Grot in Cantabrië

Cubillas

De grot was bij de lokale bevolking wel bekend, maar zij besteedden er niet zoveel aandacht aan. Het was Modesto Cubillas, die de rond 1868 melding maakte van de grot. De jager vertelde wat hij gezien had aan de eigenaar van het land waar de grot ligt. Het was de jurist en amateur archeoloog Marcelino Sanz de Sautuola, die de grot voor het eerst in 1875 binnenging. Drie jaar later ging hij naar de World Expo in Parijs en zag daar een aantal prehistorische voorwerpen uit grotten in Zuid-Frankrijk. Sautuola besloot toen de grot van Altamira nader te bestuderen. Hij groef hem deels uit. Zijn negenjarige dochter Maria wees hem toen op de kleurige schilderingen op het plafond van de grot. In 1880 publiceerde Sautuola zijn de bevindingen in een boekje maar de Franse experts lachten hem uit en de amateurarcheoloog werd beschuldigd van vervalsing. De experts vonden de tekeningen té mooi. Altamira raakte in de vergetelheid.

Cartailhac
In 1902 keerde het tij, toen de Franse historicus E. Cartailhac, een van de criticasters, erkende dat de grottekeningen oud en waardevol waren. Vanaf dat moment is de grot van Altamira erkend als een waardevolle plaats waar iets te ontdekken valt over de oorsprong van de mens.

De grot is 296 meter lang en bestaat uit een reeks van slingerende gangen en zalen van verschillende hoogte. De grootste gang is tussen de 2 en 6 meter hoog. Voor de bewoners was het een mooie plek: vlakbij zee en in een gebied met rijke wildstand. Als er geen mensen in de grot woonden, namen wilde dieren er bezit van.

Archeologie van de grot

De Altamira grot bevat de resten van de dagelijkse activiteiten van de bewoners. De archeologische site is binnen, vlakbij de huidige ingang. Er zijn veel voorwerpen van vuursteen gevonden, bot en gewei, kleurstoffen, dierlijke resten en schelpen. De grot kent verschillende niveaus. De laagste niveaus zijn de oudste delen van de grot. Er worden acht niveaus onderscheiden.

Altamira kunst

De kunst, een typisch menselijke uiting, is te dateren door de stijl- en techniekkenmerken te interpreteren. De kunst van Altamira kan gedateerd worden tussen de 35.000 en 13.000 jaar. De rechterkant van het dak met de polychrome tekeningen bevat de oudste voorstellingen: het grote rode paard, dat tussen de 150 en 180 cm lang is. Daar staan ook de handen, een positieve en twee negatieve afdrukken. Er zijn ook tekeningen in houtskool, die via Koolstof-14 datering kunnen worden toegewezen aan het Magdalénien, het laat-palaeolithicum, 18.000 tot 10.000 jaar geleden.

Het hert is het meest aangetroffen dier in de tekeningen, die tussen 14.800 en 14.400 oud zijn en eigentijdse polychrome figuren laten zien. Verder zijn er veelkleurige paarden, bizons die tussen 125 en 170 cm lang meten en herten van meer dan twee meter. De contouren zijn met zwarte houtskoollijn en opgetrokken. Daarna werden de vlakken opgevuld met rode of gele verf. In sommige bizons is met zwarte verf nuance in de buik van het dier aangegeven om de haren te schilderen. Heel veelkleurig zijn de polychromen trouwens niet, want er werden maar een paar pigmenten gebruikt: roet, oker en roest. Het werd direct toegepast of opgelost in water. De vorm van de rotsen werden gebruikt om vormen volume te geven en scheuren werden gebruikt als omtrek voor figuren. Ook werden de pigmenten gemend. Behalve tekeningen werden er unieke meubels en een met een hertenhoofd gegraveerd schouderblad gevonden.

Behoud van de grottekeningen

De tekeningen worden al sinds de prehistorie bedreigd. Zijn het geen aardverschuivingen dan wel instortingen van de grot, die tekeningen vernield hebben. Al 13.000 jaar geleden stortte een grot geleidelijk in en werd de ingang geblokkeerd. Die geblokkeerde ingang is waarschijnlijk het behoud van de rest geweest; de grot bleef goed beschermd. Door een omvallende boom kwam de steenmassa in beweging en een opening voor de jager in 1868.

Na de grote ontdekking veranderde er veel. Er kwam buitenlucht in de grot waardoor het klimaat onder de grond veranderde. De temperatuur wijzigde en de luchtvochtigheid. Er werd om en in de grot gebouwd om bezoekers te kunnen ontvangen en er kwamen honderdduizenden mensen. Zij droegen met hun adem, zweet en lichaamstemperatuur bij aan het destabiliseren van het grotmilieu. Het kwam de conditie van de grottekeningen niet ten goede.

Ook het veranderende landschap rond de grot en de activiteiten in de streek hebben een negatieve invloed op de grot gehad.
Tussen 1997 en 2001 werden preventieve maatregelen genomen om de potentiële risico's van ongunstige landgebruik en milieuvervuiling te controleren. Er werd land opgekocht in het stroomgebied van de grot om de activiteiten in het gebied beter te kunnen sturen. Er werd veel in het werk gesteld om verontreiniging te voorkomen. In 2002 werd de grot gesloten in het belang van de tekeningen. Tussen 1977 en 1982 werd de grot ook al eens gesloten.

Werelderfgoed in Spanje

Op verzoek van de regering van Spanje werd de grot van Altamira opgenomen in de World Heritage List, de Werelderfgoedlijst, in 1985. De grot vertegenwoordigt een unieke artistieke prestatie van het menselijk genie en biedt een uitzonderlijke getuigenis van een verdwenen beschaving. In 2008 werden zeventien andere grotten met rotskunst in het noorden van Spanje toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst. Spanje verplicht zich de grotten en de grotkunst in stand te houden en te beschermen. Juist daarom werd de grot van Altamira in 2002 gesloten voor publiek.

Film met Antonio Banderas

Er is een film gemaakt over de ontdekking van de Altamira grotten met Antonio Banderas in de hoofdrol. De film komt in 2016 uit.
Antonio Banderas speelt de rol van amateur archeoloog Marcelino Sanz de Sautuola die samen met zijn dochter María in 1879 de grotten betraden. Er werden opnames gemaakt in Cantabrië, in onder meer het dorp Santillana del Mar.

Lees verder

• Waddenzee Werelderfgoed in Fotopedia en Heritage App
• Toetanchamon – negentig jaar na opening van het graf
• Curaçao – Eiland in de Caribische Zee
• Great Barrier Reef – bedreigd werelderfgoed bij Queensland
• Pompeii en Herculaneum - Werelderfgoed dat afbrokkelt