Nederlandse Gezegden
Een gezegde is een vaste uitdrukking met een figuurlijke betekenis die in een lopende zin in combinatie met iets of iemand wordt gebruikt. De uitdrukking staat niet op zichzelf en bevat geen werkwoord.Nadruk
Een gezegde wordt vaak gebruikt om iets te benadrukken. Bijvoorbeeld iets met “hart en ziel” doen, benadrukt hoe graag je iets doet. Of met “lood in de schoenen” ergens naartoe gaan, benadrukt dat je er met tegenzin naartoe gaat. Gezegden worden niet alleen gebruikt voor handelingen maar ook voor dingen. Met een “gepeperde” rekening wordt een hoge rekening bedoelt. En iets wat “broodnodig” is, is onmisbaar.Herkomst
Gezegden behoren tot de volkstaal en sommige gezegden zijn zo lang geleden ontstaan dat men tegenwoordig vaak niet eens de precieze betekenis weet al is de bedoeling wel bekend. Een “rijke stinkerd” bijvoorbeeld. We weten allemaal dat er iemand bedoelt wordt die heel rijk is, maar wanneer geld niet stinkt, waarom diegene die zo rijk is dan wel? Vroeger werden rijken in de kerk begraven en dus niet onder de grond. Rijk of niet rijk, lijken gaan rotten en dat stinkt verschrikkelijk. Zo konden in de vroege middeleeuwen alleen de rijken zich een stenen huis permitteren, minder bedeelden huisden in houten woningen. Daar komt dan ook de uitdrukking “steenrijk” vandaan, waar heel erg rijk mee wordt bedoelt.Voorbeelden
Een paardenmiddelEen uiterste remedie
Beneden alle peil
Stijlloos
Een hoge Piet
Iemand met een hoge functie
Een echte huismus
Iemand die liever thuis zit dan uitgaat
Voor hetzelfde geld
Net zo goed
Hals over kop
Ondoordacht snel
In hart en nieren
Vanuit volle overtuiging
Op je dooie akkertje
Op je gemak, zonder enkele haast
Aan de lopende band
Aan één stuk door, onophoudelijk
Een blauwe maandag
Een extreem korte periode
Volgens het boekje
Zoals het hoort, volgens de regels
