Distels en doornen

Het is verwonderlijk dat een zo veel voorkomende plant als de akkerdistel, zo weinig gebruikt geweest is. Zou het zijn omdat we zo'n hekel hebben aan die prikkerige planten? Maar wat doen we dan met brandnetel? Of zouden deze distels geen gebruikswaarde hebben? Dat lijkt mij zeer onwaarschijnlijk. Er zijn wel degelijk andere distels veel gebruikt. Ik denk dan vooral aan de Gezegende distel en recenter Mariadistel. Hoe zit het met de Akkerdistel? Over zo'n vervelende plant is er natuurlijk wel gebabbeld geweest. Akkerdistel geeft al wel aan dat de boeren er niet blij mee waren, want distels maaien, was distels zaaien. Dus niet makkelijk uit te roeien. Het was niet voor niks dat er een distelverordening was, het was tot voor kort zelfs verplicht om de akkerdistel uit te roeien. De naam distel zou vroeger gewoon steken betekent hebben. De naam stekels of prikkerswordt nog wel door kinderen gebruikt. Ook al als paardestekel, weistekel of ossestekel.

Zegswijzen, versjes en heraldiek

Medicinaal werd hij niet veel gebruikt, maar in zegswijzen, versjes en heraldiek werd hij des te meer toegepast. Op distels zitten, kent iedereen nog wel. Symboliek en vergelijkingen waren nooit ver weg.

Distele en doornen steken zeer
kwaaie klappers tonge
noch veel meer.
Noch woude ik liever
door distele en doornen gaen,
als met kwaaie klappers tonge
te zijn belaan

Soms had de distelsymboliek ook wel een positieve betekenis. Zo werd de plant nogal eens in ridderschilden verwerkt, waar het de betekenis van moedig of onaantastbaar kreeg. In Schotland bestond er een distelorde van edellieden met de wapenspreuk 'Niemand tergt mij ongestraft'. Maar ook in Bourgondië werd in 1403 een distelorde opgericht door Lodewijk II.

Religieus gezien, werd het bestaan van zulke verschrikkelijke planten natuurlijk als een straf van God gezien. ..de grond zal vervloekt zijn..... Distels en doornen zal hij voortbrengen... Ook in de parabel van de zaaier staat ' ...weer een ander gedeelte van het zaad viel onder de distels en deze schoten op, zodat het (graan) verstikte'.

Dodoens in 1554

Dese Distelen worden in Latijn gheheeten Cardui sylvestris. In Duytsch wilde Distelen. Dat tweede gheslacht wordt van sommighen ghenaemt Carduus asininus. In Duytsch Esels Distelen. Natuere cracht ende werckinghe van desen Distelen es onbekent/ om dat sy in die medecynen gheen ghebruyck en hebben. Later schreef Dodoens ' de wortelen van alle distelen, in water ghesoden, doen de dronkaards meer en meer dorst krijgen'. Wat toch wel een merkwaardige kwaliteit is. Zeker zo merkwaardig is het advies bij Blankaart in zijn Nederlandsche Herbarius uit 1698 om 7 gallen, 'knobbelachtige uitwassen die op de distels groeien bij zich te dragen, waardoor geagt werd, dat de aambeien daar door werden genezen'.

In King's American Dispensatory, 1898, Felter en Lloyd. word wel de looistofwerking van de wortel vermeld. Used principally, boiled with milk, in diarrhoea and dysentery; en voor huidaandoeningen.

Vooral curieuze medicinale toepassingen vinden we in het verleden, toch lijkt het er op dat de wondgenezende werking van de distel wel een toekomst heeft in de moderne fytotherapie. Heel recent vinden we in de wetenschappelijke literatuur aanwijzingen voor de gezondheidswaarde van de Akker- en andere distels. Er werden polyfenolen in de plant gevonden en de bladextracten hadden een anti-bacteriële en anti-oxydantwerking, bijzonder is ook de antibiotische werking die ontstaat onder invloed van UV-stralen. Mogelijk is dus het sap van de Akkerdistel een goed middel tegen slecht genezende, ontstoken wonden en tegen schimmelinfecties. Ook mijn eigen ervaringen lijken dat de bevestigen.

Namen

Frans: chardon des champs, chardon du Canada, cirse des champs (Source: F NAmer )
Engels: creeping thistle, field thistle, perennial thistle
Duits: Acker-Kratzdistel

Voor verdere studie

• Nazaruk J, Czechowska SK, Markiewicz R, Borawska MH. Polyphenolic compounds and in vitro antimicrobial and antioxidant activity of aqueous extracts from leaves of some Cirsium species. Nat Prod Res. 2008 Dec;22(18):1583-8
• Mazzanti L.Antihemorrhagic action of Cirsium arvense. Boll Soc Ital Biol Sper. 1954 Apr-May;30(4-5):267-9. Italian.
• Dutta CP, Ray LPK, Roy DN: Taraxasterol and its derivatives from Cirsium arvense. Phytochem 1972, 11(7):2267-2269.
• Shelyuto VL, Glyzin VI, Ban'kovskii AI: Flavonoids of Cirsium arvense.Chem-Nat-Compd 1973, 6(3):366.
• Shelyuto VL, Glyzin VI, Bubon NT: Flavonoid glucuronides from Cirsium arvense. Chem-Nat-Compd 1974, 8(2):236-237.
• Camm EL, Towers GHN, Mitchell JC: UV-mediated antibiotic activity of some Compositae species. Phytochem 1975, 14(9):2007-2011.